1.3.3 Бұғанаастылық артерия: топографиясы, тармақтары және олардың қанмен қамтамасыз ететін анатомиялық құрылымдары.

Тек сол жақ бұған асты артериясы-a.subclavia-қолқа доғасынан тікелей шығатын тармақтарға жатады,ал оң жақ бұғанаасты артериясы –truncus brachiocephalicus-тың тармағы болып саналады.

Бұғанаасты артериясының бірінші бөлімінің тармақтары(septicum intercalenum-ге кіргенде дейін)

1.A.vertebralis- омыртқа артериясы m.scalenus anterior мен m. longus coli аралығында орналасқан foramen processus transversalis –іне кіріп, мойын омыртқаларындағы көлденең өсінді тесіктер арқылы membrane atlantoocipitalis posterior-ға дейін жоғары көтеріліп,оны тесіп өтіп,шүйде сүйектің foramen magnum- ы арқылы бассүйек қуысына енеді.Бассүйек қуысында екі (оң,сол) жақтың артериялары орталық сызыққа түйісіп.көпіршенің артқы жиегіне жақын жерде тақ базиллярлы артерияға a.basilaris- бірігеді. Ол өз жолында бұлшықеттерге,жұлынға және мидың шүйде бөліктерінің қатты қабықшасына ұсақ тармақтар, сондай-ақ маңдай ірі ірі тармақтар береді:

а)a.spinalis anterior- бассүйек қуысында ,екі омыртқа артериясы қосылатын жерге жақын өтіп, төмен және орталық сызыққа қарай жүріп,қарсы жақтың аттас артериясымен бір сабауға бірігеді;

ә)a spinalis posterior – омыртқа артериясы бассүйек қуысына кірісімен дереу одан бөлініп шығып,жұлынның төмен жүреді.Нәтижесінде жұлын бойында үш артериялық сабау төмен түседі; тақ (a.spinalis anterior )алдыңғы бетімен және екі жұп –әр жағынан біреуден артқы бүйір бетімен (a spinalis posterior). Бұлар жұлыннның төменгі ұшына дейінгі жолында rr.spinalis түрінде омыртқалық тесіктер арқылы қосымша қан алады: мойын аймағында –aa. vertebralis , кеуде бөлімінде - a.intercostalis posterioris, бел бөлімінде- aa.lumbalis-тен.Осы тармақтар арқылы омыртқа артериясы бұғанаасты артериясымен және төмен түсетін қолқамен анастамоздар құрайды :в) a.cerebelli inferior posterior, a.vertebralis- тің ең ірі тармағы көпір қасынан басталып,артқа қарай жүріп , сопақша миды айналып , мишықтың төменгі бетінде тармақталады.

A.Basilaris – негізгі (базиллярлық) артерия,екі омыртқа артериясының қосылуынан пайда болады, тақ, көпірдің ортаңғы жүлгесіне жайғасады, оның алдыңғы жиегінде екі –aa. cerebri pasterioris(әр жағынан біреуден ) бөлінеді, ал бұлар кейін және жоғары жүріп,ми аяқшаларының бүйір бетін орап өтіп,шүйде бөлігінің төменгі,ішкі және сыртқы беттерінде тармақталады. Артқы ми артериялары a.carotis interna –дан жоғарыда айтылған aa.comunicantes pasteriores-терді өзіне қабылдап, үлкен мидың артериялық шеңберін- circulus arteriosus cerebri түзуге қатысады. A.Basilaris сабауынан meatus acusticus internus арқылы ішкі құлаққа,көпірге баратын кішкене тармақшалар, мишыққа қарай екі тармақ - a.cerebelli inferior anterior және - a.cerebelli superior шығады.

2.Truncus thyrocervicalis – қалқанша-мойын сабауы, бұғанаасты артериясынан m.sclenus anterior-дың медиалды жиегі тұсында жоғары қарай шығады,үзындығы 4 см,мынадай тармақтарға бөлінеді:а) a.tryroidea inferior- қаланша бездің артқы бетіне қарай жүреді де ,көмейдің бұлшықеттерімен шырышты қаьбатында тармақталып a.laringea superior –мен жалғасатын a.laringea inferior-ді және кеңірдекке,өңешке,қалқанша безге тармақтар береді.Бұл тармақтар carotis externa жүйесіне кететін a.tryroidea superior –дың тармақтарымен жалғасады.ә)a.cervicflis ascendens m.sclenus anterior-дың бойымен жоғары көтеріліп,мойынның терең бұлшықеттерін қанмен қамтамасыз етеді.б) a.suprascapularis – сабаудың insesura scapule –ге қарай төмен және латериалды жүріп, lig.transversum scapulaе арқылы иіліп, жауырынның дорсальды бұлшықеттерінде тармақталады: a.circbmflexsia scapulaе-мен жалғасады .

3.A.thoracica interna –ішкі кеуде артериясы a. vertebralis-тің бастамасына қарсы жерден a.subclavia-дан шығады,өкпеқапқа жанаса төмен және медиалды жүреді:I қабырға шеміршегінен бастап төс жиегіне 12 мм-дей қашықтықта тік төмен кетеді.VII қабырға шеміршегіне жеткеннен кейін а.thoracica interna -екі соңы тармаққа бөлінеді:a.musculophrenica көкеттің беку сызығы бойымен латериалды созыла,оған және ең жақын қабырғааралық кеңістікке тармақтар щығарады және a.epigastrica superior, а.thoracica interna жолын төмен қарай созып, іштің тік бұлшықет қынабына өтіп, кіндік деңгейіне жетіп a.epigastrica inferior-ге (a.iliaca externa-дан ) жалғасады.

A.thoracica interna-өз жолындағф ең жақын анатомиялық құрылымдарға.Алдыңғы көкірекаралыққа,айырша безге,кеңірдекке төменгі шеті мен бронхтарға,алты жоғарғы қабырғааралықтарға және сүтбездеріне тармақтар береді .Оның ұзын тармағы a.pericardia –cophenica. n.phrenicus – пен бірге көкетке қарай жүріп,өз жолында өкпеқап пен жүрекқапқа тармақшалар береді.Оның rami intercostalis anteriores-тері жоғарғы алты қабырғааралықпен жүріп , aa.intercostalis pasteriorеs-пен жалғасады.

Бұғанаасты артериясының екінші бөлімінің тармақтары:

4.Truncus costocervicalis-қабырға –мойын сабауы , spatium intercalenum-де шығады,Одан 1 қабырға мойнына қарай артқа және жоғары жүріп,сол жерде екі тармаққа бөлінеді , бірінші артериядан тармақтар мойынның артқы бұлшықеттеріне еніп, canalis vertebralis арқылы жұлынға барады,ал екінші артерия бірінші және екінші қабырғааралыққа тармақтар береді.

5.A.Transversa coli-мойынның көлденең артериясы ,plexus brachialis-ті тесіп өтіп ,көршілес бұлшықеттердіқанмен қамтамасыз етеді де, жауырынның медиалды жиегі бойымен оның төменгі бұрышына дейін төмен түседі.