Озенбаш кою

Бельбек озенининъ башында багъ-багъчаларгъа комюльген, юксек, дюльбер дагълар этегинде ерлешкен Буюк-Озенбаш ве Кучюк-Озенбаш койлери Къырымнынъ энъ белли, энъ айтувлы койлеринден биридирлер. Халкъымыз арасында озенбашлылар энъ эвеля ферасети, азырджеваплыгъы, шакъалары, сёз мергинлиги ве Ахмет ахай акъкъында лятифелеринен беллидир.

Алимлернинъ язгъан малюматларына коре, бу койлерде эки бучукъ-учь бинъ йыл эвель таврлар яшадылар. Кечкен асырлар девамында Озенбашта чокъ несиллер денъишти, нидже-нидже инсанлар яшады. Оларнынъ омрюнде эм къуванчлы, эм кедерли вакъиалар чокъ олып кечти.

Лякин бинъ еди юз сексен учь сенеси девлетчилигимизни джойгъан сонъ, беля ве фелякетлер халкъымызнынъ башына бири-бири артындан ягъмагъа башлады. Буларнынъ энъ мудхиш, энъ къоркъунчлы сойлары йигирминджи асырда олып кечти: ачлыкълар, коллективизация, репрессиялар, дженк, койни совет самолётлары бомбалагъаны, немселер тарафындан койлернинъ якъылгъаны, сюргюнлик ве геноцид, комендант режими…

Бутюн бу фаджиаларгъа бакъмадан, кой халкъы кене де озь тарихий мекянына терен севги ве урьметини джоймады, озь тувгъан коюне къайтып ерлешмеге башлады. (144 с.)

Э. Озенбашлы «Озенбаш ве озенбашлылар»

Бабамнынъ мектюплери

Бу мермер басамакълардан юкъары, учюнджи къаткъа котерилип, кениш, ярыкъ одагъа кирдик. Диварларда джебэ вакъиаларынен багълы ресимлер асылы. Джам къутулары ичинде вакъыттан ипрангъан, сараргъан, кимер ерлери йыртылгъан мектюплер. Иван Сидорович мени къутулардан бирининъ янына кетирди. «Мына, бабанъызнынъ мектюплери, ресимлери», — деди.

Мен козьлеримни олардан аламадым. Бабамнынъ къолунен, козьяшынен, бельки, къанынен язгъан мектюплери. Девамлы суретте оларгъа бакътым. Эписи азгъана янтайгъан уфакъ арифлернен язылгъан. Кендимни зорнен тутып олдым. Окюнчтен, ынджынувдан козьлерим яшланды. Ресимлерден базыларыны хатырлайым. Оларны бабама Симон агъа багъышлагъан эди. Аджеба, о мектюплер, ресимлер мында насыл тюштилер? Булар меним ичюн гизли сыр эдилер ки, мен оны мытлакъа бильмек борджлу эдим. Лякин насыл? Мектюплер манъа муджизевий тесир къалдырдылар. Башым айланды. Мен гуя бу одада бабамнен корюшкен, онынънен ян-янаша отурып, сёйлешем, юзюмде бабамнынъ сигар къокъусынен къарышкъан сыджакъ нефесини ис этем. Имкян олса, такъдиримизнен багълы бу мектюплерни алып опьмеге, энъ къыйметли бахшыш киби багърыма басмагъа, окюр-окюр агъламагъа азыр эдим. (146 с.)

К. Къадыров «Беяз фуртуна»

Меракълы субет

Риза сёзлеримни дикъкъатле динъледи. Бугунь дагъда, авда олып кечкен сергюзештлерни икяе этти. Сонъра хызметчи бизге емек кетирди. Экимиз отурып ашадыкъ. Манъа ойле корюнди ки, Риза мытлакъа менимнен берабер бир софра башында ашамакъ макъсадынен мени чокъ беклеген. Ве шеэрли киши экенлигим ичюн аселет кой ашы: семиз этли пляв пиширильген. Софрагъа таракъотлы морпатильджан туршусы, мейва шербетлери къоюлды. Сонъра вишне ве джилек татлыларынен чай ичтик.

Субетимиз узады. Ризада шиир язув ве музыка алетлери чалув адетлери де барлыгъы билинди. Манъа шиирлерининъ бир къач данесини окъуды. Олар халкъны тасиль-тербиеге, теракъкъияткъа давет этиджи эсерлер эди. Шиирлери чокъ, къалын джонк толу. Ризагъа шиир язувны ким огреткен, бу авесликни онда ким догъургъан? Тааджипли шей. Сонъундан эшиттим, о, Фоти-Сала дарульмуаллимининде бир къач вакъытлар окъугъан. Риза кемане, кларнет, труба чалмагъа да биле.

Мусафирханеде бойле отурып, узун вакъыт къонуштыкъ. Эвде менден башкъа мусафирлер де мевджют эдилер, олар бизим ханеге кирип, субетимизге мани олмадылар. (146 с.)

Ш. Алядин «Чорачыкълар»

Акъшам

Кунеш Ай-Петрининъ арасына чокътан гизленген олса да, ачыкъ, темиз кокке урунаракъ, онынъ къуббесининъ кенарыны озь аллыгъынен боягъан. Бугунь табиатнынъ энъ дюльбер, джильвели акъшамларындан бири: не акъшамны ве не де геджени къою къаранлыкъ къапламайджакъ киби. Чюнки кунеш батынынъ теренлигине комюлип де, озюнинъ ал ве когюльдирим тюслю шавлесини озю пешинден чекип де, уфукъ теренлигинде къоюрумты къара ярым алкъаны кенишлеттикче, экинджи уфукъта, кунь догъуш уфугъында, янъы, айдын, беяз, сонъ сары ве, нетиджеде, ачыкъ къызыл ярым къуббе асыл олмакъта. О, денъизнинъ теренлигинде озь къуббесини тезликнен кенишлендире.

Нефизе, къызы Мерьемни янына аларакъ, багълар арасындан кечип, ялыдаки къаялыкълар янына кельгенде, уфукънынъ сыры артыкъ ачылгъан, сарымты юзьлю ай озь кевдесинен дёртте учюни денъизден котерген, онынъ узерине кумюштен ёл тёшемеге башлагъан эди.

Нефизе далгъын… Мерьемчик озюнинъ кескин козьлеринен чалылар тюбюне бакъып:

— Ана! Бакъ, Къырым сакъыз чечеклери артыкъ юкълай­лар, — демеси Нефизени юкъудан уятыр киби айындырды, къызчыгъынынъ акъшам талдалыгъында биле Къырым сакъыз маматекелеринен огърашмасы оны кулюмсиретти. (148 с.)

Дж. Гъафар «Ошекчи Айше»