Падишах қайтыс болғанда берерсіз

Жүрегі жұмсақ, ақ көңілді бір уәзір қайыр яки көмек сұрап алдына келген әр адамға мемлекет қазынасынан қарызға ақша беретін. Қарызды қашан қайтару керек деп сұрағандарға «Падишах қайтыс болғанда берерсің» дейді екен.

Осы жағдайды көрген біреу Падишахтың алдына барып, «Падишахым, сіздің уәзіріңіз мемлекет қазынасынан ақша алып, қайыршыларға таратып жүр. Қарызды қашан қайтарамыз дегендерге сіз дүниеден өткенде деп айтады. Оның ниеті жаман, сіздің өліміңізді тілеп жүрген көрінеді. Сіз өмірден өте салысымен бар қарыздарды өзі жинап алмақшы» деп шағымданады.

Менің сенімді уәзірім мұндай алаяқтық істей қоймас, деп оның айтқандарына падишах сене қоймайды. Істің анық-қанығына көз жеткізбек болып, уәзірін шақыртып сұрайды. Уәзір падишахқа былай жауап берген екен:

- Падишахым, айтылғандар өтірік емес. Мен расында да, қазынадан ақша алып, қатты қиналғандарға қарызға беріп жүрмін. Қарызды қашан қайтарайын дегендерге сіздің өліміңізден кейін деймін. Бұл сізге өлім тілегендік емес, керісінше, ұзақ өмір сүруіңізді қалағаным. Білесіз ғой, қарыз алған адам қарызды кері қайтару уақытының еш келмеуін қалайды. Олар үнемі сіздің өлмеуіңізді тілеп, ұзақ ғұмыр қалап жүрсін дегенім. Қиналып жүргендердің тілектері қабыл болатынын білесіз ғой. Мақсатым - өміріңіздің ұзақ, денсаулығыңыздың жақсы болуы ғана.

(179 сөз)

Қазақ халқының салт дәстүрлері

Салт- дәстүр дегеніміз – халықтың ұстанымдардың жиынтығы. Салт-дәстүрлер халыктың өмір-тұрмысынан, дүниетанымынан туындайтын мәдени құбылыс. Әдет-ғұрып ұзақ тарихи мерзімде қалыптасып, халықтың ұлттық болмысын құрайды және оны басқа этностардан ерекшелендіреді. Қазақ әдет-ғұрыптары отбасылық және қауымдық-қоғамдық ғұрыптар деп үлкен екі топқа бөлуге болады. Отбасылық ғұрыптарға баланың дүниеге келуі, ержетуі, келін түсіруі, қыз ұзатуы жатады. Қауымдық ғұрыптарға  наурыз тойы,құрбан айт, ораза айт, ас беру, т.б.

Шашу– бұл қуанышқа арнап жиналған жұрттың алдында жасалатын ырым. Шашуды жақсылықтарға шашады. Шашудың мәні – жақсылық, молшылық, кұт-береке тілеу.Сүйінші – қуанышты хабарды, бірінші болып жеткізген адамның алатын сый-қәдесі.Көрімдік  – қандай да болсын бір жаңа дүниені алғаш көрсеткенде алатын сый-кәдесі.Отбасылық салт-дәстүрлерге: шілдехана, бесікке салу, қырқынан шығару, үйлену жатады. Шілдехана – сәби туғанша жасалатын той.Бала дүниеге келгеніне 40 күн толғанда қырқынан шығарады. Тұсау кесуге негізінен үлкендер жиналады.Беташар – домбырамен айтылатын ән. Ол келіннің бетін ашарда айтылады.Наурызды қарсы алу. Наурыз тойы көктемгі күн мен түннің теңелу мерзімі 22 наурызда өтеді. Бұл мейрам күнтізбелік ғұрыпқа жатады.Құрбан айт. Ораза бітісімен 70 күннеи кейін құрбан айт келеді. Құрбан айтта жағдайы келген адамдар кұрбандыққа мал шалады. Құрбан айтта адамдар құран оқып, дәм татысады.

(181 сөз)

Өн бойы тола өлең-жыр

Біз оның бала кезінен қанша бейхабар болсақ, балаң ақын кезінен де сонша керқұлақпыз. Ол бізге алғашқы беттерін алыс жылдардың құтырынған құйындары жыртып, ортасынан ауа кеткен көне кітаптай көрінуші еді. Дәлдеңкірей түссек, ол әлі парақтары сарғыш тартқан жалба-жұлба кітаптың өзінен гөрі, соған жазылған ескі қиссаның тоқпақтай тұлдыр, тобадай жалғыз кейіпкері ежелгі ерлерге көбірек келіңкірейтін еді. Тау тұйғында оқта-текте бір есетін кезбе желдей үзік-үзік, келте мәліметтердің айтуынша, бабаларының арасында батыр көп болыпты. Ал өзі әке батасын аттап,жағын сатып күн көрген жалба тонды ақындықты қалады. Аталары ақбас Алатаудың көк майса сай –салаларынан өрбісе, өзі тұлдыр даладағы Жамбыл тауының етегінде жерге түсіпті. Анасы оған Қоқан ханы Құдиярдың құрығынан қашып жүрген ұлы сүргін тұсында тосыннан толғатыпты. Сөз реті қаза кетпесін, Құдияр оның бабаларына көрсеткен қоқан-лоққысын менің бабаларыма да жасапты. (Кер тағдырлы ата-баба сүрлеуі талай-талай ойқастап, көнтерілі уақыттың қай-қай белеңінен тоғысады десеңізші!) Қайталап айтайық, кейуана қарияның сақал-мұрт басқан салғырт жүзіне қарай отырып, тал бесікте уілдеп жатқан жас иіс сәбидің бейнесін көзге елестету қандай қиын болса, дүлдүл ақынның кезі, балауса шағы шамамен мынадай болған шығар деп бал ашу да сондай қиын. Бар білетініміз: ел Екей ақындық жағынан ерекше салымды бопты.

(183 сөз)