Йырнынъ кучю

Инсанлар озь рухий ал-эхвалларыны: севинч, окюнч, къайгъы, асрет, арзу ве умютлерини ялынъыз арекетлери ве тиллеринен дегиль де, айны вакъытта, эвель-эзельден берли, йырлап да ифаде этип келелер.

Йыр, акъикъатен, инсангъа бутюн омрю бою — бешиктен мезаргъа къадар — аякъдаш олып кельмекте. Инсан баласы догъгъаны киби айненни эшитип башлай. Бир яшыны толдурмадан, озюни айненни айтып юкълатаяткъан анасынынъ сеси барып да бир тыныш кесильген киби олса, козьлери юмукъ, лякин даа юкъугъа кетмей, кейфленип яткъан балачыкъ «айя-ай!» деп, анасындан айненнисини девам эттирмесини талап эте. Мына сизге йырнынъ, макъамнынъ, умумен музыканынъ кучю, къудрети!

Иште бунынъ ичюн, ер юзюндеки джеми халкълар озь миллий медениетлерининъ пырланта ташлары сайылгъан йыр асабалыкъларыны козь бебеклери киби сакълап, оларны эльден къорчалап, бир сёзчигине тоз къондурмай, бир нокътасына эль токъундырмай кельмектелер. (121 с.)

Э. Шемьи-заде «Халкъ йырларымызны

козь бебегимиз киби къорумакъ керекмиз»

Мектепте

Дерслер башлангъанына баягъы куньлер кечкен эди. Бу куньлер мектеп окъувынынъ башлангъычы ве балаларнынъ севинчли куньлери олгъан. Олар шу кечкен куньлерде окъувдан гъайры бир чокъ ишлер де япкъанлар.

Язда кийик отларнен чуллангъан, бина тамиринден булашкъан мектеп азбары артыкъ темиз. Ич бир кошеде чёплюк корюнмей.

Яз татилинде колхозда къаравул, тютюн тизювджи, къырувджы олып чалышкъан балалар башларынынъ ёргъунлыгъыны савуштыргъанлар. Олар шимди тазе къуветнен ишке киришкен, дерслерини чалыша ве эм де мектепнинъ ичтимаий-тешкилятий ишлерини янъыдан тешкилятландырувнен огърашалар.

Бугунь авасы пальто кийдиреджек къадар сувугъан эди. Кокни булут къаплагъан. Даа эки дакъикъа эвель чокъ бир дикъкъатнен, низамнен кеткен дерс битти. Балалар сыныфларыны ташлап, учюнджи, буюк, тенеффюске чыкътылар.

Чокъ кечмеди. Кескин-кескин чанъ къакъылды. Къызгъын оюнда олгъан балалар, бирден, оюнларыны быракъып, сыныфларына чапыштылар. Артыкъ эр кес дерсте. Дерс кете. (123 с.)

И. Бахшыш «Мектепте»

Ана севгиси

Ананынъ озь баласына олгъан севгисининъ теренлигини, кучюни дюньяда ич бир шейнен тенъештирмек мумкюн дегиль. Оны сёзнен анълатмакъ да къыйын.

Севги деген шей инсаннынъ юрегинде биринджи кере о дюньягъа кельгенде, козюни ачып, анасынынъ чересине бакъкъанда догъа. Сонъра севги бабасына да кече. Бу девирде ана ве баба севгининъ эписинден зиядесини эвляткъа багъышлайлар. Бу севги кучьлю, атешли ола. Ана бутюн шадлыгъыны, бахтыны, барлыгъыны огълуна багъышламагъа истей.

Якъында огълунынъ эки яшына толув кунюни къайд этти. Башындан аягъынадже онъа янъы урбалар кийсетти. Энъ муими, огъланчыгъы сагълам ве тендирист осьмекте. О, гъает шенъ ве хошнут. Ана не япсын, бунъа да къувана. Чюнки о, бутюн барлыгъынен иши ве огълуна сарылды. Огълу кульсе, озю къувана, агъласа — ынджына. Раатлыкъ куньлери ве иштен сонъ, бош вакъыт тапса, огъланчыгъыны кезиндирмеге алып чыкъа. Омюрде бутюн къуванчы огълунен багълы. (128 с.)

У. Эдемова «Баш язысы»

Татиль

Къызчыкъ, къартбабасынынъ айткъаны киби, шаматалы шеэрден яз татилине кельди.

Олар сабанынъ темиз авасынен нефес алып, енгиль адымлайлар. Къызчыкънынъ юрегинде буюк шадлыкъ олгъаны тебессюмли юзюнден корюнип тура. О, къартбабасынынъ элинден къуртулып чапмакъ, кобелек киби учмакъ истей. Чешит ренкте ачкъан, этрафны мис къокъунен толдургъан чечеклерге севинчнен бакъа. Бойле дюльбер манзараны омрюнде биринджи кере корьмекте.

Асиечик мында кельген куню, сокъакътаки балаларны танымагъаны ичюн олса керек, джаны сыкъылгъан эди. Лякин бу ал чокъкъа бармады. Къартбабасы оны азбаргъа, агъач больме ичинде ойнакълагъан чая къозучыкъларнынъ янына алып барды. Олар кичкене ве гъает дюльбер эдилер. Ойнакълагъанда, къуйрукълары силькине. Асиечик чапып, агъач больме ичине сокъулды, къаверенкли, къувурчыкъ юньлю бир къозучыкъны тутты, къучакълады. Къозучыкънынъ йымшакъ манълайчыгъындан опьти. Ондан сонъ даа якъында догъгъан бузавчыкънен ойнады. Бойлеликнен, кельген кунюнинъ акъша­мынадже джан сыкъысы не экенини бир тамам унутты. (128 с.)

Г. Дерменджи «Чокъракъ суву»