4. Жұп : 1) Ожаутәрізді шеміршек, сartilago аrytenoidea, 3 жақты пирамида тәрізді. Жоғарғы медиялды орналасқан ұшы –apex , Төменде негізі – basis , Алдыңғы медиялды беті – Facies mediales , ойыс артқы беті – Facies posterior , негіздің алдында дауыс байламына бекитін – processus vocalis , бүйір жағында бұлшықеттік өсінді – processus muscularis . 2) Мүйіз тәрізді шеміршек, cartilago Corniculata, ожаудың ұшында . 3) Сына тәрізді шеміршек, cartilago cuneiformis. Ожау көмей қақпағы қатпарының қабатында орналасқан , сынатәрізді шеміршекті құраушы эластикалық элемент .

5. Тақ : 1) Қалқанша шеміршегі, cartilago thyroidea. Жұп табақшадан тұрады . Бұлар бұрыш құрап орналасып ер адамда көмей шодырын құрайды. Алдыңғы жағында жоғарғы тілік, incisura sup, және төменгі тілік, Incisura inf, орналасқан . Ішкі және сыртқы беті бар . Сыртқы бетінде қиғаш сызыққа m. Sternohyoidei , m. thyrohyoidei бекиді. 2) Жүзік тәрізді шеміршек, cartilage crycoidea. Алға қарай орналасқан доға , артында төртбұрышт табақша орналасқан. 3) Көмей қақпашығы, epiglottis, Көмей кірісінің үстінде орналасқан . Қалқанша шеміршектің жоғарғы тілігіне жақындап , бекіп орналасқан көмей қақпашығының сабақшасы , petiolus epiglottidis бар . Алдыңғы беті – тілге қараған , артқы беті – көмей қуысына қараған .

6. Көмейдің байламдары мен буындарының құрылысы .

Буындары : 1) Жүзік – қалқанша, articulatio crycothyroidea, қалқанша шеміршектің төменгі мүйізімен жүзіктәрізді шеміршектің қалқаншалық буын бетімен арасындағы буын дауыс байламының күрделі қозғалысқа келіп , тербелуіне ықпал етеді. 2) Жүзік-ожау, articulatio crycoarytenoidea. Ожаудың ойыс пен жүзіктің дөңестеу буын бетінің арасында орналасқан . Әсем үн шығаруына ықпал етеді .

Байламдары: ligamentum thyrohyoideum medianum – қалқанша шеміршек + тіл асты сүйегі, ligamentum thyrohyoideum lateralis – Қалқанша шеміршектің жоғарғы мүйізі + Тіл асты сүйегінің үлкен мүйізі, ligamentum Vocale – Қалқанша шеміршен + ожау тәрізді шеміршектің дауыстық өсіндісі , ligamentum Hioepiglotticum – көмей қақпашығының алдыңгы беті + тіл асты сүйегі , ligamentum. Thyroepiglotticum – қалқанша шеміршек + көмей қақпашығы , ligamentum Cricotrahealis – кеңірдек + жүзік тәрізді шеміршек .

Көмей қуысы, cavum larynges, көмей кірісі тесігінен,aditus larynges, басталады. Көмей кірісінің алдыңғы қабырғасы: көмей қақпашығының жиегімен, артқы қабырғасы: ожаутәрізді шеміршектің үшы және ожауаралық қатпармен, plica interarytenoidea, бүйір қабырғасы: ожаукөмей қапшығы қатпарымен,plica aryepiglottica, шектеледі. Қатпарларының аралығында алмұрт тәрізді қалта,recessus piriformis орналасқан. Көмей жоғарғы кіреберіс бөліктен, vestibulum larynges, ортаңғы бөліктен,cavum larynges intermedium, және дауысасты қуысынан, cavum infraglotticum, тұрады.

-Кеңдеу келген жоғарғы бөлігі көмей кіреберісі, vestibulum laryngis. Ол көмей кірісінен, көмей қуысының бүйір қапталында орналасқан кіреберіс қатпрарына, plica vestibularis, дейінгі аралықта орналасқан. Қабырғалары: алдында-көмей қақпашығының артқы беті, артында-ожаутәрізді шеміршектің ұшы және ожауаралық қатпары, plica interarytenoidea, бүйір қабырғасы-талшықты эластикалық жарғақтан, membrane fibroelastica larynges, тұрады.

-Көмей қуысының ортаңғы бөлігінде дауыс аппараты, glottis, орналасқан. Көмейдің бұл бөлігі көмейдің кіреберіс бөлігі мен төменгі бөлігінің бүйір қапталында орналасқан. Ол жоғарғы кіреберіс және төменгі дауыс қатпарлары арқылы шектелген.

а) кіреберіс қатпардың, plica vestibularis, бір-біріне қараған жиектері көмей кіреберіс саңылауын, rima vestibularis, құрайды.

ә) дауыс қатпары, plica vocalis, кіреберіс қатпардан төмен, көмей қуысына жақын орналасқан. Бұл қатпардың терең қабаты дауыс бұлшықеттерінен, m.vocalis, тұрады, жиегі дауыс байламын, ligamentum vocale, құрайды. Дауыс байламының аралығы дауыс саңылауы, rima vocalis, деп аталады.Дауыс саңылауы топографиялық орналасуына қарай алдыңғы жағақаралық бөлікке, pars intermembranacea, және артқы шеміршекаралық бөлікке, pars intercartilaginea, бөлінеді. Кіреберіс және дауыс қатпарларының аралығындағы қуыс көмей қарыншасы, ventriculus larynges, деп аталады.

-Көмейдің төменгі кеңдеу бөлігі, cavum infraglotticum, жіңішкеріп, кеңірдекке жалғасады.

40. Кеңірдек және басты бронхылар: топографиясы, құрылысы, бронхтық ағаш. Қанмен қамтамасыз етілуі мен жүйкеленуі.

Жауабы: Кеңірдек(trachea)іші қуыс,ауаны өкпегеөткізіп,ұзындығы орташа есеппен 9-11см,көлденеңі 15-18мм-дей түтік тәрізді мүше.Ол көмейдің тікелей жалғасы,6мойын омыртқасның төменгі жиегінен басталып,4кеуде омыртқаның тұсында айырылып,bifurcation traheaе,оң және сол бронхтарғ абөлінеді.

Кеңірдек топографиясы. Топографиялық орналасуына қараймойындырық және кеуделік бөліктерге бөлінеді. Кеңірдектің мойындырық бөлігінің, parscervicalis,алдыңғы беті қалқанша безбен, glandulatryoidea, және тіласты сүйегінен төмен орналасқан бұлшықеттер меншектелген, бүйір беті жалпы ұйқы артериямен a.carotiscommunis, ішкі мойындырық венамен,v jugularis interna,және кезбе нервпен,n.vagus, артқы беті оңешпен,esephagus шектелген.

Кеңірдектің кеуделік бөлігінің,pars thoracica,алдыңғы беті қолқа доғасымен, arcusaortae, айырша безбен, thymus, артқы беті өңештің кеуделік бөлігімен,бүйірқапталы оң және сол көкірекаралық өкпеқаппен шектеледі.

Кеңірдек құрылысы. Кеңірдектің қабырғасы талшықты дәнекер тінді сақиналы байламдар,ligg.annularia, арқылы өзара байланысқан 16-20-дай жарылай сақиналы шеміршектерден тұрады.Кеңірдек шеміршектерінің артқы беті жалпақтау келген жарғақтар, pars membranaceus,арқылы байланысқан. Кеңірдектің ішкі беті ,шырышты қабық шырышты бездер, glltracheales,ми лимфа түйіндеріне өте бай,кірпікшелі эпителимен қапталған. Сыртқы беті дәнекертінмен, tunicaadventita көмкерілген.

Кеңірдек төменгі қалқанша артериясының, a thiyroidea inferior,ішкі кеуде артериясының, a thiyroidea interna, және кеуделік қолқаның, aorta thoracicae ,кеңірдектің тармақтарымен, rr.tracheales, қандандырылады.

Бронхтар

Кеңірдектің кеуделік бөлігі 5-ші кеуде омыртқаның жоғарғы жиегінің тұсында оң және сол басты бронхтарға, bronchiprincipales,бөлінеді.

Оң басты бронх, bronchus principalis dexter, кеңірдектің тікелей жалғасы болғандықтан, тіктеу, өту жолы кең және қысқа, 6-8 жартылай сақиналы, шеміршектерден тұрады.Оң басты бронхтың ұзындығы шамамен 3см-дей.

Сол басты бронх, bronchus principalis sinister, оң басты бронхыға қарағанда бұрыш құрап, ұзындау және жіңішкелеу келіп, 9-12сақиналы шеміршектерден тұрады.

Оң басты бронх доға тәрізді иіліп, жоғарғы қуыс венаға, v.cavasuperior ,бағытталған сыңар венамен, v.azygos шектесіп,сол басты бронхтың жоғарғы беті қолқа доғасымен, arcus aortae, беттесіп орналақан. Шырышты қабығы сұрғылт түсті, кеңірдектің бөлінген ішкі бетінде еркін қозғалатын қыры,carina болады.

Өкпенің басты бронхтарынан бастап,bronchus principalis соңғы бронхшаларға дейінгі бронхтардың жиынтығы бронхиалды тармақ, arbor bronhialis (ағаш) деп аталынады. Қызметі: тыныс алу кезінде ауаны өткізу.