Добавил:
Upload Опубликованный материал нарушает ваши авторские права? Сообщите нам.
Вуз: Предмет: Файл:
Ганиева Э.С., Яяева А.М., Нафеева Л.Б. Девлет нетиджелев аттестациясы ичюн къырымтатар тилинден диктантлар джыйынтыгъы. 9 сын...doc
Скачиваний:
0
Добавлен:
01.07.2025
Размер:
239.1 Кб
Скачать

Мешакъатлы аят

Нури бу ерде бир къач кунь хан кошесинде ята, куньдюзлери бир тарафтан иш тапмагъа, бир тарафтан да вазиетни огренмеге арекет этти. Факъат къавелерде ве тюкянларда иш тапып оламай, парасы бите. Ниает, туз базарында богъаз токълугъына бир иш тапты. Агъыр туз чуваллары оны ялынъыз ёрмай, эзе, харап эте. Геджелери ёргъун ве меджалсыз бир алда бош чуваллардан япкъан ятагъында юкъламагъа арекет эте, сабалары эрте тюкянны ачаракъ, сипире, сув сепе эди. Тюкянджы онынъ окъув-язув бильгенини анълагъан сонъ, онъа базы языларыны яздырмагъа, эсапларыны яптырмагъа башлады. Нури ондан умютленерек, агъыр ишлеринден къуртуладжакъ саатнынъ якъынлашкъаныны зан этти. Факъат тюкянджы бу ишлер ичюн йылда эки къат урба ве эки чифт аякъкъап береджегини ваде этерек, ишни Нури беклемеген бир шекильде аль этти.

Бу агъыр сыкъынтылы ве мешакъатлы аятында онъа екяне эглендже кеманеси эди. Чалгъыджы чингенелернинъ усталарынен таныш ола, оларгъа барып севген тюркюлерини ве Тимур долусыны, муаджир тюркюсини чалдырып, бир дередже эглене ве теселли тапа эди. (150 с.)

Дж. Сейдамет Къырымэр «Нурлу къабирлер»

Энвер Селямет

Бинъ докъуз юз сексен бир сенеси амансыз хасталыкъ бизден Энвер Селяметни алып кетти. Онынъ омюр ёлу алтмыш дёрт йылдан ибарет эди. Шаир ичюн бу бир аньдир. Лякин бу муддетни о, толусынен ишлете бильди. Энвер Селямет учь шиирлер китабыны неширден чыкъарды. Шаирнинъ озь догъмуш Къырым халкъына къалдыргъан иджадий асаба­лы­гъыны «бахшыш» деп таныймыз. Булар «Ичкен сувларым», «Бильген олса Прометей», «Таян омузыма» шиирий джыйынтыкъларынен бир сырада, чокъ муэллифли топламларда да иштирак этип, нешир эттирген къыйметли эсерлеридир.

Энвер Селямет Багъчасарай районындаки Чоткъара коюнде догъып, балалыгъы ве осьмюрлиги бойле дюльбер Алма вадийсинде кечкен. Шиирий къанатларыны о, мына бойле гузель мекянда такъкъан! Ватаны Къырымгъа, догъмуш ерлерине асрет олып, козьлерини иджрет ерлерде эбедиен юмып, мезарлары гъурбетлерде къалгъан Энвер Селямет киби Фетта Аким де, Амет Мефа да, Абдуреим Алтанълы да, Абдулла Дерменджи де, Юсуф Болат да ве даа дигер бир чокъларынынъ къабирлери Къырымдан узакъ ерлердедир. Олар эписи мусульман мезарлыкъларында дефн этильдилер. Алланынъ рахметинде олып, джанлары дженнетте олсун! (151 с.)

Г. Дерменджи «Телефон чалды»

Айван базарында

Низам деде Эски-Юрткъа баргъанда, кунь къонмакъ узьре эди. Ямачларгъа кольгелер тюшкен, кунеш кок юзюни хафиф бир пенбеликлерле ялдызлагъан. Айван базарына кирди. Бир байтал ат сатыла эди. Арекетли, къуветли ат, амма къылыкъсыз дегиль. Башы кичкене, бели къыскъа, савры пек юксек дегиль. Энишли-ёкъушлы ерлерден яхшы кече билир. Айваннынъ ялынлары йипек киби, эм де сагъ янына бурулып тура. Кевдеси дюльбер эди. Атнынъ янына барып, бойнуны, сыртыны охшады. Атнынъ саиби: «Сыкълетте къалгъаным ичюн сатам, бабай, ёкъса сатыладжакъ айван дегиль бу», — деди. Буларны сёйлеген сонъ, байталнынъ агъзыны ачып, тишлерини косьтерди. «Там дёрт яшында. Бир сакъатлыгъы ёкъ. Бойлесини тапамазсынъыз».

Низам деде айваннынъ дегерини чокътан анълагъан эди. «Аттан анълайым, бизим де ишимиз айванасравджылыкъ. Малнынъ дегерини инкяр этмем. Къана, юрьсетчи, юрюшини де бакъайыкъ», — деди Низам деде.

Сатыджы байталны югенинден тутып, адамлар арасындан кечиререк, буюк чинар агъачынынъ янына алып кельди. Адымлары пек кениш дегиль эди. Къуйругъыны юксек тута, арада-бир савурып, пускуль-пускуль эндире. Бу атны алмалы эди. (152 с.)

С. Чокъум «Ай корюнгенде»