«Тильсиз» къавал

Къуртвели куньлернинъ биринде Къырымнынъ энъ айтувлы чобанларындан къарт Неби одаманнен таныш ола. Одаман кечкен куньлерни хатырлай, генчлик чагъларыны, башындан кечкен вакъиаларны анълата. Ниает, даяналмай, бутюн чобанлар эеджанлангъан вакъытларында япкъанлары киби, «тильсиз» къавалына япыша. Ичи бош бу агъач парчасы онынъ элинде деерли сихрлене эди. Онъа «тильсиз» дегенлер терен янъылалар.

Эбет, онынъ тахтадан индже бир тили биле ёкътыр. Ичи бош. Узеринде алты-еди дане кучюк делик бар. Факъат о, дуйгъуларны, эеджанларны тиллилерден не къадар даа гузель ифаде эте. Онынъ рухундаки къувет ве зайыфлыкъ артыкъ эльнен тутуладжакъ киби корюле эди. «Тильсиз»нинъ титревлери, инълейишлери, бирден юкселип ташувлары тыпкъы севгинен нефретнинъ, зулумгъа исьяннынъ, саадетнен фелякетнинъ бири-бирини такъип этюви киби, бири-бири артындан далгъа-далгъа этрафкъа даркъалар эди. Музыка тиль сёйлеп оламагъанны ифаде этер. Бельки, бунынъ ичюн «тильсиз» къавал яратылгъан ве онъа бу ад берильгендир. (128 с.)

Дж. Сейдамет Къырымэр «Нурлу къабирлер»

Эки аюв

Куньлерден бир кунь «Тайга» тавынынъ шималь кенарында акъ ве къонъур аювлар тесаддюфен корюшелер. «Инсан сёйлешип, айван къокълашып танышыр», — дегенлер. Къокълашалар, къучакълашалар — танышалар. Экиси де буюк аюв. Экисинде де кучь-такъат чокъ. Курешселер, бири-бирини енъалмайджакълар. «Энъ эйиси достлукъ!» — деп, дост олалар.

Аювлар озь яшайышларыны, Ватаныны бири-бирине макътагъан сонъ, бири-бирини мусафирликке чагъыралар. «Чагъыргъангъа бар, чакъкъандан къач!» — деген бизим къартлар, олар да шай япалар. Бири-биринде мусафир олалар. Акъ аюв энъ яхшы балыкъларнен, къонъур аюв исе мейваларнен, балнен бири-бирини сыйлайлар.

Ашагъан ашыны мыскъылламай, бири-бирининъ джанларыны агъыртмай, бир къач кунь мусафирликте къонушкъан сонъ, эки дост, бири-бирилерининъ хатирлерини хошлап, сагълыкълашып, эв-эвлерине къайталар. Къайткъанда, экиси де тюшюне: «Не къадар мусафирликте яхшы олса да, озь эвинънинъ ери башкъа! Озь мекянынъа етери ёкъ!»

«Къайда олсанъ ол, озь мекянынъ, сени корюльмеген йипнен багълап, озюне даима тарта!» — дейлер. (128 с.)

С. Вапиевден «Эки аюв»

Саба

Августнынъ салкъын эрте сабасы. Геджедеки ягъмур ягъанагъы бугунь сабанынъ тазе авасына бир къат даа серинлик къошкъан. Денъизден ельнинъ къувмасынен котерильген туман артыкъ бус-бутюн юксельген. Шимди Ай- Петри къаяларынынъ белине, бир севда къызнынъ илеридеки оладжакъ нишанлысы ичюн азырлагъан къыбрыз къушакъ киби, сарылгъан. Кунешнинъ алтын окълары да денъизнинъ арсызджасына токътамадан сыйпанып турмасындан гуя титреген, ушюген къаяларгъа, ялыдан къопып да та Ай-Петри тюбюне къадар узангъан багълар, оларнынъ сынъыры биткен ерден башлангъан чам агъачлары къоюлыгъына, бутюн булар арасындан даа сабалыкъ юкъусыны ачалмагъан койнинъ ирили-уфакълы биналарына токъунмай.

Лякин онынъ денъиз ве уфукънынъ теренликлеринде озюни сакъламагъа тырышкъан къызгъанч шавлеси Ай-Петри къаяларынынъ башыны кумюшнен саватлагъан, онынъ белине сарылгъан къыбрыз къушакъ — туман исе, шимди кендисине якъынлашмакъта олгъан кумюш шавленинъ аксинден къызыл-мавы, даа догърусы, пенбелиги артыкъ акъикъатен махирлик, санат инджелигинен ишленген нагъыш киби зийнетлене башлагъан эди. (130 с.)

Дж. Гъафар «Ошекчи Айше»