28. Мойын өрімі: түзілуі, топографиясы. Тармақтары және олардың жүйкелендіретін анатомиялық құрылымдары.

Жауабы: Мойын өрімі, plexus cervicalis, төртжоғарғымойынжұлыннервтерініңалдыңғытармақтарынан, rr. ventralis nn. cervicalium I-IV (С -С 4), түзіледі. Олтөртжоғарғымойыномыртқаларыдеңгейінде mm. scalenus medius, levator scapulae, splenius capitis et eervicis бұлшықеттерініңбекінгенжерініңалдындаорналасып, алдынант. stemocleidomastoideus -тіңжоғарғыбөлімдеріменжабылған. Өрімдеонытүзетіналдыңғытармақтарды, үшілмектіжәнеілмектентаралатынтармақтардыажыратады. Біріншімойыннервтіңалдыңғытармағыалғашындабіріншімойыномыртқаның sulcus a. vertebralis-тe омырткалықартерияастындажатады. Оллатералдібағытталып, т. rectus capitis anterior жэне m. rectus capitis lateralis арасындажүреді. Қалғанүшалдыңғытармақлатералдіжүріп, mm. intertransversarii anteriores et pos-teriores арасындағыкеңістіктеорналасады. Кейіналдыңғытармақтарсырткажәнетөменбағытталыпт. levator scapulae жэнет. scalenus medius алдыңғыбетіндежатады, осытұстатармақтарыныңкөмегіменөзарақосылып, үшілмек, anzae түзеді. Соңғытөменгітармақиықөрімінің, plexus brachialis, кұрамынакіреді, соныңнәтижесіндеекіөрімдіқосатынтөртіншіілмеккұралады. Мойынөрімібасқанервтермендәнекертармақтарменбайланысадыжәнеөрімнентерігежәнебүлшықеттергенервтеркетеді. МОИЫНӨРІМІНІҢҚОСЫЛЫСТАРЫ 1. Тіластынервдоғасыныңдәнекертармағымойынілмегініңжоғарғытүбіршегіне, radix superior ansae cervicalis, ауысады. Бұлтармақжалпыұйкыартериясыныңалдыңғыбетіменоныңдәнекертіндікынабыныңкалыңдығындажүріп, төменбағытталадыжәнет. отоhyoideus орталықсіңірідеңгейіндеС - С2 тармақтарыменжәнемойынілмегініңтөменгітүбіршегімен, radix inferior ansae cervicalis, мойынілмегін, ansae cervicalis, түзеді. Ол v. jugularis interna мен a. carotis communis алдындажатады. Мойынілмегінентармақталатыннервтармақтарытіластысүйегініңастындаорналасқанбарлықбұлшықеттертобын: т. sternohyoideus, sternothyroideus, thyrehyoideus, omohyoideus, geniohyodeus нервтендіреді. 2. II, III, IV мойыннервтерініңдәнекертармақтарыныңішінде III мойыннервтінтармағыірілеуқосымшанервтіңсыртқытармағына, r. externus п. accessorii, артқажәнетоменбағытталады. Мойынөрімініңаталмышдәнекертармақтарықосымшанервтіңтармақтарыменбіргет.sternocleidomastoideus жәнет.trapezius қалыңдығынаөтеді. 3.Симпатикалықсабаумен, truncus sympathicus, байланыстырушыдәнекертармактар, rr. communicantes, үшмойыннервтіңалдыңғытармақтарысимпатикалықсабаудыңжоғарғымойынтүйіндерімен, ganglion cervicale superius trunci sympathici, алтөртіншінервортаңғымойынтүйінімен, ganglion cervicale medium, немесесабауменбайланысады. МОЙЫНӨРІМІНІҢТЕРІЛІКТАРМАҚТАРЫ 1. Кішішүйденерві, п. occipitalis minor, екіншіжәнеүшіншімойыннервтерінентүзіліп, т. sternocleidomastoideus артқыжиегінебағытталып, бүлшықеттеншыккансоңекітармаққаболінеді. Соңғысыжоғарыжәнеартка (шүйдеге) жүріп, құлаққалканыныңүстіменартындағытерісіндетармақталадыжәнеартынанүлкеншүйденервтің, п. occipitalis major, тармақталуаймағыменалдынанүлкенқұлақнервтің, п. auricularis magnus, аймағыменшектеледі. Кішішүйденервтіңүлкеншүйденервпен, үлкенқұлақнервіменжәнебетнервімен, п. facialis, қосылыстарыбар. 2. Үлкенқұлакнерві, п.auricularis magnus, мойынөрімініңеңірінервіС3(С4)-тенбасталыпт. sternocleidomastoideus артқыжиегіменжүріп, оныкішішүйденервтентоменорапбүлшықеттіңсырткыбетінешығады. Осыжерденервсабауыкұлаккалқанынаалғажэнежоғарыбағытталыпекігеалдыңғыжэнеартқытармақтарғабөлінеді. Алдыңғытармақ, r. anterior, өтежіңішке, шыкшытбез, қүлаксырғалығыжэнекүлаккалканыныңқысыңқыбетітерілеріндетармакталады. Арткытармак, r. posterior, кұлақкалқаныныңшығыңқыбетітерісіндежәнекұлақартытерісіндетармакталады. Үлкенкүлақнервтіңкішішүйденервіменжэнеартқыкұлақнервіменкосылыстарыбар. 3. Мойынныңкөлденеңнерві, п. transversus colli, немесемойынныңтерілікнерві, п. cutaneus colli (BNA), С2(С3) түзіледі, олжоғарыдакөрсетілгеннервсияктыт. sternocleidomastoideus артқыжиегінебағытталып, жиектеншыккансоң, оныорап, аталғанбұлшықеттіңсыртқыбетіменкөлденеңбағыттажәнетосбүғана-емізіктэріздібұлшыкетпент. platysma арасындаалғажүреді. Осытүстаірілеужоғарғытармактарға, rr. superiores, жәнеұсақтаутөменгітармақтарға, rr. inferiores, бөлінеді. Бұлтармақтарт. platysmaтесіпөтіп, мойынныңалдыңғыбөліміменбүйіраймағытерісіндетармақталадыжәнежоғарыдантөменгіжаксүйектіңжиегіне, жетедітөменненбұғанағажетпейді. Мойынныңтерілікнерві, бетнервтіңтармағымен, r. colli п. facialis, қосылып, мойынныңбеткейілмегінтүзеді. 4. Бұғанаүстінервтер, nn. supraclavicularia, (С3)С4 түзіліп, т. sternocleidomastoideus артқыжиегінежүредіжэнеоданмойынныңкөлденеңнервіментөменшығып, бүғанаүстіүшбүрышаймағында, шандырқабыктьңастындажатады. Кейіншандырқабықтытесіпөтіп, бүғанағатөменбағытталып, ұршықтәріздіүштопқашашырайды. а) Алдыңғыбүғанаүстінервтері, nn. supraclaviculares anteriores, мойындырықтілігіжәнетөссабыаймағытерісіндетармақталады. б) Ортаңғыбұғанаүстінервтері, nn. supraclaviculares medii, m. deltoideus медиалдібөлігіаймағыжэнетөстіңалдыңғыбетітерілеріндетармакталады. в) арткыбүғанаүстінервтері, nn. supraclaviculares posteriores, дельтатәріздібұлшықеттіңарткыбөліміжэнежауырын- ныңқұстүмсықөсіндісіаймағытерілеріндетармақталады. МОИЫНӨРІМІНІҢБ¥ЛШЫҚЕТТІКТАРМАҚТАРЫ 1. Бүлшықеттіктармақтар, rr. musculares мойынныңтерең, бүйіржэнеалдыңғыбұлшықеттерінебағытталады, оларжекемойыннервтеріменбасталады. Келесібұлшықеттергебаратынбұлшықеттіктармақтарды, rr. musculares, ажыратады: C1(C2) нервтенетінт. rectus capitis anterior; C1- ден m. rectus capitis lateralis; C2-C3(C4)- тен m. longus capitis; C2-C6- m. longus colli; C2-C7- mm. intertransversarii anteriores; C,-C3(C4)- m. sternothyreoideus; ansa cervicalis; C,-C3- m. omohyoideus; ansa cervicalis; Cj-C2 жэне n. hypoglossus - m. thyreohyoideus; C,-C2- m. geniohyoideus; (C4),C5- C7(C8)- m. scalenus anterior; (C3),C4-C8- m. scalenus medius; C7-C8- m. scalenus posterior; (C2),C3,C4-m. levator scapulae; 2. Трапециятәріздібұлшықеттармағы, екінші, үшіншіжәнетөртіншімойыннервтерінен (С2-С4) түзіліп, қосымшанервтіңтармағыменқосылып, бұлшықеткебағытталадыжәнебіргежауырынныңмедиалдібұрышыаймағындабұлшықеткекіреді. 3.Төсбүғанаемізіктәріздібұлшықеттармағы, екінші, үшіншімойыннервтерінен (С2,С3) түзіліп, қосымшанервтіңтармақтарыменкосылып, аталмышбұлшықеткеоныңжоғарғыбөліміаймағындакіреді. 4. Көкетнерві, п. phrenicus, (С3, С4, С5; С4- түрақты), қүрамындақимылталшыктарыменбіргесезімталшықтарыбар, оларт. scalenus anterior алдыңғыбетіментөменжүріп, мойынныңтөменгібөліміндеоныңмедиалдіжиегінежақындап, бүғанаастыартерияменбүғанаастывенаарасыменкеудеторынабарады, өкпекапкүмбезіненалғажәнеішкежатады. Көкетнервікеудеторықуысындаалдыңғыкөкірекаралықтаорналасып, көкет­кежеткенсоңкеңтармақталады. Оңжәнесолкөкетнервтерініңорналасуыәртүрлі. Оңкөкетнервівертикалдіжүреді. Кеудеторыкуысыныңжоғарғыбөлімдеріндеолоңішкікеудеартериясын, а. thoracica interna dextra, кесіпөтіп, оңиықбассабауынан v. brachiocephalica dextra менжоғарғыкуысвенадан v. cava superior латералдіжатады. Кейінолжүрекқаппенкөкірекаралыкокпеқаптыңарасында, онжүрекшеніңлатералдіқабырғасынасәйкесоңөкпетүбірініңалдындаорналасады. Оңкөкетнерві foramen venae cavae-денлатералдіжэнеалдынанкокеткежетеді. Солкокетнервідоғатэріздіжүреді. Олкеудеторыкуысыныңжоғарғыболімдерінде a. thoracica interna sinistra-ныкесіпотіп, колкадоғасынанлатералдіжатады; кейінсолөкпетүбірініңалдында, оңкокетнервкеКарагандабеткейжатады. Солкөкетнервісолқарыншаныңлатералдібетінесэйкес, жүрекүшыныңартыменкөкеткежетеді. Көкетнервтіңтармактары: 1. Мойынаймағындасимпатикалықсабаудынортаңғы, төменгімойынтүйіндерімен, соныменкатаркейбіртамырларды (truncus thyreocervicalis, a. cervicalis ascendens) қоршайтыннервөрімдерімен, бұғанаастыілмекпен, (ansa subclavia) байланыстыратындэнекертармактар. Бұғанаастынервпен (С5) байланыс­тыратындәнекертармақ. КейдеС5 көкетнервтүбіршегі, кейдеосыдэнекертармакөтеүзынболуымүмкін, кеудеторықуысынакіріп, көкетнервтіңнегізгісабауыменбірігеді. Осыжағдайдабұлтармақтарқосымшакөкетнервтері, nn. phrenici accessorii, немесекөкетмаңындағынервтер, пп. paraphrenici, атауыналады. 2. Жүрекқаптармақтары, ramipericardiaci, vasa pericardiacophrenica тармақтарыменқосарланажүріп, жүрекқапкалыңдығынакіреді. 3. Өкпеқаптармақтары, rami pleura les, өкпетүбіріаймағындакөкірекаралыкөкпеқапқабағытталады. 4. Көкеттармақтары, rami diaphragmatісі, көкетнервтіңнегізгісабауыныңсоңғытармактары, олкөкетқалыңдығыкірералдындаүшкөкеттармағына: алдыңғы - көкеттіңтөсболігіжағына, латералдікабырғалықбөлікжағынажәнеартқы - белбөлікжағынатармақталады. Барлықүштармақкөкетқалыңдығынакіріпкеңтармақталып, торпішіндіөрімдертүзеді. 5. Көкетішітармақтары, rami phreni-coabdominalis, олардыңішіндекелесітармақтарынажыратады: а) оңжәнесолтөменгікөкетнервтерініңқұрамынакіретінтармақтароныңірілеуоңөріміндекөкеттүйінібарб) бауырөріміне; в) жоғарғыасказанөрімінег) ішастарға, бауырғажэнеіштіңалдыңғыкабырғасынатармактар.