19. Сыртқы, ортаңғы және ішкі құлақтар: құрылысы, қанмен қамтамасыз етілуі мен жүйкеленуі.

Жауабы: Сыртқы құлақ - auris externa - құлақ қалқаны мен сыртқы есту өтісінен тұрады.

Құлақ қалқаны - auricular - шеміршекті терілі эпителиймен қапталған.

Құрылысы: құлақ шиыршығы - майысқан жерлері - helix, оған қарсы шиыршық - anthelix. Екеуінің ортасы қайықшасы - scapha деп аталады. Аnthelix 2 аяқшаға бөлініп кетеді - crura antihelix. 2 аяқша ортасында шұңқыр - fossa triangularis. Бүртігі - tragus. Қарсы бүртігі - antitragus. Құлақ сырғалығы - lobulus auriculae - май ұлпасынан құралады.

Қызметі: дыбыс толқынын қабылдау

Сыртқы есту өтісі - meatus acusticus externus - екі шеміршекті және сүйекті бөліктен тұрады. Құлақ қалқанына жалғасқан бөлігі шеміршекті, ішкі жағы самай сүйегінің дабыл бөлігінің жиегімен қосылады. Ұзындығы 3,5 см шамасында. S әрпі тәрізді иілген.

glandula cerminosae дейтін сары түсті секрет бөлетін шайыр бездері болады және түктерден тұрады. Бұлардың қызметі шаң-тозаңды ұстап қалу. Ортаңғы құлаққа қорғаныштық қызмет беретін қасиеті бар. Сыртқы құлақ дабыл жарғағында - membrane tympani аяқталады.

Дабыл жарғағы - membrane tympani - сыртқы және ортаңғы құлақ шекарасында жатады.Сырт жағынан терілі эпителиймен, іш жағынан шырышты эпителиймен қапталған құрылым. Қиғаш орналасқан. Сырт жағынан ойыс, іш жағынан дөңес боп келеді.

Қызметі: дыбыс толқындары дабыл жарғағы арқылы соқтығысады. Дабыл жарғағы дыбыс толқынын балғашыққы өткізіп береді.

Ортаңғы құлақ - auris media - дабыл қуысы мен есту түтігінен тұрады.

Дабыл қуысының - cavitas tympanica - 6 қабырғасын ажыратады:

1. Дабыл қуысының латералды қабырғасы - paries membranaceus

2. Дабыл қуысының медиалды қабырғасы - paries labyrinthicus

3. Дабыл қуысының артқы қабырғасы - paries mastoideus

4. Дабыл қуысының алдыңғы қабырғасы - paries caroticus

5. Дабыл қуысының жоғарғы қабырғасы - paries tegmentalis

6. Дабыл қуысының төменгі қабырғасы - paries jugularis

Дабыл қуысында 3 кішкене дыбыс сүйекшелері орналасқан: балғашық, төс, үзеңгі

Балғашық - malleus - дабыл жарғағына жанасып орналасқан. Балғашық сабы - manubrium mallei.

2 өсіндісі - processus anterior - lateralis. Мойны - collum mallei. Басы - caput mallei.

Төстік - incus. Денесі - corpus incudis. 2 аяқшасы - crus breve-longus

Үзеңгі - stapes. Басы - caput stapedius. 2аяқшадан тұрады. Үзеңгі ішкі құлаққа еніп тұрады.

Дыбыс сүйекшелерінің өзара қосылатын жерлерінде 2 буын - articulation incudomallearis және articulation incudostapedia түзіледі. Бұл ортаңғы құлақта орналасып дыбыс толқынын дабыл жарғағынан қабылдап, ырғағын реттеп, ішкі құлаққа жеткізеді.

Есту түтігі - tuba auditiva - Евстахий түтігі. Ұзындығы 4 см шамасында. Дабыл қуысынан бастап жұтқыншақтың мұрындық бөлігіне барады. Ортаңғы құлақты жұтқыншақтың мұрындық бөлігімен байланыстырады.

Қызметі: ішкі және сыртқы қуыс атмосфера қысымы арасындағы тепе-теңдікті сақтап тұрады.

Ішкі құлақ немесе лабиринт - auris interna - дабыл қуысы мен ішкі дыбыс жолы арасында орналасады. Сүйекті және жарғақты лабиринт деп бөлеміз. Жарғақты лабиринт сүйекті лабиринттің ішінде жатады.

Сүйекті лабиринт - labyrinthus osseus. 3 бөліктен тұрады:

• кіреберіс - vestibulum - лабиринттің ортаңғы бөлігін құрайды. 2 терезеден тұрады: кіреберіс терезе - fenestra vestibuli; ұлулық терезе - fenestra cochlearis

• жартылай дөңгелекті өзектер - canalis semicirculares. 3 доға тәрізді сүйекті жолдардан тұрады: canalis semicirculares anterior - алдыңғы жартылай дөңгелекті өзек, canalis semicirculares posterior - артқы жартылай дөңгелекті өзек, canalis semicirculares lateralis - латералды өзек. Үшеуі 3 бағытта орналасқан: сагиталды, вертикалды, горизонталды. Олардың аяқшалары бар. Аяқшалары арқылы кіреберіске ашылады. 3 түтікшенің 5 аяқшасы болады.5 тесік арқылы ашылады. Себебі anterior мен posterior аяқшасы қосылып кетеді. Тепе-теңдікке жауап береді.

• ұлу - cochlea - 2 жарым оралым жасайды. Естуге жауап беретін бөлігі.

Жарғақты лабиринт - labyrinthus membranaceus - сүйекті лабиринттің ішінде орналасады. Жарғақты лабиринт ішінде эндолимфалық сұйықтық болады. Сүйекті және жарғақты лабиринт арасында перелимфалық кеңістік болады. Ішкі құлақтан шығатын нерв VIII-жұп нервісі - кіреберіс - ұлулық жұп нервісі - есту мен тепе-теңдікке жауап береді.

Дыбыс толқыны эндолимфалық сұйықтыққа өтеді. Осы сұйықтық бойымен ұлудың ішіне қарай кетеді. Ұлудың ішінде есту рецепторлары тітіркенеді. VIII-жұп нервісінің cochlearis тармақшасынан миға барады. Ішіндегі сұйықтар тепе-теңдің кезінде біреуіне ағып кіреді.