- •Ислам әхлагы
- •I бүлек кереш
- •Чыганаклар
- •Характеристикалар:бөтенесен колачлау
- •Максатлар
- •Игелеклелек һәм йомшаклык
- •Башкаларны хөрмәт итү
- •Иҗтимагый үзара мөнәсәбәтләрдә ислам әдәбенең роле
- •Ислам әдәбенең дини аспекты
- •Ислам әдәбенең психологик аспекты
- •Ислам әдәбенең медицина һәм гигиена аспектлары
- •Ислам әдәбенең милли икътисадка булышуы
- •Өйләнү, гаилә һәм ислам әдәбе
- •Исламда җырлау гомумән тыелса да, туйда җырлау рөхсәт.
- •Исламда җенси мөнәсәбәт кагыйдәләре
- •Ислам әдәбе һәм хатын-кызның хәле
- •Ислам әдәбе һәм тәртип
- •Кешенең иминлеге турында
- •Ислам әдәбе һәм мөселманнарның бердәмлеген һәм мәдәни тиңләштерелүен саклау
- •Исламның мөселман булмаганнарның гадәтләренә һәм традицияләренә мөнәсәбәте
- •Исламча үз-үзеңне тотышның принципиаль кагыйдәләре
- •Йокларга әзерләнү
- •Йокларга ятканда
- •Уяну вакыты.
- •Төш һәм саташулар
- •Чисталык һәм пөхтәлек
- •Коену (юыну)
- •Коену урыны
- •Юыну кайчан мәҗбүри
- •Юыну ысуллары
- •Тәннең аерым өлешләренең чисталыгының мөһимлеге
- •Өстәл янында
- •Ашау алдыннан
- •Өстәл янында дөрес гадәтләр
- •Кием-салым
- •Гаиләдә үз-үзеңне тоту
- •Мөселман хатынның үз-үзен дөрес тотышы
- •Коръәнне өйрәнү һәм яттан уку
- •Мәчет диварларының тышына да, эченә дә берни дә, хәтта аятьләр һәм Аллаһының исемен дә язарга ярамый. Пәйгамбәрнең (с. Г. С.) һәм дүрт хак хәлифнең дә исемен язарга кирәкми.
- •Җомга көн тәртипләре
- •Мөселман бәйрәмнәре
- •Гадәттә бәйрәм вакытында күмәк намаз мәчеттә укылмый көн әйбәт булса, аны ачык мәйданда эшләргә кирәк.
- •Хатын-кызның ир сайлагандагы хокуклары һәм бурычлары
- •Никах турында килешү
- •Ир белән хатын багланышлары
- •Хатыннарга киңәшләр
- •Туй мәҗлесе
- •Полигамия (күп хатын белән тору).
- •13 Бүлек бала туу
- •Исем кушу һәм кешеләргә мөрәҗәгать итү.
- •14.1. Исемне ничек кушарга
- •14.2. Башка кешеләргә мөрәҗәгать итү
- •Иҗтимагый тормыш
- •Яхшы иҗтимагый элемтәләр
- •Башкалар белән мөнәсәбәттәге бурычлар
- •15.3 Шәхеснең мөһим сыйфатлары
- •15.4. Шәхеснең начар сыйфатлары
- •15.6. Сөйләшкәндә өстенлек бирелә торган тел
- •Ничек тыңларга
- •15.9. Нәзер әйтү (вәгъдәләр белән теләкләрнең үтәлүе бәйләнеше)
- •Шаярулар.
- •Очрашканда үз-үзеңне тоту
- •15.15. Чит кеше йортына керергә сорау.
- •15.17. Кунакларны каршы алу.
- •15.18. Чакырып сыйлау.
- •Ашка чакырылган очракта
- •Авырулар янында булу.
- •15.21. Күмәк очрашулар.
- •Ничек утырырга.
- •Хатын-кызның өйдән читтә үз-үзен тотышы.
- •Күршеләр белән мөнәсәбәт.
- •Төрле хәлләрдә үз-үзеңне тоту
- •Зиратта.
- •Урамда.
- •Мәетне озатуда, күмүдә катнашу.
- •Кайгы уртаклашу.
- •Мөселманның үлеме белән бәйле яңа кертелгән йолаларны (бидгатьләрне) үтәмәскә кирәк, мәсәлән, моңа җидесен, кырыгын үткәрү һ. Б. Керә.
- •17.6. Кайгырып елау.
- •Зиратларның төзелеше
- •Кабернең эчке төзелеше.
- •20 Бүлек спорт
- •Хайваннарга мөнәсәбәт
Йокларга әзерләнү
Әзерләнү өчен кирәкле нәрсәләр:
Йокы алдыннан мөселман үзен җиңеләйтергә тиеш.
Тәһарәт алганнан соң гына йокларга ятарга тәкъдим ителә.
Тулы корсак белән йокларга ятарга киңәш ителми йокы вакыты:
Ястү намазын калдырмас өчен, аның алдыннан йокларга ятырга ярамый.
Көннең намаз вакыты җиткән бер вакытында йокламаска тырышырга кирәк. Иң элек намаз укырга, аннары гына йокларга кирәк.
Мөмкинлеге булган кешеләргә өйлә намазы белән икенде намазы арасында йокларга киңәш ителә. Бу күзләргә һәм тәнгә ял итәргә, көннең калган өлешендә эшләр өчен хәл җыярга ярдәм итә.
Әгәр мөселманның бер-бер эше юк икән һәм ул кунаклар кабул итми икән, ул ястү намазыннан соң ук йокларга ятырга тиеш. Шулай иткәндә ул әйбәт ял итәчәк, таң белән үк торачак Һәм көнне файдалы үткәрәчәк.
Карават:
1. Карават ясалышы һәм күренеше белән гади булырга тиеш. Ул бик үк уңайлы да, бик үк уңайсыз да булмаска, кирәкле ялны тәэмин итәрлек дәрәҗәдә уңайлы, әмма ялкаулыкка китермәскә тиеш.
Тыйнаклык йөзеннән, карават идәннән артык биек булмаска тиеш.
Карават тәннең бер өлеше кояшта, икенче өлеше күләгәдә кзлырлык итеп урнаштырылмаска тиеш.
Иминлектә булу бик тә мөһим, шунлыктан авыру, һөҗүм иту, янгын очракларында ярдәм итәргә килергә мөмкин булмаган яхшы стеналарсыз, яшерен урыннарда йокламаска тырышырга кирәк.
5. Якында бәдрәф булмаганда, мәсәлән, авыл җирләрендә, карават астында сию өчен махсус савыт тоту тыелмый. Бу бигрәк тә авырулар һом картлар өчен файдалы.
Йокларга ятканда
Мөселман түбәндәге кагыйдәләрне үтәргә тиеш:
Матрац һәм мендәрләрне тикшерергә, аларда зарарлы бөҗәкләрнең юклыгына ышанырга һәм, булган очракларда, алардаи котылырга.
«Бисмилләһир-рахмән-иррахим» дип әйтергә.
Ук якта йокларга, сул якта йокламаска тырышырга.
Беркайчан да корсакны аска куеп йокламаска.
Үзенне йоклатырга тырышмаска. Йокы табигый рәвештә, тән теләгән вакытта килергә тиеш.
йоклап киткәнчегә кадәр Аллаһыны искә төшерергә. Бу сезгә йомшанырга һәм үткән көннең кыенлыкларын, проблемаларын онытып торырга ярдәм итәр.
йокыны аның тон өчен зарурлыгыннан чыгып җайга салырга, артыгын да, кимен дә йокламаска.
Уяну вакыты.
Яктырганда уянырга кирәк. Шулай эшләгән кешеләр көн буе үзләрен яхшы хис итәләр.
Яна көнне, алдагы көннең ахырындагы кебек үк, Аллаһыны искә алып, Ана рәхмәтләр әйтеп һәм данлап башларга кирәк.
Төнлә уянгандагы кебек үк, иртәнге намаз өчен тәһарәт алу алдыннан тешләрегезне уеш щеткасы яки теш таягы (мисвәк) белән чистартыгыз.
Әгәр якында агымсу юк икән, кулыгызны сулы савытка тыгар алдыннан ана су коярга кирәк, чөнки кеше төнлә анык кулы нәрсәләргә кагылганын белми.
Төш һәм саташулар
Булмаган төшләрне сөйләү — гөнаһ. Ислам ялганның барлык төрләрен кире кага.
Әгәр мөселман төшендә үзенә ошаган нәрсәләрне күрә икән, ул бу төшен үзенә ошаган кешеләргә генә сөйли ала. Әгәр дә инде ямьсез төш күрә икән инде, ул Аллаһыда әлеге явызлыктан һәм шайтаннан котылу эзләргә тиеш.
Төшләрегезне дусларыгызга ҺӘм дөрес юраучыларга гына сөйләгез.
Төшләр башкаларга түгел, ә бәлки аларны күргән кешеләр өчен генә. Әгәр мөселман төшендә Пәйгамбәрне (с. г. с.) күрсә яки аннан күрсәтмәләр һәм киңәшләр алса, ул бу төшек башкаларга сөйләмәскә тиеш. Ислам камил һәм бернинди төшләр дә Ислам өйрәтүләре булып тора алмыйлар.
2.7. Үзеңне җиңеләйтү (бушату)
Моның өчен дөрес дип исәпләнгән урын — махсус корылма яки ишек артындагы шул максатка җайланган «бәдрәф».
Түбәндәге кагыйдәләрне тотарга кирәк:
Мөселман бәдрәфкә «Бисмилла, Аллаһуммә әгүзе Аллаһы» (И Аллаһы, мин һәртөрле явызлыклардан сина омтылам) днп әйтеп, сул аягы белән атлап керергә тиеш.
Беркем дә бәдрәфкә төркем белән йөрмәскә тиеш, яшерен урыннарны башкаларга күрсәтергә-ачарга ярамын. Гадәттә ирләр бәдрәфендә ирләр янәшә торалар бер писсуарга сияләр. Мондый писсуарлар арасында күренми •(орган бүлемнәр эшләр гә кирәк.
Бәдрәфкә төрелмәгән азык белән керергә ярамын. Бу тәнне пычраклыктан саклау һәм микроорганизмнарның таралуына юл куймау өчен кирәк.
Бәдрәфкә кергәнче үк чишенергә ярамый. Максимум ке шеләрдән яшеренү һәм әдәплелек күрсәтү кирәк.
5. Ахырдан чистарыну таләп ителә. Моны кече ихтыяҗдан соң су беләк юынып һәм олы ихтыяҗдан соң бәдрәф кәгазеннән файдаланып, аннары су белән юынып эшләргә була.
Үзеңне бушатканда һәм юынганда уң кул белән эшләмәскә киңәш ителә. Ислам күзлегеннән караганда, уң кулдан аша ганда, эчкәндә, Коръән тотканда һ. б. файдаланалар һәм ихтыяҗны үтәгәннән соң юынганда, сеңгергәндә һ. б. уң кулны файдаланмаска кушыла.
Гәрчә пычракларның тәнгә һәм киемгә эләкмәве турында кайгыртырга һәм соңыннан аларны юарга кирәк булса да, артык шикләнеп, вакчыллык күрсәтү белән шөгыльләнмәскә кирәк.
Мөселманга үзенең оят җирләрен һәм аннан ни бүленеп чыгуын карау ярамый.
Мөселман үз йомышларын Кыйблага карап үтәргә тиеш түгел. Шулай ук Кыйблага арка белән дә борылырга ярамый, шунлыктан бйшка ике юнәлештә борылырга кирәк. Бу кагыйдәне бәдрәфтә дә, ачык һавада да үтәргә кирәк.
Кече ихтыяҗны үтәү өчен иң уңайлы поза кеше чүгәләп утырган поза исәпләнә, әмма чүгәләп утыру читен икән (мәсәлән, карт кешеләргә), басып тору да тыелмый.
Чыннан да бик кирәге юк икән, йомышыңны үтәгәндә сөйләшү үзеңне исламча тотмау булып исәпләнелә. Шулай ук бу вакытта уку да хупланмый.
Йомышын үтәгәндә мөселманны кем дә булса сәламли икән, ул аңа үз эшен бетермичә җавап бирмәскә тиеш. Бәдрәфтән чыккач ул гафу үтенергә һәм сәламгә җавап бирергә тиеш. Кеше бәдрәфтән үзенең тәнен тулысынча һәм дөрес каплаганнан соң гына чыга ала.
Мөселман үзе юынган урында ук кече йомышын йомышламаска тиеш.
Мөселман бәдрәфтән уң аягы белән атлап һәм «Гуфранәкә» (И Тәңрем, безне ярлыкачы) сүзен әйтеп чыгарга тиеш.
Ачык һавада
Мөселман уз йомышын бинадан тыш, әйтик, урманда, чүлдә һ. 6 йомышлаганда, үтәргә бурычлы билгеле бер кагыйдәләр бар:
1. Моны тын (акмый торган) суга, юлдагы күләгәдә яки кешеләр йөри торган урыннарда, теләсә нинди җәнлекнең яшәү урыны булуы ихтимал булган чокырга, шулай-ук җилдә эшләргә ярамый. Ислам өйрәткәнчә, «үзеңә дә, башкаларга да зыян салма» дигән принцип белән эш итәргә кирәк.
Үзеңне капларга, шәрә килеш сине беркем дә күрми торган урынга китәргә кирәк.
Үзең пычрану яки киемеңне пычрату ихтималы булган каты җиргә чүгәләмәскә тырышырга кирәк.
2.8. Күрем күрү һәм бала табу
Күрем күрү һәм бала табу — һәр хатынның тормышындагы гадәти вакыйга, һәм алар үз тормышларының гадәти агымын чикләргә тиеш түгелләр. Бу ике халәттә чакта хатын-кызга берничә чикләү билгеләнә:
Гыйбадәт кылуда катнашу, ураза тоту, Коръән уку һәм мәчеттә булу тыела.
Хәтта хаҗ кылучы хатын-кызга да Кәгъбә тирәли йөрү шулай ук тыела. Кәгъбә тирәли йөрүдән тыш, алар хаҗның барлык йолаларын үти алалар. Шундый ук чикләү мәние китеп пычранган ирләргә дә билгеләнә.
Ире аны кочаклый, үбә, иркәли ала, әмма җенси мөнәсәбәт тыела.
Күрем күрү вакыты бетеп килгәндә хатын-кыз ураза тота ала, әмма ул намазны фәкать тулысынча юынганнан соң гына укый ала.
Юынганнан соң ул Рамазан аенда кичектергән ураза көннәре өчен ураза тота, әмма бу укылмый калган намазларга кагылмый.
Күрем күргәннән соң яки бала тапканнан соң бөтен тәнне һәм чәчне тулысынча юу һәр мөселман хатын-кызының бурычы булып исәпләнә. Мускус (яки мускус булмаганда башка ислемай) кулланырга киңәш ителә. Юынганнан соң ул күрем күрү һәм бала табу вакытында тыелган барча эшләрне эшли ала. Ьу вакытларда ир хатынына нормаль мөнәсәбәттә булырга тиеш.
Әгәр гыйбадәт кылу мәчеттә булмаса, күрем күргән вакытында хатын-кызга бәйрәм намазларында катнашырга ярый, әмма аларга кушылырга ярамый.
2.9. Ирләрнең мәние китеп пычрану халәтләре
Төшендә яки мәхәббәт белән шөгыльләнгәндә, я булмаса башка бер сәбәп белән мәние китеп пычранган ир ничек кенә булса да тизрәк юынырга тиеш. Мондый, пычранган халәтендә, тулысынча юынганга кадәр, ул намаз укый, Коръән укый, Кәгъбә тирәли әйләнә һәм мәчеттә була алмый.
Шул ук кагыйдәләр җенси якынлык нәтиҗәсендә мәни белән пычранган, шулай ук ир аның белән ятып, үзе җибәрә алмаган хатынга да кагыла.
3 Б Ү Л Е К
