Кіріспе

Осы материалда біз Арысқұм кен орнындағы ұңғымаларды бақылау және игеру әдістерімен танысып қолданылатын аппаратура, диаграммалар мен қолданылатын бақылау әдістерін тиімділігі мен әзірленуімен таныстық.

Ұңғымаларды геофизикалық зерттеулер - қолданбалы геофизика облысы болып табылады. Мұнда қазіргі заманғы физикалық зерттеу әдістері арқылы геологиялық қималар, өтілген ұңғымалармен, анықтау және бағалау, пайдалы қазбалар қорлары туралы, кен орнын игерудің және ұңғымаларды техникалық жай-күйі туралы ақпарат алынады.

Кез келген геофизикалық әдіс мәні ұңғыма бойын өлшеп белгілі бір физикалық шамасын сипаттау. Ұңғыма қимасындағы бір немесе бірнеше тау жыныстарының жеке қасиеттерін көрсетеді.

Аппаратура мен геологиялық-геофизикалық жүйені қолдану техникалық бақылауда, ұңғымаларды бұрғылауда кәсіпшілік геофизикадағы жаңа бағыт болып табылады

Қазіргі уақытта мұнай және газ кен орындарындағы пайдалану ұңғымаларын әзірлеу процессінде геофизикалық зерттеу әдістері негізгі ақпарат көзі болып келеді.

Шегенделмеген ұңғымаларда бақылау кезінде геофизикалық зерттеулер басқа жүргізілетін геофизикалық жұмыстарға қарағанда айтарлықтай ерекшеленеді.

Бақылау кезінде әр түрлі санаттағы ұңғымалар әр түрлі жұмыс істеу режимдерімен зерттеледі, түрлі зерттеу технологиялары қолданылады. Әр шегенделген ұңғыма өзіне жеке тәсіл талап ете отырып, әдістемесіне және алған мәліметтерді өңдеуге мүмкіндік беруге негізделген. Ал шегенделмеген ұңғымаларды зерттеу кезінде нәтижелерін түсіндіріп, оларды зерттеу үшін типтік үлгілер, стандарттар жиі пайдаланылады

Бүгінгі саладағы нақты жағдай, бұрғылау көлемі төмендеуімен, кен орындарын геофизикалық бақылау маңыздылығымен сипатталады, ал игеру қарқының төмендету үшін өндіру және оны одан әрі тұрақтандыру айтарлықтай өседі.

Мұнай тұтынуының қарқынды өсуі, табиғи өсімінің болмауы, Жердегі қорлардың шектеулігіне байланысты мұнайды жер қойнауынан толық өндіруге қазіргі таңда жігерлі күш салынады. Осыған байланысты мұнай кен орындарын әзірлеу облысында мұнай беруін арттыру, қабаттардың мұнай беруін арттыру әдістерінін тиімділігін бағалау мәселесі орын алады.

Мұнай қабаттарының параметрлерін анықтау осы міндеттерді шешуге мүмкіндік береді.

Бұл материал Арысқұм кен орнындағы геофизикалық бақылау мен қабаттар сипаттамаларынын қарастырады.

1 ЖАЛПЫ БӨЛІМ

1.1Геологиялық тапсырма

Жұмыс учаскесі Қазақстан Республикасының Қызылорда облысы аймағындағы Қызыл-құм шөлінің солтүстік бөлігінде орналасқан.

Соңғы жылдары мұңай газ шикізатының өндірісі қарқындылығын өсіру жайлы қажеттілік мәселесі орын алады. Солардың ішіне антиклинальды өсірілімдерге орайластырылған Арысқұм кенорны да жатады.

Мұнай мен газ энегретикалық тиімді және арзан жанармай ретінде қолданылады.

Мұнай мен газ:

ацетилен, этилен, сутегі, ұйқы, сірке қышқылы, пластмасс, бояулар, дәрі-дәрмек және басқа адам мен қоғам қолданатын заттар мен жарылғыш заттар, антифриз, лавсан-жақпалар, синтетикалық каучук, еріткіштер, қозғалтқыш жанармайын алуға мүмкіндік беретін шикізат көзі.

Жобаланған әдістер алдында келесі геологиялық тапсырмалар қойылады:

мұнай ұңғымаларында Техникалық жай-күйін сақтау арқылы келесі әдістер қолданылады:

• АКЦ

• термометрия

• индуктивті дефектометрия

зерттеу аяқталуымен жер қойнауын пайдаланушыға жылдам өңдеу нәтижелері файл түрінде есепте беріледі . Толық өңдеуден кейін айлық, жартыжылдық және жылдық есептері беріледі.

Айлық есептер компания әкімшілігіне тапсырылады.

Айлық есепте каротаждық жұмыстар бойынша келесі мәліметтер беріледі:

- ҰГЗ өндеу нәтижесі;

- ұңғыма құрылысының сапасына баға;

- істелінген жұмыстарына қорытынды мен ұсыныстар.

жартыжылдық және жылдық есептерінде:

Каротажды аспаптар мен жабдықтарына техникалық жағдайын және тексеру әдістерін қысқаша сипаттайтын әдістемелік хат беріледі

Кесте түрінде берілген материалдар:

а) ҰГЗ түрлері мен көлем кестелері;

б) ҰГЗ түрлерінің бақылау өлшемдерінің нәтижелері;

в) Жұмыс нәтижелері:

- бұрғылау учаскесінде;

- базада.

г) жаңа жабдықтарды қолдануға енгізудің нәтижесі.

д) Қорытынды, ұсыныстар, мәселелер.

1.2 Жұмыс ауданы бойынша жалпы мәліметтер

1.2.1 Жұмыс ауданның географиялық және әкімшілік жағдайы

Зерттелген аймақ Қызыл-құм шөлінің солтүстік бөлігінде орналасқан.

Әкімшілік қатынасы бойынша бұл Қызылорда облысы ауданына жатады.

Облыс 1938 жылдың 15 қаңтар күні құрылған. Жер аумағы 226 мың км² (Қазақстан жерінің 8,3% -ы). Тұрғыны 689,7 мың адам, орташа тығыздығы 1 км²-ге шаққанда 3 адамнан келеді. (2010).

Облыс орталығы - Қызылорда қаласы (кезінде Петровск және Ақмешіт деп аталған). Қала тұрғындары - 212 мың адам. Қызылорда қаласы 1925 жылдан Қазақ АКСР-ның астанасы болды, 1927 жылы астана мәртебесі Алматы қаласына ауысты,^[3].

1997 жылдың 17 маусымында Қазақстан Республикасы Президентінің жарлығымен қаланың орысша транскрипциясы Кзыл-Ордадан Кызылордаға, ал облыс аты Кзыл-Орда облысынан Кызылорда облысына өзгертілді.

Қызылорда облысы - Арал теңізінің шығысында, Сырдария өзенінің төменгі ағысында жəне Тұран ойпатындаорналасқан.

• облыстың батыс бөлігі Арал теңізімен шектеседі;

• оңтүстік-шығысы мен солтүстік-батысында Қаратаудың тау жоталары мен жазықтығы орналасқан;

• батысында – Қарақұм арал маңы құмдарының төбелері бар.

Сырдарияның сол жақ жағалауында – Жаңадария мен Қуаңдария өзендерінің құрғақ арналары кесіп өтетітн Қызылқұм топырағының төбелері мен кең жазықтығы, оң жақ жағалауында үстірттері (Егізқара, 288 м.), құм учаскелері (Арысқұм және өзгелері), сорға толы таяз шұңқырлар кездеседі. Солтүстігінде – құм төбелері массивтері (Кішкентай Барсұқ және Қарақұм топырағы) бар. Оңтүстік-шығыс бөлігінде Қызылорда облысының аумағына Қаратау тауының жоталары кіреді (биіктігі 1419 м-ге дейін).

Облыс әкімшілік бойынша 7 ауданға бөлінген және Қызылорда облыс орталығы болып табылады.

Аудандардың батыстан шығысқа қарай тізімі:

1. Арал ауданы, орталығы — Арал қаласы

2. Қазалы ауданы, орталығы — Әйтеке би кенті

3. Қармақшы ауданы, орталығы — Жосалы

4. Жалағаш ауданы, орталығы — Жалағаш кенті

5. Сырдария ауданы, орталығы — Тереңөзек

6. Шиелі ауданы, орталығы — Шиелі

7. Жаңақорған ауданы, орталығы — Жаңақорған кенті

1.2.2 Жұмыс ауданының экономикалық сипаттамасы

Жұмыс ауданының экономикасы біркелкі игерілмеген. Оның оңтүстік жартысы эолды құммен жабылып, тұрғындардың болмауымен сипатталады. Масақұдық құдығының оңтүстік еңдігіне қарай жұмыс ауданына автокөлікпен өтуге өте қиын.

Жұмыс ауданының солтүстік бөлігінде Айдарлы тұрғын бекеті орналасқан. Ол облыс орталығы Қызылорда қаласымен жақсартылған жолмен байланысқан.

Облыс аумағында Дощанское мұнай кенорны орналасқан.

2009 жылы сәуір айынан Шиелі ауданында қазақстан - қытай компаниялары бірлесіп «Ирколь» уран кенорнында игеру жұмыстарын бастаған.Жер асты ұңғымаларын өндіру шаймалау әдісімен жүзеге асырылады.

Арал ауданында балық аулау және оны өңдеу өндірісі қайта қалпына келіп, мұнай-газ кенорындарын барлау жұмыстары жүргізіледі.

2010 жылдың желтоқсанында Бейнек-Бозой-Шымкент газ құбырының құрылысы басталды. Ол газды Қазақстанның батысынан республикамыздың оңтүстігіне , оны газбен қамтамасыздандыру үшін тасымалданады. Сонымен қатар Қазақстан-Қытай газ құбырларына экспорттауға арналған. Газ құбырының ұзындығы 1,5 мың километр құрап, шамамен $3,6 миллиард ақша жұмсалды. Жарамдылық мерзімі 30 жыл құрайды.

Жаңа газ құбырын эксплуатацияға енгізу, Қызылорда облысы бойынша газды тасымалдауды 5 есе арттырады. Оңтүстік Қазақстан, Жамбыл және Алматы облысы бойынша 3-4 рет арттырады. Бірінші кезенде (2012 жылға дейін) Бозой-Шымкент құбырын салу мақсатта. Оның өткізгіштігі жылына 5 млрд текше метр. Екінші кезенінде (2013-2014 жылдары) қосымша компрессорлық бекеттер мен Бейнеу-Бозой учаскілерін қосу арқылы оның сыйымдылығын жылына 10 млрд текше метрге көбейтуге жоспарланды.

1.2.3 Орогидрографиялық очерк

Жұмыс ауданының оңтүстік бөлігі аздап бөлінген, толығымен эолиялық құммен жабылған толқынды жазық. Оның беткейі аздап оңтүстік пен оңтүстік шығысынан солтүстік және солтүстік батысқа еңкейген. Абсолютті биіктігі 142-171м.

Негізінен эолиялық құмдар бұл жерде бекітілмеген. Сондықтан әлсіз жел әсерінен орын ауыстырады. Олар жеке бархандар мен бархан даласын , жоталы-ұялы рельефтермен бөлінген учаскелерді құрайды.

Сипатталып отырған жазықтын солтүстігінде құмдар өсімдіктермен бекітілген. Жоталы-ұялы рельефтері дамыған. Эолиялық рельефтің элементтері солтүстік-шығысына, оңтүстік –батысына қарай бағытталған. Бөліну тереңдігі 15-20 метрге жетеді.

Жазықтың солтүстік көлемінің жартысы көлбеу толқынды, тақырлы, шығыстан батысқа қарай шамалы еңісімен сипатталады. Абсолютті биіктгі 146 дан 122 мм ге дейін ауытқиды.

Сипатталған жазықтар едәуір мөлшердегі құрғақ арналар мен шайылған арналармен қиындатылады. Кейбір арналардың тереңдігі 5-7 метрге, ені 200метрге жетеді. Үрлеу шұңқырлары жиі кездеседі.

Аумақтын солтүстік-шығыс бұрышында Сырдария өзені ағып жатыр. Ол Орта Азия мен Қазақстанның ең үлкен су артериясы болып келеді. Өзен арнасы майысқан, жағасы оның таяз, олардың биіктігі өзен деңгейінен жоғары емес- 1 метрге жуық. Арна еңі 500-700 м. Өзен суы лай. Қызылордадағы өзеннің орташа жылдық ағымы күніне 954 м3 құрайды. Жалпы минералдылығы 0,3- тен 0,7 г/л құрайды.

Жаңбырлы уақытта өзен өз арнасынан тасиды. Тасығаннан кейін көптеген көлдер мен батпақтар пайда болады. Жаз маусымында көлдер құрғап кетеді.

Аудан климаты күрт континентальдылығымен, құрғақшылығының жоғары болуымен, ауа температурасының жоғары амплитудалы ауытқулармен, жауын-шашынның аздылығымен, суық қысқа аз қарлы қысымен және ыстық созылмалы жазымен сипатталады. Қыста қатты аяздар ерітулермен алмасып отырады.

1.2.4 Жобаланған геофизикалық әдістермен жұмыс шарттары

Жобаланған геофизикалық әдістермен жұмыс шарттары өте күрделі.

Зерттеу жуу сұйықтығымен толтырылған өнімді ұңғымаларда жүргізілді . жуу сұйықтығының параметрлері келесідей: тұтқырлығы -25-40 сек,үлес салмағы -1,13-1,20г/см3, су берілімі -8-10 см3/30сек; 20̊ температурада меншікті электр кедергісі - 0,7-1,5 Ом*м.

Климаты шұғыл континнтальды және құрғақ. Жазы ұзақ, ыстық және құрғақ. Қысы қысқа әрі аз қар мөлшерімен сипатталады.

Кейбір жерлерде шілде айының орташа температурасы 36-39 0С. Облыс аумағының басым бөлігінде температураның абсолютты максимумы 44-48 0С құрайды. Қыс мезгілінде температурада айтарлықтай айырмашылықтары бар. Мысалы, ең салқын ай - қаңтардағы орташа температура - 35 -360 С градусты құрайды.

Солтүстікке ашықтылық қасиеті облыс аумағына кедергісіз салқын ауа массасының енуіне мүмкіндік береді және нәтижесінде қыс айларында күрт салқындайды. Ауа температурасының абсолютты минимумы 420 С градусқа дейін жетеді.

Құрғақшылық – климат ерекшелектерінің бірі. Жауын-шашын өте аз жауады. Орташа жылдық мөлшері 100-190 мм аспайды және жыл маусымдарында оның түсімі біркелкі емес: барлық жауын-шашынның 60 пайызы көктемгі-қысқы кезеңдерге тиесілі.

Күшті және жиі желдер болып тұрады. Оның орташа жылдық жылдамдығы секундына 3,1 метрден 6 метрге дейін ауытқып отырады. Қыс мезгілдеріндегі күшті желдер төменгі температура жағдайында жер бедерлерінің биік беткейлеріндегі қар жамылғыларын ұшырып кетеді, нәтижесінде топырақтың беткі қабаттарының терең қатуына және жарылуына әкеліп соғады. Жазғы уақытта шаңды дауылдар байқалады. Жауын-шашынның орташа мөлшері 100-115 мм.

Қызылорда облысына Арал теңізінің солтүстік шығыс бөлігі кіреді.

Облыс жерімен Сырдария өзенінің 1 мың км-ге жуық төменгі ағысы өтеді. 1956 жылы маусымда Сырдария өзенінде Қызылорда бөгеті іске қосылды. 1958 жылы Сырдарияның ескі арнасы Жаңадарияға өзен суы жіберілді. 1950-1960 жылдары Қызылорда су тораптарының сол жақ және оң жақ каналдары қазылды. 1969 жылы Қазалы су торабы егіс даласы мен жайылымдық жерлерді суғаруға берілді. Өзендер суының теңізге құю мөлшерінің кемуінен Арал теңізі Үлкен және Кіші Арал болып екі көлге бөлінді.

Жазды күндері кеуіп кететін көптеген тұзды көлдер бар (Жақсықылыш, Қамыслыбас, Арыс және т,б.); Көпек және Терескен көлдерінде — емдік қасиетке ие батпақтары бар. Қызылорда облысының шегінде солтүстік-шығысында Сарысу өзенінің сағасы кіреді.

Аумақтың біршама бөлігі өсімдігі аз топырақта орналасқан; яғни қатайған жерлерінде жусанды бетегелер, тұзға бейімделген өсімдіктер, көктемде құмдақ және сортаң жерлерде тұрақсыз өсімдіктер сорты; құмдардың арасында дүзгіндер өседі. Құм төбешіктері сексеуіл, жыңылдар, теріскен, бұйырғандар, жусандармен бекіген.

Облыстың едәуір бөлігін құм басып жатыр. Топырағы қоңыр, құмдақ сұр, сортаң болып келеді. Жусан, бетеге, сексеуіл, жыңғыл, тал, тораңғы, қамыс өседі. Ауыл шаруашылығына қолайлы жер аумағының 12%-ы Сырдария өзенінің жайылмасында, 23%-ы шөлейтте, 65%-ы шөл аймағында орналасқан. Жануарлар дүниесінен  ақбөкен,  құлан,  қарақұйрық,  қасқыр,  түлкі,  қоян,  қарсақ,  шибөрі, қосаяқ, күзен, сарышұнақ тіршілік етеді. Құстардан бүркіт, қаршыға, қырғауыл, қаз, үйрек, көлдерде балықтың  алабұға, сазан, жайын, бекіре түрлері кездеседі.

1.2.5 Учаскесі бойынша ықтимал байланыс құралдары, баспана, қозғалыс тәсілдері туралы мәліметтер

Кенорын аумағында ұялы байланыспен қамту жүзеге асырылады. Байланыс қызметтерін Activ және Beeline операторлары ұсынады. Байланыс үшін сонымен қатар жылжымалы далалық рациялар мен спутниктік телефондары қолданылады.

Компания базасында Wi-Fi роутері бар. Ол интернетті қамтамасыз етеді.

Қызметкердің тұруы үшін вахталық бір қабатты тұрғын үйлер есептелген. 24 адамға орын бар. Бұрын мұнда 50 адамға дейін тұрып, жұмыс істейтін.

Вахталық қалашық ішінде жүріп тұру үшін асфальтталған, бетонды жолдар салынған. Арнайы автокөлік жүріп тұрады.

1.3 Ауданның геолого- геофизикалық зерттелімі

1.3.1. Ең басты геологиялық және геофизикалық жұмыстардың хронологиялық тәртіппен берілген тізімі.

Алаңда жүргізілген геологиялық барлау жұмыстары екі кезеңнен тұрады.

Бірінші кезеңде, 1984-1985 жылдары Тұрлан ГФЭ сейсмикалық 2Д барлау, профильдеудің 2-4 км қадамымен жүргізілген. оның арқасында, Ақшабұлақ антиклинальды сынықты көтерілуі тірек ҚЖ бойынша анықталып, зерттелді.

"1985-88 жылдары Оңтүстік Қазақстан НРЭ іздестіру – барлау бұрғылау жұмыстары жүргізілді. Ұңғымалармен ашып іздеу қиманың жоғарғы юрасын бағалау үшін, оның мұнай-газдылығын және мұнай-газдылық болашағы бар бордық шөгінділер бөліктерін анықтау үшін септігін тигізді. Оның нәтижесінде М2 көкжиегіндегі мұнай -газ кенорны табылып, зерттеліп, ҚМК бойынша мұнай қоры болып бекітілген(1989ж).

Екінші кезеңде, М2 қабатындағы мұнай қорларың әзірлеу процесінде 3Д барлау жүргізілген және газ айдау мақсатында бұрғыланған ұңғыма №401 бұрғылау кезінде кенорнынан мұнай фонтаны келген. Ол ақшабұлақ свитасының жабындық бөлігінде, коллектор көкжиегінен келген.

Осыған байланысты, 3Д сейсмикалық барлау материалдары негізінде юра қимасында тағы бірқатар іздестіру-барлау ұңғымалары бұрғыланған. № 402, №403, №405, №413 ұңғымаларында мұнайдың фонтанды ағындары алынды, № 404 №406 ұңғымаларда –газ ағыны әр түрлі стратиграфиялық деңгейлерден және екі ұңғымада № 301 және №412 юра қимасындағы суқаныққан коллекторлар ғана табылды.

С 2004 года возобновляется разведочное бурение на акшабулакскую свиту. Пробурены скважины № 414-420. Скважины №№ 402, 403, 405 и 413 установили промышленную нефтегазоносность горизонтов акшабулакской свиты верхней юры.

1.3.2. Детальное рассмотрение физических характеристик горных пород, полезного ископаемого.

Для района работ характерен высокоскоростной разрез со слабой скоростной дифференциацией пород. Это создает большие затруднения для сейсморазведочных работ.

Плотность и магнитная восприимчивость горных пород определялись по керну скважин поискового бурения, отобранному ниже зоны поверхностного разуплотнения, а также по образцам.

Из результатов проведенных геофизических работ установлено:

Наименьшей плотностью, порядка 1,8 – 2,1 г/см3 характеризуются породы четвертичного возраста.

Плотность пород неогена и палеогена, сложенных песчано-глинистыми образованиями – до 2,12 г/см3. Плотность меловых существенно глинистых образований – от 2,2 до 2,29 г/см3.

Плотность палеозойских пород варьирует от 2.5 до 2,7 г/см3.

По материалам электроразведочных и каротажных работ разрез рыхлых мезо-кайнозойских образований характеризуется следующими электрическими сопротивлениями.

Из рыхлых отложений наибольшими сопротивлениями обладают сухие пески ( 150-2000 Ом*м) . пески, содержащие пресные или слабосолоноватые воды – 25-150 Ом*м, пески с соленой водой 5-25 Ом*м. Пески, насыщенные сильно минерализованной водой имеют очень низкие сопротивления 0,5-5 Ом * м. Глины характеризуются сопротивлениями 1 – 5 Ом*м, суглинки – 10-80 Ом*м, супеси – 20 -400 Ом*м.

Из приведенных значений сопротивления видно, что все рыхлые образования могут иметь примерно одинаковые сопротивления, что связано с различной минерализацией насыщающих их подземных вод. Это сильно затрудняет литологическое расчленение, но учитывая, что пески, насыщенные слабоминерализованными или пресными водами характеризуются более высокими значениями сопротивления, выделение в разрезе наиболее перспективных водоносных горизонтов вполне возможно. Сопротивление водонасыщенной части коллекторов достигает 35 Ом*м.

Нормальной плотностью нефти считается отношение от 0,77 до 1,0 г/см3 .

Ориентировочные физические характеристики газа:

Плотность:

от 0,68 до 0,85 кг/м³

400 кг/м³ (жидкий).

Температура самовозгорания: 650 °C;

Взрывоопасные концентрации смеси газа с воздухом от 5 % до 15 % объёмных;

Удельная теплота сгорания: 28—46 МДж/м³ (6,7—11,0 Мкал/м³)  (т.е. это 8-12 квт-ч/м³);

Октановое число при использовании в двигателях внутреннего сгорания: 120—130.

1.3.3. Результаты геофизических работ и их эффективность.

В результате выполненных работ установлена промышленная нефтегазоносность разреза верней юры и принято решение произвести оценку оперативных запасов нефти и газа на основе

На основе анализа информации по результатам бурения, опробования и комплексов ГИС ранее пробуренных поисково-разведочных и новых скважин установлена и принята пластово-массивная модель нефтегазоносности акшабулакской свиты с близкой отметкой ВНК продуктивных горизонтов с нефтегазоносным горизонтом М2 и более высокой отметкой ГНК, вследствие затрудненной гидродинамической связью между ними.

По окончании исследований отбирались пробы нефти, газа и пластовой воды на физико-химические анализы и пробы нефти на товарно-технологический анализ.

В пробуренных поисковых скважинах на различных стратиграфических уровнях акшабулакской свиты в скважинах №2 и №6 получены притоки газа, в скважинах №16 приток нефти и в скважинах №13 и №18 –непромышленные притоки нефти, в ряде скважин получены притоки пластовой воды или по результатам опробования притоков не получено. По результатам поискового бурения произведена разведка запасов нефти и газа в горизонте М2 с утверждением в ГКЗ, принято решение отказаться от разведки запасов нефти и газа в юрском разрезе в связи и недостаточной геолого-сейсмической информацией и вероятными незначительными запасами нейти и газа.

Скважина № 2 установила отсутствие коллекторов в среднеюрском разрезе, из горизонта коллекторов в основании верхней юры получен приток пластовой воды, насыщенной растворенным газом, а в средней части верхней юры – пластовой воды и горючего газа.

2. Геологическая часть

2.1Стратиграфия

Полное описание разреза юрских и мел-палеогеновых отложений приведено в отчете по подсчету запасов нефти и газа в продуктивном горизонте М-2, газонефтягая залежь которого находится в разработке. В связи с этим, приводится только литологическая хараеткристика акшабулакской свиты с учетом результатов дополнительных разведочны скважин, вскрывших ее разрез.

На месторождении Арыскум, на территории Акшабулакского бассейна, основнаяверхняя часть свиты представлена пестроцветными ( фиолетовыми, коричневыми, реже зеленовато-серыми ) глинами и глинистыми алевролитами с прослоями слабосцеметированного песчаника (песка), преимущественно на глинистом цементе. В нижней части глины и глинистые алевролиты имеют зеленовато-серую окраску.

Неогеновая система cN2 средний плиоцен: континентальные песчаники и глины. 20м толщиной. Следующий идет верхний олигоцен Р3 палеогеновой системы.110м. Содержит в себе к онтинентальные пески, песчаник, кварцево-шпатовый слюды, глины цвета пестра и песчаные слюды. Молюски встречаются. Р2 верхний эоцен содержит: морские зеленые глины, рыбий кожу, остатки молюсков, акул, и фораминиферов. Негипсованные , некарбонатные ярозиты, фораминиферы. Коричневые карбонатные, серые морские глины. Алевролиты , пески ,полевые шпаты и фораминиферы. Толщина составляет 225м. Третий из палеогеновой системы Р1 яруса палеоцен с толщиной 50м. Встречаются морские глины, алевролиты, не карбонатные песчанники, кварцево-глауканитовые, мелкозернистые кварцевые конгломераты.

К меловой системе на данном месторождении соответствуют 3 яруса. К2sn сенонового яруса с мощностью 130-135 м. Содержит континентальные пески, алевролиты, кварцевые полевые шпаты. И разнозернистые песчанники.

Туроновый ярус К2t красные континентальные глины, песчанники и серые пески. Толщина 140м. Последний ярус относится к нижнему мелу- Альбиско-сеноновый К1-2 толщина не более восьмидесяти метров. Содержит серые, кирпично-красные, слюды, алевролиты и часто встречаются песчнники.

К Юрскому периоду тут две: верхняя юра и нижняя. В верхней J3 есть глины, желто синие алевролиты, континентальные известняки. Толщина составляет 70м. Нижняя юра J1 приблезительно 60м. Насыщенно серые, черные аргилиты, алевролиты с глиной, и известняки.

Разрез в скважине №6 представлен глинами и глинистыми алевролитами с прослойками водонасыщенного песчаного коллектора. В скважинах №№ 3 и 7 в нижней части выделяется пачка водонасыщенных коллекторов (16-20 м), а также прослои песчаников в верхней части разреза скважины № 7.

В скважинах №№ 6 и 13 над ОГ-0-3 (с кровлей 20-23 м и выше) и в скважине № 18 ( с кровлей 16 м и ниже) вскрыта пачка коллекторов ( 10-12 м) газонасыщенных, и нефте-водонасыщенных в скважинах №№ 13 и 18, отнесенные к продуктивному горизонту Ю-0-3. В скважине № 406 непосредственно ниже ОГ-0-3 вскрыт песчаный горизонт аллювиального руслового литотипа с признаками нефтенасыщения в кровле по данным ГИС.

Вторая пачка между ОГ-0-2 и ОГ-0-3 выделена в толще, в основном, от 28 до 38 метров. Содержит, кроме глин и глинистых алевролитов, прослойки водонасыщенных и нефтенасыщенного песчаников.

2.2 Тектоника

Акшабулакский горизонт по литологическому составу на расчленяется на три пачки: нижняя и верхняя песчано-алевритовые и средняя глинистая.

Верхняя песчаная и кровельная часть нижней являются продуктивными (горизонты М-I и M-II), сложены каолинитизированными печаниками.

Общая мощность акшабулакского горизонта 90 — 100 м.

Верхний горизонт нижнедаульской подсвиты сложен красноцветными глинами и аргиллитами, местами алевритистыми песчаниками.

Данный горизонт является региональным флюидоупором.

Мощность верхнего горизонта в районе месторождения достигает 140 м.

Карачетауская свита (Ki кг) представлена толщей сероцветных, преимущественно песчаных пород, в основании содержащей гравийные горизонты.

Кызылкиинская свита (К 1.2 kz) сложена пестроцветными (коричневыми, зеленовато-серыми, серыми) глинистыми алевролитами и глинами с прослоями коричневого и серого песчаника, преобладающими в ее средней части.

Балапанская свита (К2 be) сложена морскими сероцветными отложениями толщиной 104 м, представленными глинами, алевролитами со слоями песка и песчаника.

Верхний турон-сенон (Кг 12-т): осадки данного возраста из-за отсутствия надежных данных по ГИС довольно трудно расчленить и поэтому рассматриваются совместно.

Мощность представлена пестроцветными в нижней и сероцветными в верхней части песчаными отложениями.

Палеоген-четвертичные отложения толщиной 48 м представлены карбонатными песчаниками, серыми, зеленовато-серыми глинами, с алевролитами в основании и глинистыми алевролитами, суглинками, эоловыми песками в верхней части разреза.

2.3 Магматизм

Магматизм в районе работ не наблюдается.

2.4 Гидрогеологическая характеристика

Геологоразведочными работами на нефть и газ в Акшабулакской части Торгайского артезианского бассейна, в том числе на месторождении Акшабулак, установлена гидрохимическая зональность пластовых вод.

Пластовые воды разреза юры и даульской свиты неокома относятся к седиментогенным, хлоркальциевого типа минерализации, характеризуются элизионным гидродинамическим режимом. Минерализация пластовых вод увеличивается с увеличением глубины залегания водоносных горизонтов и их стратиграфического уровня от 40 до I5O г/л.

Пластовые воды вышезалегающих отложений мел-палеогена опрес­ненные и пресные, с минерализацией от 3-4 до 1-1,5 г/л, по типу минерализа­ции сульфатно-натриевые, с активным фильтрационным гидродинамическим режимом. Резкая смена величины и типа минерализации приурочена к отло­жениям аптского яруса.

Пластовые воды верхней части верхнего мела используются для обес­печения водой буровых работ.

Пластовые воды верхней юры-неокома пригодны для использования в бальнеологических целях, в связи с повышенным содержанием радия и урана. Пластовые воды альба и верхнего мела могут быть использованы для закачки в пласт с целью поддержания пластового давления.

Для питьевого водоснабжения пластовые воды верхнего мела не соот­ветствуют требованиям ГОСТа.

Водоносный горизонт юрских отложений изучен в скважинах №№ 6,7 и 8. Водовмещающими породами являются серые и светло-серые мелкозернистые песчаники. От вышезалегающей толщи горизонт отделен сероцветными глинистыми породами. Воды горизонта напорные, притоки из интервалов перфорации сильные, что свидетельствует о фильтрационных свойствах пласта. Восстановление динамических уровней до статического происходит в течении суток.. Дебиты воды составили: в с кв. № 7 (интервал 1053,6-1065,6 м) - 90,2 м3/сут; в скв. № 8 (интервал 1685-1693 м) - 96,9 м3/сут ; в скв. № 6 (ин- тервал 1053-1065 м) - 6,19 м3/сут. Превышение пластового давления над гидростатическим для юрского горизонта составляет 1,08 Мпа. Геотермический градиент равен 2,5 ̊С/100 м.

Неокомские водоносные отложения включают в себя два водоносных горизонта - К 1 пс 1 и K 1 nc 1 аг. Они приурочены к зеленовато-серым кварцевым пескам. От вышезалегающей толщи горизонт отделен регионально развитой глинистой толщей нижнего неокома. Для горизонта K 1 nc 1 аг ВНК установлен на отметке -913 м .Воды напорные. Интервалы опробования сильно­приточные, с быстро восстанавливающимися динамическими уровнями, что характеризует хорошие фильтрационные свойства этих горизонтов.

Апт-альбский водоносный горизонт распространен повсеместно, уве­личиваясь в мощности в центральной, наиболее погруженной части прогиба. В процессе испытания из скважины № 2-п из этих толщ получена вода с ми­нерализацией 33 мг/л. По В.А.Сулину воды хлоридно-кальциевого типа, хлоридной группы, натриевой подгруппы. Во­доносные отложения апт-альба характеризуются высоким КС, в верхней части комплекса достигающим 50 Омм. Возможно в верхней части разреза воды более пресные.

В целом апт-альбские воды имеют огромный запас и могут быть ис­пользованы для технических целей.

Водоносный горизонт альб-сеноманских отложений в районе место­рождения не изучен и сведения об ионно-солевом составе и минерализации не имеются.

Водоносный горизонт турон-сенонских отложений вскрыт гидрогео­логическими скважинами , пробуренными с целью обес­печения технической водой глубоких и структурных скважин. Водовмещающими породами валяются серые и зеленовато-серые пески и супеси. Воды по качеству солоноватые с минараииваднеА до 2,2 г/л .

Пластовые воды продуктивных отложений месторождения Акшабулак по классификации В.А.Сулина представляют собой рассолы хлоридно- кальциевого типа, хлоридной группы, натриевой подгруппы. Величина мине­рализации юрских водоносных горизонтов изменяется от 61,6 до 86,7 г/л, не-окомских - от 43,3 до 62,3 г/л. Воды кислые, рНсР=6,3, коррозирующие, агрессивные по отношению к цементу. Коэффициент изменяется от 0,74 до 0,94.

В пластовых водах месторождения Акшабулак отмечается очень низкое содержание йода - от 1,2 до 3.5 мг/л. Содержание аммония в водах неста­бильное, изменяется от 1,6 до 120 мг/л. Обогащение аммонием идет за счет нефтяной оторочки. Содержание радия и урана в водах месторождение по­вышенное: Ra изменяется от 0,03x10 -11 до 1,87x10-11 мг/л, U - от 0,05 до 0,035 мг/л. С ростом минерализации вод содержание урана уменьшается. Среднее содержание стронция составляет 190 мг/л, фтора - до 2,2 мг/л. Остальные микрокомпоненты присутствуют в незначительных количествах.

Подводя итог вышеизложенному , отмечаем, что воды месторождения Акшабулак горячие и с минерализацией до 86,7 г/л.

Анализ данных по гидродинамике пластовых вод свидетельствует о хороших фильтрационных свойствах коллекторов. Совокупность данных по гидрогеологии района месторождения позволяет предположить упруго- водонапорный режим работы залежи.

Возможность использования пластовых вод.

Пластовые воды месторождения Акшабулак можно использовать в лечебных бальнеологических целях, так как они представляют собой хлоридные минеральные рассолы с повышенным содержанием радия и урана. Воды альб-сеноманских и турон-сенонских водоносных комплексов могут быть ис­пользованы для закачки в пласт с целью поддержания пластового давления.

На питьевое водоснабжение район месторождения Акшабулак беспер­спективен.

2.5 Полезные ископаемые

Из полезных ископаемых встречены строительные материалы: пески, глины кирпичные.

В районе работ и на прилегающей площади известны месторождения меди , рудопроявления меди, полиметаллов, стронция, золота, никеля , кобальта, барита, целестина, пьезокварца, родусит-асбеста, также перспективные структуры на нефть и газ. Медь. Месторождение меди Таскура расположено а западной части Жаман –Айбатской брахиантиклинали. Наиболее интенсивное медное оруденение с содержанием меди 1,2-З% отмечается в верхней части разреза до глубины 18 м . Месторождение разведано поверхностными выработками и буровыми скважинами до глубины 100 м Запасы условно отнесены к категории С и составили 0.089 усл. ед. Ввиду незначительных запасов месторождение признано не перспективным.

Медь.

В восточной части Жаман-Айбатской брахиантиклинали расположено рудопроявление Жаман-Айбат. Поисковыми работами 1960- 64 гг. и 1981-83 гг. на рудопроявпении скважинами вскрыты промышленные концентрации меди типа медистых песчаников. Мощность рудных тел - 2-5 м. Содержание меди в среднем составлял 3- 4%, оценка медного оруденения на этом участке не закончена. В настоящее время здесь проводятся детальные поиски.

Полиметаллы.

Южнее гор Жаман-Айбат находятся барит- полиметаллические рудопроявления Даугбай-Южный и Даугбай- Северный.

В этих отложениях на Даугбай-Южном свинцово- цинковая минерализация имеется в двух рудных горизонтах. Суммарная мощность горизонтов доставляет 5 м с содержанием свинца и цинка 2-35.

На Даугбай-Северном опоискован только верхний рудный горизонт, нижний горизонт не изучен.

На этих месторождениях в тесной связи с свинцово-цинковой минерализацией отмечаются повышенные содержание серебра.

а также проявления барита, целестина и серного колчедана.

Никель и кобальт.

Севернее описываемого района в коре выветривания серпентинитов известны никель-кобальтовые рудопроявления Ванасагган 1, 2. Содержание никеля колеблется от 0,1 до 0,3 %, достигая изредка 1% и кобальта - 0,01-0,1%. Из-за незначительных размеров и низких содержаний рудопроявления признаны не

перспективными.

Нефть и газ.

По результатам сейсморазведочных работ (MOB) выявлен ряд антиклинальных структур перспективных на нефть и газ. В пределах площади наблюдений расположены две перспективные структуры на нефть и газ - Жаман-Айбат и Батыктау. На структуре Батыктау в 1984 году закончено бурение нефтяной скважины. Результаты работ неизвестны.

Проявления горного хрусталя.

Жилы маломощные (0.1- 0,5 м) протяженностью первые десятки метров, реже сотни метров. Пьезокнары наблюдаются в в виде отдельных и мелких кристаллов, а также друз. Проявления не перспективны.

Редусит-асбест.

Незначительные концентрации рыхлого редусит-асбеста отмечаются в пределах Жаман-Айбатской брахиантиклинали.