2. Мәдениет, спорт, туризм және ақпарат кеңістігіне арналған бюджет шығыстарын қалыптастыру

Реслубликалық бюджеттің «Мәдениет, спорт, туризм және акпарат кеңістігі» атты функционалдық топта белгіленген шығыстары осы айтылған аумақтар бойынша мұқтаждықтарды өтеуге арналады. Олар мәдениет, көркемөнер, спорт, туризм және ақпарат кеңістігі мекемелерінің іс-әрекеттеріндегі қаржыландырудың басымды көзі ретінде мемлекеттік бюджеттің мәні мен рөлін суреттейді.

Бұл функционалдық топ бойынша құралдарды жұмсаудың негізгі мақсаттары - олардың әлеуметті-экономикалық арнауына байланысты келесі бағыттар болып табылады:

• тұлғаның дамуы мен өзін-өзі тарату;

• қоғамды гуманизациялау;

• халықтың өз болмыстығын сақтау мен дамыту;

• спортпен шұғылдану үшін халыққа шарттар жасау және дамыту;

• бірыңғай ақпарат кеңістігін құру мен бекіту;

• осы замандағы туристік кешен жасау.

Жоғары айтылған мақсаттар бағыттарын орындау мемлекеттік бюджет құралдары есебінен тиісті бюджеттік бағдарламаларды қаржыландыру арқылы іске асырылады. Мұндай бюджеттік бағдарламалар осы аумақ бойынша бекітілген тиісті Мемлекеттік бағдарламалар негізінде қарастырылады. Мысалы, «Мәдениеттік атамұра» атты Мемлекеттік бағдарлама шараларын қаржыландыру Ұлттық тарих үшін айрықша маңызды тарихи, мәдениеттік және сәулеттік мұраларды жаңғыру, ғылыми, көркем және өмірбаяндық шығармалар жасау, жалпы айтқанда халықтың мәдениеттік атамұрасын біртұтас зерттеу жүйесін жасауға бағытталады.

Осы және басқа да мемлекеттік бағдарламаларды қаржыландыру мақсатты трансферттер бөлу арқылы өндіріледі. Сонымен қоса мәдениет, көркеменер, спорт, туризм және ақпарат кеңістігі аумақтарында өткізілетін шаралардың көпсалалық сипаты мен капитал сыйымдылығы бюджеттердің барлық деңгейлерінен жыл сайын ақша қаражат беруін талап етеді.

Республикалық бюджеттің «Мәдениет, спорт, туризм және ақпарат кеңістігі» атты функционалдың топта белгіленген шығыстар Бюджеттік кодекске сәйкес келесі бағыттар бойынша қарастырылған:

• қазақ ұлттық және басқа ұлттық мәдениеттерін жаңғырту, сақтау, дамыту және өрістету;

• республикалық маңызы бар театр мен музыка көркемөнерлерін қолдау;

• мәдениет және мемлекеттік жастар саясаты саласындағы әлеуметті маңыздылық шараларды өткізу;

• республикалық маңызы бар тарихи-мәдениеттік атамұраны сақтауын қамтамасыз ету;

• республикалық деңгейде ұлттық және жаппай спорт түрлерін дамытуды қолдау;

• жоғары жетістіктегі спортты дамыту;

• республиканың ұлттық құрама командалар мүшелерінің халықаралық спорт жарыстарына дайындау мен соларға қатысу;

• республика және оның туристік мүмкіншіліктері жөнінде ақпарат дайындау және оларды халықаралық туристік нарықта өрістету;

• республикалық маңыздағы архив қорының сақтауын қамтамасыз ету;

• республикалық кітапханалардың кызметтенуі;

• бұқаралық ақпарат құралдары арқылы республикалық деңгейде мемлекеттік ақпараттық саясатты жүргізу;

• мемлекеттік тіл мен Қазақстан халықтарының басқа да тілдерін дамыту.

Облыс, астана, аудан, қала деңгейлері бойынша бюджеттер шығыстарының сәйкестік бағыттары қарастырылған. Бюджет шығыстарын белгілейтін әдістер анықтау үшін мынадай шартты сақтау қажет - бүл салада іс-әрекет емес, нақты мекеме қаржыландырылады. Ал бюджеттік құралдар іс-әрекеттің коммерциялық формасына бағдарланған мекемелерге емес мекемелерге бөлінеді, бірақ ондай мекемелер шаруашылық жүргізуде нарықтық элементтерді пайдаланулары мүмкін.

Бюджеттік қаржыландырудың қажетті көлемін анықтау үшін бюджеттік жіктелуге сәйкес экономикалық ерекшеліктер бойынша есептемелер пайдаланады. Әрбір ерекшеліктер бойы есептеудің бөлек әдістемесі колданылады, себебі әрбір мекеме өзінің іс-әрекет сипаты бойынша айрықша. Сондықтан, қаржыландыру жоспарын жасауда өткен жылдарғы нақты атқарылған және жоспарлап отырған жылға бөлінген бюджет құралдарының көлемі есепке алынады.