17. Шәует шығарушы түтік, шәует қуықшалары, қуықасты безі: топографиясы, құрылысы, қызметі, қанмен қамтамасыз етілуі мен жүйкеленуі.

Шәует шығаратын түтік, ductus deferens, атабез қосалқысы түтігінің тікелей жалғасы бола тұра, одан өз қабырғаларының қалыңдығымен бөлінеді. Атабезден тамырлармен бөлініп, жоғары көтеріп, шәует шылбыры құрамына қосылады. Шәует шылбыры тік жоғары беткей шап сақинасына көтеріліп, шап өзегінде қиғаш жоғары және латералды өтіп, ол терең шап сақинасында vasa testiculares-терді қалдырып, ішастармен жабылып, жамбас астауының бүйір қабырғасымен төмен және артқа қарай өтеді. Несепқуыққа жетіп, түтік оның түбіне бұрылып, қуықасты безіне келеді. Оның төменгі бөлімі шәует шығаратын түтіктің кең жері, ampulla ductus deferentis, түрінде едәуір кеңейеді. Ductus deferentis ұзындығы 40-45 см. Қабырғасы үш қабаттан: сыртқы- дәнекер тінді қабық, tunica adventitia, ортаңғы- бұлшықетті қабық, tunica musculares және ішкі- шырышты қабықтан, tunica mucosa тұрады.

Шәует қуықшалары, vesiculae seminales шәует шығаратын түтіктерден латералды, несепқуық түбі мен тік ішек арасында жатады. Әрбір шәует қуықшасы өте иілген, жазылған кездегі ұзындығы 12 см, жазылмаған кезде 5 см түтік болып табылады. Шәует қуықшасының төменгі үшкір шеті тар шығару түтікке, ductus excretorius, ауысады, ол сүйір бұрыш жасай өзінің жанындағы ductus deferentis-пен қосылып, онымен бірге шәует жіберетін түтік, ductus ejaculatorius, түзеді. Шәует жіберетін түтіктің ұзындығы 2 см шамасындай. Шәует қуықшалары шәуеттің сұйық бөлішін өндіретін секреттік ағзалар болып табылады.

Қуықасты безі, prosrata, еркек несеп шығаратын өзегінің бастапқыбөлігін қамтитын, аздау бөлігі безді, көптеу бөлігі бұлшықетті ағза болып табылады. Ол без ретінде шәуеттің маңызды бөлігін құрап, сперматозойдтарды белсендіреді. Бұлшықет ретінде несепшығаратын өзектің қысқышы болып табылады, эякуляция кезінде несептің шығуына кедергі жасап, несеп пен шәуеттің араласуына кедергі жасайды. Онда несеп қуығына қараған негізін, basis prostatae және diaphragm urogenitale- жанасып жатқан ұшын, apex, ажыратады. Дөңес алдыңғы беті, facies anterior, қасаға симфизине қарайды. Артқы беті тік ішекке жанасып жатады, онда жамбас астауы шандыры табақшасымен ғана бөлінеді, сондықтан тірі адамда тікішек арқылы енгізілген саусақпен оны тік ішектің алдыңғы қабырғасынан ұстап білуге болады. Uretra қуықасты безі арқылы оның негізінен ұшына қарай өтіп, ортаңғы жазықтықта, артқы бетіне қараған бездің алдыңғы бетіне жақын орналасады.

Шәует шығаратын түтіктер безге артқы бетінен кіріп, оның қабатымен төмен, медиалды және алға қарай өтіп, pars prostatica uretrae-ге ашылады.

Қуықасты безінің ең үлкен диаметрі көлденеңінен орташа 3,5 см, алғы-артқы диаметрі- 2 см, вертикалды диаметрі – 3 см.

Prostata, fascia pelvis есебінен пайда болып және веналық өрім, plexus prostaticus, жататын ор орын түзетін шандырлы қабықпен қоршалған.

Шандырлы қабықпен ішке қарай біріңғай салалы бұлшықет және дәнекер тіннен тұратын capsula prostatica орналасады.

Prostate тіні көбіне бұлшықет тінінен, substantia muscularis тұратын, негізге батырылған бездерден (parenchyma glandular) құралады, оның үлесшелері жіңішке, сәл тармақталған түтікшелерден тұрады, ал олар uretrаe-нің қуықасты өлігінің артқы қабырғасындағы colliculis seminalis екі жағында ашылатын ductuli prostatici-лерге (саны 20-30-ға жуық) құяды.