15. Несеп шығарушы өзек: ер және әйел организміндегі топографиясы мен құрылысының ерекшеліктері.

Несепағар,ureter- ұзындығы 30 см-ге жуық түтік. Диаметрі 4-7 мм. Несепағар түбектен тікелей ішастардың артқы жағымен төмен және медиалды жүріп, кіші жамбас астауға, сол жерден несеп қуық түбіне келіп, оны қиғаш бағытта тесіп өтеді. Несепағарда pars abdominalis-linea terminalis арқылы, оның кіші жамбас астау қуысына иілетін жеріне дейін және pars pelvina –бөлігін ажыратады. Несепағардың қуысы барлық жерде бірдей емес, мынадай тарылатын жерлері бар: 1) түбектің несепағарға ауысатын жерінде; 2)pars abdominalis және pelvina аралық шекарасында; 3) pars pelvina бойында және 4) несеп қуық қабырғасы қасында. Әйелдерде несепағар еркектердікіне қарағанда 2-3 см қысқа және оның төменгі бөлігінің ағзаларға қатынасы басқаша. Әйел жамбас астауы қуысында несепағар анабездің бос жиегі бойымен жүріп, содан соң жатырдың жалпақ байламының негізінде жатыр мойнынан латералды жайғасып, қынап пен несепқуық аралығына өтіп, оның қабырғасын қиғаш бағытта теседі.

Құрылысы. Қабырғасы үш қабықтан тұрады: сыртқы- дәнекер тіннен, tunica adventitia, ішкі- шырыш бездері бар ауыспалы эпителимен жабылған tunica mucosa: дәнекер мен шырышты қабаттар арасында бұлшықеттік қабат, tunica muscularis орналасады. Бұлшықеттік қабық ішкі-бойлық және сыртқы көлденең қабаттардан тұрады, олар несептің қуықтан несепағарға кері ағуына кедергі жасайды. Несепағардың несепқуыққа құяр жерінде үшінші, ең сыртқы бойлық бұлшықеттік қабаты бар, ол несеп қуық бұлшықетімен тығыз байланысқан және несептің қуыққа ағып келуіне қатысады.

16. Аталық без және шәует шылбыры: топографиясы, , құрылысы, қызметі, қанмен қамтамасыз етілуі мен жүйкеленуі.

Атабездер,testes, ұмада орналасқан, сопақ пішінді жұп денелер болып табылады. Атабездің ұзындығы орташа 4 см-ге тең, көлденеңі 3 см, массасы 15-25г атабездің екі беті –медиалды және латералды, facies medialis et lateralis, екі жиегі- алдыңғы және артқы, margo anterior et posterior, екі шеті- жоғарғы және төменгі, extrimitas superior et inferior, болады. Атабездің артқы жиегіне шәует ылбыры, funiculis supermaticus6 пен атабез қосалқысы, epididymidis, келеді. Epididymidis жіңішке ұзын дене, онда жоғарғы, біршама қалың бөлінген атабез қосалқысының басын, caput epididymidis, төменгі, үшкір шетін, cauda epididymidis, құрайды.

Атабездің құрылысы: атабез негізі parenchyma testis, тығыз фиброзды қабықпен, tunica albuginea қоршалған. Артқы жиек бйымен қабықтың фиброзды тіні ақ толымсыз вертикалды қалқа немесе қалыңдама түрінде шамалы жерге атабез іщіне еніп тұрады да атабез орталығы, mediastinum testis, деп аталады; mediastinum-нан сәуле тәрізденіп фиброзды қалқалар –septula testis шығады, олар сыртқы шетімен tunica albuginea-ның ішкі бетіне бекиді де, бүкіл атабез паренхимасын үлесшелерге, lobuli testis, бөледі. Үлесшелер саны 250-300-ге жетеді.

Атабез паренхимасы шәует өзекшелерінен тұрады, олар екі бөлімді-tubuli seminiferi contori және иреленген шәует өзекшелерін, tubuli seminiferi recti ажыратады. Әр үлесшеде 2-3 немесе одан да көп өзекше болады. Тік өзекшелер mediastrinum қабатында атабез торына –rete testis ашылады. Атабез торынан 12-15 шығарушы өзекшелер, ductuli efferentes testis, шығып атабез қосалқысы басына барады. Ductuli efferentes атабез қосалқысының жеке түтігіне, ductus epididymidis, ашылады.

Шәует шылбырының құрамына, funiculus spermaticus: ductus deferens, aa. et vv. testiculares et deferentiales лимфа тамырлары мен нервтер кіреді. Шап өзегінің терең сақинасында шәует шылбырының құрам бөліктері ажырайды да, тұтас құрылым ретінде тек атабездің артқы жиегінен шап өзегінің терең сақинасына дейін ғана созылады. Шәует шылбыры алғашқы кезде іш қуысында дамитын атабездер, ұмаға түскеннен кейін ғана, descensus testis, дамиды.