1.2.4 Он екі елі ішек : топографиясы ,бөлімдері, құрылысы, қызметі, қанмен қамтамасыз етілуі мен нервтенуі.

Он екі елі ішек, duodenum, ұйқы бездің басын таға тәрізді айналып жатады. 4 негізгі бөлімді айырады:

1)pars superior.

2)pars descendens.

3)pars horizantalis.

4)pars ascendens түзеді.

Топографиясы. Он екі елі ішек өз иілімінің ішкі жағымен ұйқы бездің басымен бітісіп-өседі, оған қоса, pars superior бауырдың шаршы бөлігімен,pars descendens –оң жақ бүйрекпен жанасады, pars horizantalis a және v.mezentericae superiors алдынан және aorta мен v.cava inferior арасында артынан өтеді. Duodenum-де шажырқай болмайды да, негізінен алдыңғы жағынан ішастармен жабылады.

Он екі елі ішектің қанмен қамтамасыз етілуі.Он екі елі ішекті алдыңғы және артқы жоғарғы ұйқыбез-он екі елі ішек артериялары, aa.pancreaticoduodenalis superiors anterior et posterior (асқазан-он екі елі ішек артериясының тармақтары) және төменгі ұйқыбез-он екі елі ішек артериясы, aa.pancreaticoduodenalis inferior (жоғарғы шажырқай артериясының тармағы)қанмен қамтамсыз етіліп, өзара анастомоз құрып, он екі елі ішектің қабырғасына он екі елі ішек тармақтарын rr.duodenales береді.

Он екі елі ішекте кезбе нервтің және асқазан, бауыр және жоғарғы шажырқай өрімдерінің тік тармақтары нервтендіреді.

1.2.5 Аш ішек пен мықын ішектер: топографиясы, бөлімдері, құрылысы, қызметі, қанмен қамтамасыз етілуі мен нервтенуі.

Жіңішке ішек,intestinum tenue,үш бөлімге бөлінеді:

1. Duodenum-он екі елі ішек

2.Jejunum-аш ішек

3.Ileum-мықын ішек.

Жіңішке ішектің ұзындығы 2,7 м-ден аспайды. Бұл ішекте ас механикалық және сілтілік реакция жағдайында одан әрі химиялық өңдеуден өтіп, сіңіріледі.

Аш ішек пен мықын ішекті,intestinum tenue mesenteriale деген жалпы атпен біріктіреді, өйткені бүкіл бұл бөлім duodenum-нен өзгеше ішастармен жабылып, шажырқай арқылы артқы құрсақ қабырғасына бекиді. Аш ішек пен мықын ішек арасында айқын шекара болмаса да, екі бөлімнің де типтік бөліктерінің жоғарғы бөлігі мен төменгі бөлігі айқын байқалатын өзгешеліктері бар: аш ішек диаметрі үлкендеу, қабырғасы қалыңдау, қан тамырлары мол.

Құрылысы. Аш ішек шырышты қабықшасы, tunica mucosa, оны жауып тұратын көптеген ішек бүрлерінен,villi intestinales күңгірт барқыт тәрізді көрінеді. Бүрлер-ұзындығы шамамен 1мм, шырышты қабықшаның өсінділері, шырышты қабықша тәрізді цилиндрлі эпителиймен жабылған және центрінде лимфалық синусы мен қан капиллярлары болады. Бүрлердің қызметі-өт,ұйқы безі, ішек бездері бөлетін сөлдердің әсерін алған қоректік заттарды сіңіру, бұл кезде көмірсулар мен белоктарын вена тамырлары , ал майларды лимфа тамырлары сіңіреді. Бүрлер аш ішекте көп болады, ол жерде олар жұқалау және ұзындау. Бұлшықет қабықшасы,tunica muscularis, жіңішке ішектің түтікшелі пішініне сәйкес миоциттердің екі қабатынан тұрады:сыртқы- бойлық, ішкі-циркулярлы қабат. Циркулярлы қабат жақсы дамыған. Серозды қабықша,tunica serosa, аш ішекті жан-жағынан қаусыра, арт жағынан, шажырқайдың екң жапырақшасы енсіз жолақ қалдырады, екі шажырқай арасымен ішекке нервтер, қантамырлар, лимфа тамырлары келеді.

Аш ішек пен мықын ішектің қанмен қамтамасыз етілуі.Жіңішке ішектің шажырқайлы бөлігі жоғарғы шажырқайлық артерияның тармақтары, 15-20 жіңішке ішек артерияларымен, aa.intestinales, қанмен қамтамасыз етіледі. Нервтенуі кезбе нервтің тармақтары мен жоғарғы шажырқайлық өріммен (симпатикалық нервтер жүреді).