1)Өсімдік шаруашылығы ауыл шаруашылығы өндірісінің бір саласы Еліміздің 2030 жылға дейінгі дамытудың ұзақ мерзімді стратегиялық бағдарламасында, Қазақстан Республикасы Президентінің «Жаңа жүз жылдықта еліміздің тұрақтылығы мен қауіпсіздігі» атты халыққа жолдауында ауыл шаруашылығы өндірісін ғылыми тұрғыдан қамтамасыз ету белгіленген. Бағдарламаның мақсаты – табиғи ресурстарды тиімді пайдалану, аграрлық- өндірістік кешенде жаңа технологиялар жасау мен өндіріске енгізу жөніндегі ғылыми кепілдемелер негізінде Қазақстан халқын қоректік өнімдермен және еліміздің азық – түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ету. Еліміздің ауыл шаруашылығы өндірісі негізінен екі саланы -өсімдік шаруашылығы мен мал шаруашылығын біріктіреді. Бұл салаларды қарқынды дамытып қана қоймай, азық-түліктің өзіндік құнын азайтып, аталған салаларда еңбек өнімділігін анағұрлым арттыра отырып, бәсекеге қабілетті өнімдер өндіру күн тәртібінде тұрған мәселердің бірі. Біздің елімізде өсімдік шаруашылығы ауыл шаруашылығының негізгі саласы ретінде басымдыққа ие. Өсімдік шаруашылығының негізгі құралы –жасыл өсімдіктер, оның ішінде ауыл шаруашылығы дақылдары қоректік заттардың негізгі көзі болып табылады. Елімізде жыл сайын 15 млн гектардан астам жерде дәнді дақылдар өсіріледі. Дәнді астық дақылдарының ішінде бұрынғысынша барынша жоғары егістік аумағын бидай алып жатыр. Ол жыл сайын 12-14 млн га алқапта өсіріледі және негізгі бөлігі Солтүстік Қазақстанның облыстарында шоғырланған. Егістік аумағы және жалпы түсімі бойынша екінші орынды арпа иеленеді – жыл сайын 1,6-1,9 млн га өсіріліп, жалпы астық түсімі 1,8-2,1 млн тонна құрайды.

2)Өсімдік шаруашылығы ғылыми пән ретінде  Ауыл шаруашылығы өндірісінің алдында тұрған үлкен міндеттерді шешуде өсімдік шаруашылығының ғылыми пән ретінде атқаратын рөлі зор. Өсімдік шаруашылығы ғылыми пән ретінде XVIII–ғасырдан бастау алады және оның дамуына үлкен үлес қосқан жақын шетел ғалымдары, оның ішінде М.В. Ломоносов (Ресей ғылым академиясында «егіншілік сыныбын» ашқан ғалым), И.И. Комов («Егіншілік жөнінде» атты кітап жазған), ал XIX ғ. басында А.Т. Болотов (топырақ өңдеу, тыңайтқыш енгізу мәселелерін зерттеген, құнды ұсыныстар жасаған) сияқты Ресей ғалымдарын атап өтуге болады. Алайда өсімдік шаруашылығының ғылым ретінде қарқынды зерттеу, ғылыми жетістіктерді жарнамалау мақсатында ірі ғылыми жұмыстар жазу бағытында жемісті еңбектерімен XIX ғасыр мен XX ғ. басында ресейдің ұлы ғалымдары К.А. Тимирязев, И.А. Стебут, Д.Н. Прянишников, Н.И. Вавилов іске асырды.- К.А.Тимирязев, фотосинтез ілімін жасауда ірі эксперименттік зерттеулер жүргізіп, солардың негізінде әлемге әйгілі «Өсімдіктер тіршілігі» ж.б. классикалық ғылыми еңбектер жазып қалдырған.- И.А.Стебут, тұңғыш рет танаптық дақылдарды өсіру жөніндегі шашыраңқы материалдарды біріктіріп, ірі-ірі ғылыми еңбектер жазған.- Д.Н.Прянишников, өсімдіктердің қоректенуі және тыңайтқыштар қолдану мәселелерін (проблемаларын) зерттеген.- Н.И.Вавилов, өсімдік шаруашылығы, мәдени өсімдіктердің биологиясы, систематикасы (жүйелеуі) және таралу географиясы жағынан баға жетпес құнды үлес қосқан (оның «Мәдени өсімдіктердің дүниежүзілік шығу орталықтары», «Гомологтық қатарлар заңдары» ілімін әлем мойындаған)Өсімдік шаруашылығы ғылымының өрісін кеңейтуге үлес қосқан селекционер – ғалымдар: И.В. Якушкин, Н.Н. Кулешов, А. И. Носатовский, Н. А. Майсурян, П.П. Лукьяненко, В. С. Пустовойт, В. Н. Ремесло, В. Я. Юрьев, В. Н. Мамонов, В. П. Кузьмин және т.б

6. Өсімдік шаруашылығы түсінігі мен түрлері

Өсімдік шаруашылығы – ауыл шаруашылығының ең басты және маңызды саласы. Негізгі міндеті – өсімдік шаруашылығындағы өнімді шығару үшін мәдени өсімдіктерді өңдеу. Өсімдік шаруашылығынсыз  адамзаттың толыққанды өмір сүруі мүмкін емес. Өсімдік өсірудің өзі тұрғындарды азық-түлікпен қамтамасыз етеді. Сонымен қатар, өсімдік шаруашылығынсыз мал шаруашылығы да жүзеге аспайды, себебі өсімдіктерсіз малға  азық  болмайды.  Сонымен  қатар,  өсімдік шаруашылығы өндірістің көптеген салаларын өсімдік шикізатымен қамтамасыз етеді, мысалы, тағамдық, аралас құрамды, фармацевтикалық, тоқымалық, парфюмерлік және тағы басқалары. 

Өсімдік шаруашылығы егін шаруашылығы, жүзім шаруашылығы, орман шаруашылығы, шалғындық, гүл өсіру және жеміс өсіру сияқты кіші салаларды енгізеді. 

Ұғымдарды шатастырып алмас үшін, әрбір салаға түсінік беру керек. Терминдерінің түсініктемелері Үлкен Энциклопедиялық Сөздіктің тұжырымдамасы бойынша берілген.

Егіншілік  – өсімдік шаруашылығының бір саласы, ол егістіктік бір жылдық жаздық және күздік дақылдарды  өндіреді (дәндік, технологиялық—қант қызылшасы, зығыр, мақта және т.б. азықтық, картоп). 

Көкөніс шаруашылығы – көкөніс өсімдіктерін өсірумен айналысатын ауыл шаруашылық саласы, оларға мысалы, бақшалық дақылдар – қарбыз, қауын,  асқабақ  жатады. Көкөніс  шаруашылығы  ашық  немесе жабық жерлік болуы мүмкін, ол топырағына байланысты болады. Көкөніс шаруашылығының ашық түрінде көктемгі жазғы және күзгі мезгілдерде көкөністік  дақылдарды  өңдейді,  жабық топырақта— маусымнан тыс кездері көкөністерді өсіреді, ол кезде климаттық жағдайлар бойынша егістіктерде көкөніс өнімін және ашық топырақ үшін көшетті екпелерді алу мүмкін болмайды.

Көкөніс шаруашылығының ерекшелігі көшет отырғызу әдісін жаппай қолдану, сонымен қатар, өсімдіктерді аяғына дейін өсіру және шығару саналады.

Жеміс өсірушілік – өсімдік дақылдарын ерекшеленген жер массивтерінде және үлескі маңындағы жерлерде өсірумен айналысатын өсімдік шаруашылығының түрі. Мақсаты – жемістерді, жидектерді және жаңғақтарды алу. Жеміс өсіруге жатады: шемішкелік, сүйектік, жаңғақ жемісті дақылдарды өсіру, жидек өсіру, көшет шаруашылығы.  Субтропикалық және цитрус шаруашылығы әдетте өсімдік өсірудің жекелеген салалары ретінде қарастырылады.

Жүзім өсіру -  жүзімді  өңдеу  бойынша ауыл шаруашылығының саласы. Тұрғындарды  піскен және кепкен жүзіммен, жүзім шарабын жасаушыларды  шикізатпен  қамтамасыз етеді. Жүзімнің шикізатын, сонымен бірге, консервілерді дайындау үшін де жабдықтайды. Осылайша, жүзім шаруашылығы төрт өндірістік бағытта болады:

1. Асханалық жүзім өсіру – жергілікті тұтыну, шығару және сақтау үшін  жаңа піскен жүзім.

2. Кепкен жүзімді өндіру үшін жүзім шаруашылығы.

3. Шарапты, шампанды, коньяктік шарап материалдарын дайындау үшін шикізат базасы ретіндегі жүзім өсіру.

4. Консервілік өндіріс үшін  – шырындар, қайнатпалар, тосаптар, маринад  пен басқа алкогольсіз тағамдар үшін шикізат базасы ретіндегі жүзім шаруашылығы.

Шалғындық  - өсімдік өсірудің бір  бөлігі ретіндегі ауыл шаруашылығының саласы. Шөптік ұнды, және де басқа да мал азығын дайындау үшін шикізатты өндірумен айналысады. Бұл шикізат табиғи және егілген шөп шабулық жерлерді өндіріледі.

Орман өсіру – орманды өсірумен айналысатын өсімдік шаруашылығының бөлігі. Негізгі мақсаты  - ағашты  дайындау, емдік, сауықтыру мақсатта және талғам үшін қолданылатыны белгілі.

Гүл өсіру -  үзу,  бақтарға, саябақтарға, саяжайларға егуге, ғимараттарды әшекелеуге арналған гүлдерді алу үшін гүлдік - сәндік өсімдіктерді өсірумен айналысатын өсімдік шаруашылығының саласы.  Көкөніс  шаруашылығындағыдай,  гүл  өсіру  де ашық және жабық топырақты болады –жылыжайлар,  оранжереялар, көшетханалар. Жерді таңдау  әрбір  нақты  өсімдіктің жергілікті жағдайға бейімділігіне байланысты  болады.  Мысалы,  ашық  жерде пиондарды, флоксаларды, анюта  көздерін,  иристерді,  лобелияны,  петунияны өсіреді. Жабық жерлерде жылуды сүйетін гүлдерді өсіру негізделген – раушан гүлі,  цикламен.  Сонымен қатар,  бөлме  гүлдері  де  де болады, мысалы, кактустер, пальмалар, алоэ,  аспарагустар және т.б. 

Өсімдік шаруашылығындағы негізгі зерттеу нысандары ауыл шаруашылық  өсімдіктері  болып  табылады. Олардың  түрі, будандастылығы, сұрыптық тегі, биолгиясы, қоршаған ортаға талаптары және т.б. 

Әлемде  1000 түрге жуық өсімдіктер түрі өсіріледі  (дәрілік және сәндік өсімдіктер есепке алынбайды), ал Қазақстанда  -  400-ге жуық түрі бар. Жекелеген дақылдардың биологиялық ерекшеліктерінен өсімдік шаруашылығы  вегетациялық  кезең  ұзақтығын, даму қарқыны мен тамырлық жүйесінің даму динамикасын, ассимилляциялық тегіс бетін, құрғақ  заттың  жинақталуын, шаруашылық егістік органдардың қалыптасуын және өсімдіктің бөліктерін зерттейді.  Заттар алмасу үдерісі және су мен тағамдық режимдері. Температуралық режимнің өзгеруіне жалпы  төзімділігі  құрғақшылыққа  қарсы  тұра алуы, қысқа, тұзға және аязға төзімділігі.

Сонымен  қатар, дақылдардың  экологиялық ерекшеліктерін зерттеуде өсімдік  шаруашылығы  өсімдік  пен  қоршаған орта арасындағы өзара қарым-қатынасты зерттейді. Ол ауданның климаттық және топырақтық факторларын зерттеу арқылы жүзеге асады.

Өсімдік шаруашылығының негізгі міндеттері:

1.   Топырақтың құнарлығын барынша тиімді пайдалануға қабілетті  сұрыптарды дайындау және жетілдіру;

2.   Өсімдіктердің құрғақшылыққа, әртүрлі температураға төзімділігін зерттеу;

3.   Аурулар мен зиянкестерден өсімдіктерді қорғаудың интеграцияланған  жүйелерін енгізу;

4.   Тыңайтқыштардың тиімді үлгілерін құру;

5.   Жерді мелиорациялау;

6.   Өсімдіктердің  физиологиялық-биологиялық ерекшеліктерін  және генетикалық негізін зерттеу;

7.   Жоғары өнімділікті бағдарламалау әдістерін жетілдіру; 

8.   Ауыл шаруашылық дақылдарын өңдеудің жоғары мехникаландырылған тәсілдерін дайындау.