Кузь кельмекте

Яз чиллесининъ сыджагъы бираз эксильди. Даа якъында ешерип тургъан отлар сарарып, къаврап къалдылар. Энди арыкъларда сув быланчыкъ акъмай, тыныкъ, астындаки чакъыллар биле корюнелер. Ава куньдюз булутлы ола, акъшамгъа ачыла. Саарь вакътында орталыкъкъа чыкъ тюше. Танъгъадже устьлерине бир шей орьтюнмеген адамлар ёргъан тюбюне кирелер, аякъларыны топлайлар. Эвеля азачыкъ ушюйлер, бираз джылынгъан сонъ, танъ юкъусына уюналар. Уфукътан кунешнинъ алтын черчивеси корюнип, юкъулы алемни мавымсы нурларынен сарып ала.

Кузь мевсими ачыкъ ве сакин кельсе де, кузьлюгини япа: кимерде кокте яйылып булутлар чыкъалар, дагъларны сыджакъ ве йымшакъ багъырларына алалар. Базы-базыда буз киби тамчылар тамлап, тенни тисиндирелер. Сонъра зияде ягъып башлай.

Бойле вакъытларда арманда топлангъан памукъны койлюлер сенеклернен чалт-чалт талдалыкъкъа топлайлар, талдалыгъы олмагъанлар исе, топлангъан памукънынъ устюни джаювнен орьтелер.

Чокъ вакъыт кечмеден булутларнынъ этеги чуллана, уфукъкъа къонаяткъан кунеш алемни бир къач сание нургъа гъаркъ эте. (132 с.)

К. Къадыров «Беяз фуртуна»

Чёльнинъ джаны

Язнынъ чилле вакъты. Едисай вадисининъ къумлукъ чёллеринде кунеш тёпенъден ура, табанынъдан чыкъа. Эр шей янгъан, къавурылгъан. Алдынъда патта-сатта расткельген къыйыш-къонгъур саксаулларнынъ базы бирлеринде азчыкъ ешиллик сакъланып къалгъан. Баарь ташкъынлары вакътында мейдангъа кельген ирили-уфакълы голлерде сув ерине джам киби бем-беяз туз къатып къалгъан. Этрафта ялынъыз чилле къуртларнынъ чырылтысы эшитиле. Олар чырылдай-чырылдай да, сонъ токътайлар. Гъалиба, патлайлар. Оларнынъ чырылтысы тынса, озюнъни аятсыз бир дюньягъа тюшкен киби ис этесинъ. Мында аят барлыгъыны ялынъыз эки шей хатырлата: бириси — чилле къуртларнынъ чырылтысы, экинджиси — саксауллар. Саксаул не къадар чыдамлы осюмлик экен. О, язнынъ атешли кунешине, къышнынъ не къадар къышымы олса, эписине даяна. О, атештен башкъа ич бир шейден къоркъмай. Саксаул къум чёллерининъ джаны ве ярашыгъы экен. Бу манзараны сейир этип, газикнинъ пенджересинден бакъып кельмекте олгъан адамнынъ козюне насылдыр бир талдалар корюнди. (132 с.)

Черкез-Али

Чокърачыкълар

Але даа Къырым орманларында уфачыкъ, бир кереден абайламакъ къыйын олгъан, чокърачыкълар бар. Оларгъа айланчыкъ, тар ёл алып бара. Койге кеткен кестирме ёл мевджут олгъанынен, бу чокъракъкъа алып баргъан тар ёлчыкъ унутыла. Кет-кете бу сокъачыкъ чытырманлыкъ ичинде, чокъракъ исе кийик отлар ичинде комюлип къалалар. Патта-сатта бу чокърачыкъ бир де бир сувдан янгъан ёлджунынъ акълына тюше ве о, кестирме ёлдан тар сокъачыкъкъа бурула. Сабырсызлыкънен чытырманлыкъны кечип, чокъракъны къыдырып тапа. Вай! Аман Алла, бу насыл табиат муджизесидир? Чокътан берли буланмагъан, буллюр киби темиз сув озюнинъ сакинлигинен, теренлигинен ёлджуны айретте къалдыра. Бир ютум сувгъа мухтадж ёлджу къана-къана бу шифалы сувны иче ве бирден кузьгю киби сув юзюнде озюни, кунешни, кокни, дагъларны коре. Ташкъын юрегининъ индже теллери гуя кеманенинъ теллери киби инълемеге башлай. «Бу чокъракъ акъкъында башкъаларгъа да айтмакъ керек», — дей. Аятта мына бойле адиселер де ола… (133 с.)

Ф. Сеферова «Буллюр киби»