3. Акцияларды бағалау. Дивидентдердің өсуі және корпорациялық бағалау моделдерін салыстыру.

Дивидендттік саясатты жүзеге асыру үрдісінде шешілетін негізгі мәселелерді қарастырайық.АҚ-ның дивиденд саясаты келесі мәселелерді қамтиды:

1. Ағымдағы жылда корпорация өзінің таза пайдасының барлығын немесе жартысын акционерлерге төлеу қажет пе? Немес болашақтағы дамуы үшін инвестицияланған жөн бе. Бұл дегеніміз дивиденд төлемге кететін таза пайданың корпорациялық активтерін қайта инвестициялауға кететін бөлігімен салыстыруды талдауды қажет етеді. Корпорациялық үнемі өсу қарқыны акцияға баға қою үлгісін қарастырайық. (Гордон үлгісі):

Pq=da₁(k_s-q)

Мұндағы, da₁ жылдағы бір акциядан күтілетін дивмденд, t=1

k_s акциядан күтілетін табыстылығы

Дивидендтік шығыс баламалы нәтижелерге ие болады:

1. Жоғарғы ағымдағы дивидендтер және қысқа мерзімдегі бағалардың өсуі немесе болашақтағы дивидендтер өсімі және бағаның өсуі.

2. Қандай жағдайда дивидендтік шығыс мәнін өзгертіп, ұзақ мерзімді болашақта бір дивидендтік саясатты ұстанған жөн бе?

3. Акционерлерге тиісті таза пайдасын қандай түрде төлеген дұрыс: ақшалай түрде, қосымша акциялар түрінде немесе акцияларын сатып алу жолумен бе?

4. Қандай нақты төлем түрін қолданған жөн?

5. Толық төленбеген акциялар бойынша дивидендтер төлеу саясатын қалай құру қажет?

Әлемдік тәжірибеде осы мәселелер қарапайым акцияларға тән, соның ішінде олар таза пайданы бөлудің альтернативті формасы болады. Артықшылықты акция бойынша төлемдер міндетті тіркелген төлемдерге жатады, оның шешімі құрылымдық капиталды талдаумен байланысты. Бұл дегеніміз артықшылықты акциялар бойынша таза пайда болған күннің өзінде де дивидендтерді төлемеуге болады. Сондықтан кәсіпорынның дивидендтік төлемдері бойынша шешім қарапайым және артықшылықты акцияларды да қамтиды. АҚ жарғысында артықшылықты акциялар келесідей болуы мүмкін:

1. Ақшалай бірліктегі дивиденд көлемі

2. Дивидендтердің артықшылықты акция номиналына пайыздық өлшемі

3. Дивидендтің көлемін анықтау тәртібі

4. Әртүрлі артықшылықты акциялар бойынша дивидендтер төлеудің тәртібі

5. Дивидендтік шығысын тағайындауы көптеген факторлар әсер етеді, оның негізгілері:

• Корпорацияның инвестициялық мүмкіндіктері

• Акционерлердің ағымдағы және болашақтағы табысы арасындағы мүмкіндігі

• Капиталдың таңдалған құрылымы.

• Бөлінбеген пайдадан басқа өзге де көздердегі капитал құны

Дивидендтік саясат түрлері

1. Қалдық дивидендтік саясат. Бұл саясат корпорацияның инвестициялық мүмкіндіктеріне, сыртқы қаржыландыру көздерінің шектеулігіне немесе оның жоғары құнына сүйенеді. Дивидендтік шығыс келесідей есептеледі:

• Корпорация қосымша акция эмиссиясының ақша қорының көлемін анықтайды. Мысалы, 100000000 теңге көлемінде таза пайда алынып және корпорация дивидендтері төлем есе, онда капиталдың өсімі ішкі және қорларының құны 100000000 теңге құрайды. Егер капитал құрылымы өзгеріссіз 50000000 теңге (50(100+50)=0.33) сақталады. Бұл жағдайда жаңа капитал көлемі 150000000 теңгеге артады.

• Мүмкін болатын жаңа капитал көлемі инвестициялық мүмкіндіктермен күтілетін пайда көлемінің капитал құнына қатынасы арқылы салыстырылады. Тиімді жобаларды жүзеге асуға қажетті ақша қорлары алынатын жаңа капитал көлемінен артып кетсе, онда дивидендтер төленбейді, таза пайда қайта инвестицияланады, ал жоба бойынша жетіспеген ақша қорлары қосымша акциялар шығару арқылы және жобаның мерзімін мейлінше созу арқылы толтырылады. Мысалы келесі жылы күтілетін таза пайда 100000000 теңге болса, капитал құрылымы қарыз капиталының 50% және инвестициялық бағдарлама бойынша меншік капиталының елу пайызын құрайтын болса және келесі жылға 140 млн жұмсалады деп жобаланса, онда капитал құрылымын ескере отырып 70 млн теңгені қарыз капитал түрінде және 70 млн теңгені меншік капиталынан алу жөн болады. 30 млн теңге таза пайда қалдығын дивидендтерді жұмсау керек. Дивидендтік төлем 30/100=30% болады. Осылайша, егер инвестор болашақтағы өсімді қауіпті десе де, осының орнын жаңа жоба бойынша жоғарғы пайдалылық толтырады.

2. Тұрақты дивиденд төлеу саясаты. Корпорация оңтайлы дивидендтік төлемді бекітіледі. Бірақ жылдар бойынша таза пайда өзгеріп отрғандықтан дивидендтік төлемдердің ақшалай мәнінде әр түрлі болады. Дивидендтердің өзгеруі акция бағасының төмендеуіне алып келеді. Таза күйінде тұрақты дивиденд төлеу саясаты ақша бағасын максималдандырылмайды. Тәжірибеде корпорация өзінің алғашқы жылында қалдық дивдидендтік төлем саясатын қолданады, содан соң әр түрлі факторлардың әсерінен дивидендтік төлемнің оңтайлы мәні тағайындайды, бірақ оны бағыттаушы ретінде ұстану қажет.

Елуінші жылдардағы американдық корпорайиялардың дивидендтік саясатын зерттеу Джон Литперге дивидендтік төлемнің тұрақтылығына негізделген негізгі дивидендтік саясат қағидаларын негіздеуге көмектеседі:

1. Корпорация, қоғам менеджерлері нақты төлем саясатын құратын дивидендтік төлемнің мақсатты мәніне ие.

2. Пайданың өзгеруіне байланысты дивидендтердің уақытқа байланысты жауапты реакциясы болады.

3. Ең күрделі мәселелер бұл дивиденттік саясатты өзгерту туралы шешім қабылдау

Литнер қарайпайым үлгіні ұсынды, олар алынған қорытындыны білдіреді және дивидендтік шығыстың тұрақты жағдайында дивиденд мәнін табуға көмектеседі. Корпорацияда оңтайлы дивиденд шығыс болып және оны өзгертпейді деп есептейік. Бұл дегеніміз ағымдағы жылы t акцияға келетін дивиденд da t жылындағы таза пайданың тұрақты үлесіне ра тең болады:

D=(w)(p) және da=(w)(pa)

Мұндағы р

а акциядан түсетін таза пайда.

Дивиденд өсімі:

dat-(da-1)=(w)(pat)-(da₁-1)

Тұрақты дивидендтік шығыс кезінде дивидендтердің өзгерісі кезінде болады. Пайдалық өзгерісі уақытша сипатта болып ұзақ мерзімді кезеңде өсуді қамтамасыз етпейді. Корпорация тек қана пайданың әрі қарай өсуіне сенімді болған жағдайда ғана дивидендтерді өсіреді. Акция бойынша дивидендтерді төмендетудің қажетті шамалы, дегенмен Литпер үлгісі бойынша:

dat-(da-1)=(w)(pat)-(da₁-1)≥0

Сондықтан менеджерлер дивиденд өсімі пайданың өсімшесіне пропорционалды етіп тағайындамайды.

da₁-(da₁-1)=h((w)(pat)-(da₁-1))

Мұндағы һ дивидендтік өсім коэффициенті 0-1

Һ коэффициенті пайданың өзгерісі кезіндегі дивидендтің өзгеруінің иннертті эффектісін білдіреді. Ағымдағы жылы бір бірліктің пайдасы дивидендтің wh бірлікке өзгеруін алып келеді. Корпорация қаншалықты консервативті болса, соғұрлым һ коэффициентінің мәні төмен болады. da₁ ағымдағы жыл дивидентін анықтап, Литпер үлгісі бойынша аталған жыл дивиденті ағымдағы жыл пайдасы мен өткен жыл дивидендіне тәуелді болады.

da₁=wh(pcat)-(1-h)da₁-1

өткен жыл дивиденттік (t-1) деп белгілеп және t жылының мәніне қойсақ, онда келесілерді аламыз:

da=hw(pat)+wh(1-h)(pat-1)+(1-h)²da₁-2

da₁≥wh(pa₁)+(1-h)(pat-1)+(1-h)²(pat-2)+…+(1-h)ⁿ(pat-n)+…

Сонымен, дивидендтің ағымдағы мәніне өткен жыл пайдасының динамикасы әсер етеді. Әр кезеңдегі әсер ету деңгейі h коэффицент таңдауға байланысты. Егер h=1, онда дивдендтің пайданың өзгеруіне әсері тең және нақты дивиденд шығысы оптималдығы сәйкес болады. Егер h мәні нөлге жақын болса, корпорация ұзақ жауапты әсерге көңіл бөледі. Егер пайда көлемі жаңа деңгейде сақталса, онда дивиденд шығыс оптималды болып табылады:

da₁ = hw(pt)(1+(1-h)+(1-h)²+…(1-h)ⁿ >0, h>0 боғанда

da₁=w(pat), себебі (1+(1-h)+(1-h)²+...+..(1-hⁿ)+..)=1/h

3. Акцияға төмендетілмейтін дивиденд саясаты және бөлінбеген пайдаға қалдық көзқарас. Саясат мәні – акцияға келетін дивиденд көлемін ешқашан төмендетпеу. Саясат төмендегідей көрініс алады:

1). Акцияға келетін дивиденд мөлшерінің тұрақты немесе әлсіз өсуінде;

2). Тиімді жылдарда жоғары дивидендті төлеу және пайыздық үстемені төлеуде.

Тұрақты дивиденд саясатын коптеген компаниялар ұстанады.

4. Дивидендтерді акциялармен төлеу саясаты. Мұндай саясатты тиімсіз қаржылық жағдайда да, жалпы қаржының тұрақтылық жағдайында инвестициялық жобаларды жүзеге асыру үшін қаржы құралдарының жеткіліксіз жағдайында да қолдануға болады.

Егер инвестициялық мүмкіндіктер және қаржыландырудың басқа да көздерінің шектеулі жағдайында пайданы қайта инвестициялайды, бірақ алдыңғы жылдары дивиденд төлемін және акционерлердің бір бөлігі ағымдағы табысқа үміт артса, онда акциоенрлер үмітін ақтау үшін, басшының оларға дивидендті акциямен төлеуді ұсынуы мүмкін. Айналыстағы жалпы акция көлемі артады.

Дивидендтерді акциямен төлеу сол кезеңде ақша қорының жоқтығын білдірмейді немесе дивидендті төлеу кезінде оның концентрация жасай алмауы, немесе таза пайданы қолданудың альтернативті нұсқасы болып табылады. Басшының дивидендті жариялау туралы шешім қабылдай отырып актив құрылымының өзгерісін нақты бағалап және қажетті ақша қорын табу қажет.

Дивиденд акциялармен төлеуде басшылық үшін акционерлер санын жоғалтпай, қосымша акция санын көпшілікке жариялау үшін қажет. Акционерлердің барлығы қосымша алынған акцияларды сатпайды және акцияларды нарықта ұсыну үлкен болмайды. Нақты корпорация капиталды бөлінбеген пайда түрінде алады, дегенмен ол акционерлік түрде көрініс табады.

Дивидендті ақшалай емес төлеудің келесі бір себебі инвестициялау объектісін жарияламау мақсатында пайданы қайта инвестициялау болып табылады. Мысалы, басқа фирманы жарияламау мақсаты қойылса, онда осы мақсат үшін акция эмиссиясы да, қарыз құралын тарту дажарамайды. Осы жағдайда менеджер бөлінбеген пайда капиталды өсірудің жалғыз жолы деп қарап, дивидендті төлеудің ақшалай түрінен бас тартады.

Акционерлер басшының тарапынан ұсынысқа келесідей оймен келіседі: 1) дивидендті төлемеу туралы ақпаратты нарық теріс белгі деп қабылдап, акция бағасы одан сайын төмендеуі мүмкін.

2) акционерлер пайданы қолдану, корпорация имиджін сақтау және басқа факторлар әрекеті бағаның өсуіне алып келеді деп үміттенеді және нәтижесінде бағасы тұрақты болып, одан сайын артуы мүмкін.

3) салық салымдары үшін акционерлер дивидендті қолма-қол ақшасыз алуға келіседі. Бірқатар елдерде акциямен төленетін дивидендтерге де салық салынады.

5. Өз меншігіндегі акцияларды сатып алу саясаты. Өз акцияларын сатып алу капитал иесінің төлемдерге таза пайданы қолдануын білдіреді, сәйкесінше дивидендтерді төлеудің ақшалай түрі ретінде дивидендтік төлем ретінде қаралады. Көптеген корпорациялар акцияларын өз сатып алатын белсенді компания жүргізеді. Акцияларды сатып алу тұрақты дивиденд саясаты ретінде келесі тәсілдерімен жүргізілуі мүмкін.

1). қор нарығында сатып алынады, егер акциялар биржада беріліп немесе оны ұстаушылардан брокерлік конторалар сатып алса;

2). белгілі уақыт ішінде тіркелген баға бойынша сатып алу. Егер акцияларды ұсыну сатылатын көлемнен асып кетсе, онда акционерлер қолдағы пакетіне пропорционалды болатындай етіп сата алады.

3). аукциондық сатып алу. Аукционда акция үшін төмен баға берген акционерлер оны сатуда үстемділікке ие болады.

4). бір ірі акционерден келісім-шарт бағасы бойынша акция пакетін сатып алу

6. Дивидендтті автоматты қайта инвестициялау саясаты. Көптеген корпорациялар өз акционерлеріне дивидендті автоматты қайта инвестициялау бағдарламасын ұсынады. Бағдарлама ақша дивиденді ретіндегі барлық соманың немесе оның бір бөлігін қайта инвестициялаудағы опцион болып табылады. Акционер дивидендті ақшалай түрде алуға немесе берілген сомада қосымша акция сатып алу мүмкіндігіне ие болады. Бірқатар жағдайда акционерлер жаңа дисконтты акциялар сатып алу мүмкіндігіне ие болады, яғни осы бағдарламаның атын күшейтетін нарықтық бағадан төмен болады. Салықтық заңнама тұрғысынан көптеген елдерде акционерлер дивидендті ақшалай түде алатындықтан табыс салығын төлейді.

7. Төмен табысты дивиденд саясаты және жеке акционерлерге жанама төлемдер. Мұндай саясатты ресейлік корпорациялардың көбі жүргізеді және оның негізгі мақсаты бақылауды ұстап тұру. Өйткені, дивидендті жариялау кезінде бір түдегі барлық акциялар бірдей құқыққа ие болады және бірдей дивидендтік пайда әкеледі, яғни корпорация акционерлер құрамын сақтау мақсатында және бақылау пакетінің шет инвесторға өтіп кетпесі үшін жеке акционерлерге таза пайдадан жоғары жанама төлемдер төлеу саясатын жүргізеді. Мұндай саясат 2 топтағы тұлғаларға беріледі:

• институтционалды инвесторларға

• бақылау мен басқаруға ниет білдіретін инвесторларға.

Жеке инвестор болмайды, сондықтан нарықта акцияның ұсынылуын басшының бірігу немесе бақылауды жоғалтудың белгісі ретінде қабылдайды. Бұл саясат бұрынғы жұмысшыларға, ал қазіргі акционерлерге материалды көмектің қажеттілігіне негізделе отырып жүргізіледі. Мұндай төлемдер төменгі дивидендтік шығыс пен акцияның аз өтімділігіне ие. Жекешелендірілген кәсіпорындар немесе акционерлердің көпшілігі жұмысшылар болатын, таза пайданы төмендетіп және дивидендті төлемеу тиімді болып саналады. Ағымдағы табыстың өсімі сақтандыру төлемдері, банктің депозит бойынша проценттер, кәсіпорындарға натуралды төлемдер анықталуы мүмкін. Мұндай саясат салықтық түсімдерді төмендетеді және капитал бағасын түсірмейді. Екінші жағынанан, акционер аталға нкорпорацияға тәуелді болып және жұмысын ауыстырған жағдайда тек ағымдағы табыстан ғана емес, сондай-ақ капитал өсімін алудан айрылады.

Артықшылықты дивидендтер теориясы.

Дивидендтер – жыл сайын акционерлер арасында акция саны және түріне байланысты бөлінетін акционерлік қоғамның пайдасының бір бөлігі. Қарапайым акциялар бойынша дивидендтер АҚ пайдасының көлеміне қарай өзгереді, ал артықшылықты акциялар бойынша дивидендтер алдын ала қатаң есептелген құнының көлемінде төленеді. Дивиденд түрінде төленетін жалпы таза пайданың сомасы салықтарды төлегеннен кейін, Қаржы кеңейту қорыме н модернизациялауға, сақтық және басқа резервтерді толтырған соң, облигациялар бойынша пайыздарды және акционерлік қоғам директорларын қосымша марапаттау төленгеннен кейін есептеледі.

Дивидендтік саясатты қалыптастырудың механизіміне байланысты негізгі кең тараған теориялар:

1. Тәуелсіз дивидендттер теориясы. Бұл теорияны 1961 жылы Миллер және Модельяни қалыптастырған(ММ). ММ еңбегінде дивидендтік саясатты таңдау корпорация акциясы бағасына және оның капитал құнына әсер етпейді. Фирма капиталының бағасына фирма активі өндіретін пайда ғана әсер етеді. Осы пайданы тұтыну мен қайта инвестициялауға бөлудегі пропорцияның ешқандай маңызы жоқ. Акция бағасының дивиденд саясатқа тәуелсіздігі келесі жағдайда дәлелденеді:

1). салықтардың болмауы;

2). трансакциялық және акциялардың эмиссиясы бойынша шығындардың болмауы.

3). фирманың капитал құнының қаржы тетігіне тәуелсіздігі;

4). менеджерлер мен капитал иелерінде фирманың өсу болашағы туралы ақпаратқа бірдей жете алуы.

Мұндай алғышарт дивидендтер мен таза пайданы бөлу фирманың меншік капиталы құнына әсер етпейді. Акционерлер капиталдарына бөлінбеген пайдаларына акцияның айналымында қандай табыстылық әкелсе, сондай табыс талап етеді. Акцияның эмиссиясына шығындар жоқ боғандықтан корпорацияға капиталды тарту үшін жаңа акция шығару қажет пе немесе болінбеген пайданы тарту қажеттілігі тумайды. Жоғарыда аталған болжамдауда акционерлік капитал құны және жаңадан шығарылған акцияның капитал құны бірдей. Корпорациялар нұсқаларды : жаңа акция шығару және пайданы қайта инвестициялауы бірдей, онда капиталдың жалпы құны таңдауға байланысты емес.

2. Артықшылықты дивидендтер теориясы. Оның авторлары – М. Гордон және Д. Линтнер оның пікірінше, ағымдағы табыстың әр бірлігі «тәуекелден арылғанымен» болашақтағы табысқа қарағанда әрқашан жоғары бағаланады. Осы теорияға сүйене отырып, пайданы капиталдаудан гөрі, дивидендтік төлемдерді максималдау тиімді. Осы теория қарсыластары көп жағдайда дивиденд түрінде алынған пайда бәрібір қайта инвестицияланады анологиялық акционерлік компаниялар сияқты осы немесе басқа дивидендтік саясат үшін тәуекел факторын қолдануға мүмкіндік береді.

3. Дивидендтерді төмендету теориясы. Осы теорияға сәйкес дивидендтік саясат тиімділігі меншік иесінің ағымдағы және болашақтағы табыстар бойынша салықтық төлемдерді төмендету белгілерімен анықталады. Ағымдағы табыс алынатын дивиденд түрінде әрқашан болашақтағыға қарағанда жоғары дивидендтік төлемдерді төмендетуді қамтамасыз етуі қажет, сәйкесінше меншік иесінің капитал пайдасын ең жоғары салықтық қорғау пайданы өсіруді қамтамасыз етуі қажет. Дегенмен, мұндай дивидендтік саясат төменгі пайдасы бар шағын акционерге тиімді емес.

Дивидендтік саясаттың капитал бағасына әсер ету теориясы.

1. Пайданы бөлу туралы шешім қабылдауда тәуекел факторын ескеру. ММ көзқарасын сынақтау теориялық конструкция құрылатын идеалистік болжамға негізделеді. ММ теориясында дивидендтік төлемдерді қысқарту арқылы пайданы қайта инвестициялау меншік капиталына әсер етпейді. Бірақ Гордон және Линтнер еңбектерінде меншік капиталының құны w дивидендтік шығыстың төмендеген кезінде өседі, себебі акционерлер тәуекелі артады.

Гордон үлгісі бойынша күтілетін пайдалылықты белгілеу:

k= da₁/p₀+g, мұндағы da₁/p₀- дивидендтік табыстылық.

Тәуекелді ескергендегі инвестор талап етілетін табыстылық тепе-тең жағдайда күтілетін табыстылыққа тең k_s капитал иесінің талап ететін табыстылығының капитал құны (k= da₁/p₀+g). Гордон k_s таман етілетін табыстылықтың жіктелуі әр түрлі тәуекелге ұрылады, оның өзгеруі k_si мәніне ие болып, da₁/p₀ дивидендтік табыс g қарағанда анағұрлым тәуекелі оң деп болжайды. Гордон және Линтнер еңбектерінде «қолдағы дивиденд» капитал өсімінің «аспандағысынан »гөрі анағұрлым тәукелі төмен және инвесторла р дивидендтің жіктелуіне жоғары марапат талап етеді. Егер нақты уақытта талап етілетін табыстылық 16 % болса, онда g өсімі k_g артуына алып келеді.

k= da₁/p₀+g+kv, мұндағы kv- тәуекел үшін сыйақы, kv – g өсуімен өседі, яғни күтілетін табыстылықтағы g-үлесінің артуымен.

Инвестор үшін оның өсуі төмендетілген дивиденд табыстылығымен компенсацияланады. Және керісінше 1% дивидендтік табыстың төмендеуі g мәнінің 1% -дан көп мөлшерге артуымен толықтырылады.

2. Инвестор табысына салық салуды есептеу. Күтілетін табыс формуласын қарастыра отырып (k= дивидендтік табыстылық + капитал өсімінің табысы), дивидендтік табыс салықтары мен капитал өсімінің арасында салыққа дейінгі және салықтан кейінгі табыс инвестор үшін айрықша болады. Инвестор акцияларын дивидендтік саясатқа қарай бағалайды. Акционердің дивидендті алғаннан кейінгі таза табысы келесідей болады:

(da)(n)(l-T_s),

мұндағы n – аталған акционердің акция саны; T_s – табыстың өсуіне қарай өсетін салықтың прогрессивті түрінде өсетін текті табыс салығының қойылымы. Акцияны сату кезінде таза табысы төмендегідей болады:

(P₁-P₀)(n)(1-T_k),

мұндағы P₁ – акцияны сату бағасы; n – сатылған акция саны; T_k – капита лөсімінен алынатын салық қойылымы.

3. Ақпараттың ассиметриялығын есептеу. Егер инвесторлар дивиденд өсімін жылына 10%-ға артса, онда акция бағасы бұл фактіге әлсіз жауап береді. Егер 10%-ға өсім күтілсе, ал жыл соңында менджерлер дивидендтің өсімін 35%-ден жариялайды. Бұл жағдайда акция бағасы бірден қымбаттайды. Тәжірибе көрсеткендей баға тек дивидендтің күтілетін көлеміне ғана тәуелді емес, сонымен қатар төлемдердегі бірден болатын күтілмейтін төлемдерге де тәуелді. Егер дивидендтер өсіп, өсу қарқыны төмен болса, онда акция бағасы төмендейді. Консервативті пікір жақтаушылары бұл фактіні капитал өсімімен салыстырғанда дивидендтік төлем төлеген тиімді екендігімен түсіндіреді. Оған байланысты дивидендтік саясаттағы қағидалы шешім қабылдау акциядан түсетін дивиденд өзгерісімен байланысты деген қорытынды шығады. Егер инвесторлар күтетін дивиденд өсімі күтілетінге қарағанда көп болса, онда корпорацияныңу қаржылық жағдайы туралы оң ақпаратты білдіреді. Корпорацияларға нарықтық күтімді ескеріп және нарықтық капиталдаудың S төлемдеріне әкеліп соқтырмайтындай етіп, дивиденд саясатты таңдау қажет.

S=PN

мұндағы, P – акцияның нарықтық бағасы; N – айналымдағы акция саны.

Нарықтық капиталдаудың дивиденді жарияланғанға дейін S₀ және S₁ жарияланғаннан кейінгі түрі дивидендті фактілікпен төлем болуы тиіс.

S₁ + d≥ ud ≥S₀-S₁

Корпорацияларға дивиденттерді оның өсу қарқыны нарықтық бағадан артып кеткенше өсіре беруі керек.

4. Дивидендтік саясатты бірдей қолдайтын акционерлерді тарту арқылы бағаны арттыру мүмкіндігін есептеу. Корпорациялар өздері жүргізіп отырған дивидендттік саясатты қолдайтын акционерлерді тартып және соларды сақтауға тырысады. Акционерлердің қалаулары әртүрлі. Ағымдағы төлемдер қызықтыратын, аз ғана жеке табысы бар акционерлер тобы бар, және ағымдағы төлемдер қызықтырмайтын жоғары табысты акционерлер бар және олар кез-кезкелген жағдайда дивидендтерді қайта инвестициялайды. Келесі акционерлерге дивидендтерді төлеу қажет емес:

1). салық салудан, өйткені дивидендтік төлемдер табыстың жалпы көлемін арттырады және акционерлерді салықсалудың прогресивті түріндегі жоғарғы салықтық категориясына ауыстырады.

2). алынған ақша қорларының қайта қаржыландырылуының трансакциялық шығындары үшін

Қаржы нарығының жеткіліксіз дамуы және жоғарғы трансакциялық шығындар клиентура әсерін жүзеге асыруға мүмкіндік бермейді және нәтижесінде мүдделер қайшылығы туындайды. Корпорация басшылығы акционерлер мүддесін ескеруге мәжбүр болады – яғни бұрынғы жұмысшылар, ал қазіргі зейнеткерлер және болашақтағы өсу мүмкіндігі қызықтыратын акционерлер.

Дивидендтік саясатты қалыптастыру.

Директорлар кеңесі дивидентік төлемге арналған жиналыс өткізеді, яғни оның мүшелері төленетін дивиденттік төлемнің көлемін анықтау үшін әртүрлі факторларды салыстырады:

1. компанияның ағымдағы табысы, өйткені пайданың жоғары көлемі дивидендтік төлемдердің пайдасын ұлғайтады.

2. Шаруашылық қызметті қаржыландыру мақсатында жинақтау үшін компанияда қалдырылған бөлінбеген пайда

3. Өсу перспиктивасы

4. Құқықтық сипаттағы шектеулер. Кәсіпорынның меншік капиталы ірі үш элементтен тұрады: акционерлік капитал, эмиссиялық табыс, бөлінбеген пайда.

Акционерлік қоғам туралы ережеге сәйкес дивидендті жариялау үрдісі екі кезеңмен жүргізіледі:

• Аралық дивидендті директор тағайындайды және оның көлемі тұрақты

• Қорытынды дивиденд жылдық нәтижесі бойынша жалпы жиналыста аралық дивидендті төлеуді ескере отырып қабылданады. Дивиденд көлемі директорлар бекіткен көлемнен артуы мүмкін емес, бірақ жиналыста қаралып, қысқартылуы мүмкін.

5. Келісім-шарт сипатындағы шектеу. Көптеген елдерде төленетін дивиденд көлемі арнайы келесім-шартпен кәсіпорын ұзақ мерзімді ссуда алғысы келгенде реттеледі. Осындай қарызды қатамасыз ету үшін әдетте шартқа келесілер келісіледі: бөлінбеген пайда көлемі одан төмен болмайтын шегі; қайта инвестицияланатын пайданың көлемі; дивидендті төлеуге жұсалатын пайданың максималды көлемі.

6. Жеткілікті өтімділікке байланысты шектеулер. Ақшалай түрдегі дивиденд егер кәсіпорында есепті шотында ақша немесе ақшалай эквивалент боған жағдайда төленеді. Теориялық тұрғыдан кәсіпорындар дивидендті төлеу үшін несие алуы мүмкін, бірақ бұл үнемі мүмкін болмайды, бұдан басқа қосымша шығындар болады. Осылай кәсіпорын табысы болуы мүмкін, дегенмен нақты ақша құралының жоқтығынан дивидендті төлеуге дайын болмайды.

7. Қаржы кеңейтуге байланысты шығындар. Көптеген кәсіпорындар әсіресе құрылу кезінде Қаржык қуатты кеңейту үшін қаржы көздерін іздеу әселесіне жолығады. Қосымша қаржы ресурстары қосымша негізгі қор алу үшін жоғары Қаржык қарқын көлемін қолданатын кәсіпорындарға да, материалдық-техникалық базаны жаңарту үшін жоғары емес өсу қарқыны бар кәсіпорындаға да қажет. Мұндай жағдайда дивидендтік төлемді шектеу саясатына жүгінеді. Жарғылықты құжаттарда қайта қаржыландыруға міндетті таза пайданың минималды үлесі қаралады.

8. Акционерлер мүддесіне орай шектеулер. Жоғарыда атап көрсетілгендей дивидендтік саясат кезінде жалпыға белгілі қаржылық басқару қағидасы акционерлердің жиынтық табысын максимализациялау қағидасы. Өткен жыл мерзіміндегі оның көлемі алынған дивиденд сомасы мен акцияның курстық құнының өсімшесімен анықталады. Сондықтан, дивидендтің максималды көлемін анықтай отырып, кәсіпорындар директораты және акционерлер дивиденд көлемінің жалпы кәсіпорын бағасына қалай әсер ететіндігін бағалаулары тиіс. Соңғысы көптеген факторларға байланысты акцияның нарықтағы бағасында бейнеленеді: компанияның тауарлар мен қызметтер нарығындағы жалпы қаржылық жағдайы, төленетін дивиденд көлемі оның өсу қарқыны және т.б.

9. Жарнама – қаржылық сипаттағы шектеулер. Нарық жағдайында компанияның дивидендтік саясаты туралы ақпаратты аналитиктер, менеджерлер, брокер және т.б. үнемі қарастырып отырады. Дивидендті төлеу кезіндегі ауытқулар, аталған компания тәжірибесінде қалыптасқан кез –келген жағымсыз ауытқу акцияның нарықтық бағасы төмендейді. Сондықтан көп жағдайда кәсіпорындар дивидендтік саясатты тұрақты деңгейде сақтап тұруы керек. Нарықтық экономикасы дамыған мемлекеттерде дивидентік саясатты қалыптастыруда көптеген теориялық зерттеулер қамтылған. Осы теорияларды практика жүзінде қолдану дивидендтік саясатты қалыптастырудың үш негізгі көзқарасын жасады: «консервативті», «компромистік» және «агрессивті». Оның әр қайсысы дивидендтік саясаттың нақты типімен анықталады. Дивидендке әсер ететін негізгі факторлардың бірі – компанияның сату көлемінің өсу қарқыны. Және келесі инвестициялардың тұрақтылығы. Осы айнымалылар саланың өмірлік кезеңіне тәуелді болғандықтан, сәйкесінше дивидендтік саясат өзгереді.