ААФ (АПФ) - ангиотензинге айналдырғыш фермент

АІЖ - асқазан ішек жолдары

АҚ - артериялық қан қысымы

АИТВ (ВИЧ) - адамдағы иммуннотапшылық вирусы

АКТГ - адренокортикотропты гормон

АҮФ (АТФ) - аденозинүшфосфаты

а - альфа

амп. - ампула

ӘБ - эсер бірлік

б/е - бұлшық етке

В - бэтта

еріт. - ерітінді

ГАМҚ- гаммааминомай қышқылы г - грамм

Грамм (+) - грамм оң микроорганизмдер Грамм (-) - грамм теріс микроорганизмдер ДНҚ - дезоксирибонуклеин қышқылы ЖИА (ИБС) - жүректің ишемиялық ауруы

ЖИТС (ЖКТБ) (СПИД) - жүре пайда болған иммуннотапшылық синдромы

ТЖВЖ (ЖРВИ) (ОРВИ) - тынью жолдарының вирусты жұқпалары

капе. - капсула

к/т - күре тамырға

МАО - моноаминооксидаза

мл - миллилитр

мин. - минут

ОЖЖ - орталық жүйке жүйесі

ПАБҚ - парааминобензой қышқылы

РНҚ - рибонуклеин қышқылы

СЕҚҚД - стероидты емес қабынуға қарсы дәрілер

СҚКД - стероидты қабынуға қарсы дәрілер

супп.- суппозиторий

т/а - тері астына

таб. - таблетка

ШЖЖ - шеткерлік жүйке жүйесі ц-АМФ - циклді аденозинмонофосфат үнт. - унтақ

ХБ - Халықаралық бірлік

4

1. Фармакология пәні және оның міндеттері. Жаңа дәрілерді іздестіру бағыттары мен медико- биологиялық пөндер арасындағы ал ат ын орны

Фармакология - (гр. рһагтасоп - дәрі, у; logos - ілім, ғылым} - химиялық қосылыстар мен тірі ағзаның өзара әрекеттесуін зерттейтін ғылым. Фармакология әртүрлі аурулар мен патологиялық жағдайларды алдын алу және емдеу үшін қолданылатын дәрілерді игереді,

Фармакологияның міндеттері:

• тиімділігі жоғары және қауіпсіз, эсер ету механизм! жаңа дәрі- дәрмектерді іздестіру;

• дәрілердің сапасын бағалайтын фармакологиялық бақылауды күшейту;

• фитотерапияны дамыту (дәрілік өсімдіктердің фитохимиялық талдауын жетілдіру);

• клиникалық фармэкологияны дамыту;

• дәрілерді дұрыс қабылдамаудан пайда болған дәрілік ауруларды алдын алу;

Жаңа дөрілерді іздестіру бағыттары:

/. Препараттардың химиялық синтезі

А. Бағытталған синтез

Б. Эмпирикалық жол

1. Кездейсоқтық әдіс. Мысалы, антибактериаяды сульфаниламидтердің қандағы қанттың қурамын төмендететінін кездейсоқ білген, сондықтан оның туындылары (бутамид) қазіргі кезде қант диабетін емдеу үшін кеңінен қолданылады.

2. Скрининг - тиімділігі төмен және қиын дәрілік заттардың эмпирикальіқ іздестіру бағыты болып табылады.

П. Препараттардың дөрілік шикізаттардан жөне жекелеген заттардан алынуы;

1. Жануарлар ағзасынан алынған;

2. Өсімдік бөліктерінен алынған;

3. Минералдардан алынған.

Бұл жолмен алынған препараттар тек тазартылған күйінде емес (галенді, жаңа галенді, органопрепараттар), соңцай-ақ химиялық қосылыс (алкалоидтар, гликозидтер) түрінде кеңінен қолданылады.

5

Жаңа дөрілерді іздестіру 8-15 жыл немесе оданда көп уақытты қажет етеді және келесі сатылардан (4 фазада өтеді) тұрады: химиялық зертханаларда препаратты өңдеу, фармакологиялық зертханаларда (жануарларда) оның әсерін зерттеу, фармакологиялық комитетте бекіту және клиникалық байқау. Сонымен қатар фармакологиялық комитетте кайта бекітуден тұрады. Клиникалық байқаудың қуқықтық, этикалық және әдістемелік манызы бар. Алынған нәтижелерді жан-жақты, әділ бағалау үшін плацебо (бос, кеуек нәрсе) әдісі қолданылады, онда зерттелінетін емделуші топқа дәрілік препарат, ал бақылау тобына - бос, қуыс нәрсе (сыртқы түрі бойынша дәрілік препаратқа уқсас, бірақ эсер етуші заты жоқ қалып) беріледі. Бул кезде дәрілік препарапы қайсысы қабылдайтынын, ал қайсысы бос, кеуек нәрсе қабылдайтынын зерттелуші науқас та, бақылау өлшемдерін жүргізетін емдеуші дәрігер де білмеуі («екі жақты соқыр әдіс» дел атайды) тиіс.

Фармакология медико-биологиялық және клиникалық пәндермен тығыз байланысты. Медицина үшің фармакология ғылымының манызы өте зор. Патологиялық жағдайда адам ағзасына дәрілік заттардың эсер етуін клин икал ых; фармакология зерттейді. Орталық және шеткерлік жүйке жүйесін тежейтін немесе қоздыратын; артериялық қысымды жоғарылататын немесе төмеңдететін; жүрек жүмысын, тыныс алу жүйесін қуаттандыратын;

6