Сырым ауданы бойынша 2017 жылғы егілген ауыл шаруашылық дақылдарының егістік көлемі

№	Ауылдық округтер атаулары	А/ш дақыл да рының барлық көлемі, га	Дәнді дақылдар егіс көлемі, барлығы	Соның ішінде,га									Май лы дақылдары, барлығы		Соның ішінде
				Жаз дық бидай		арпа		тары		Күз дік бидай		Күздік қара бидай			Мақсары		Қы ша
1	Аралтөбе	535	535	395	100		40
2	Жосалы	200	200		200
3	Талдыбұ лақ	1570	1570	1550			20
4	Алғабас	750	0										750		750
5	Шолақаңқаты	3025	3025	960	1065		300		600		100
	барлығы	6080	5330	2905	1365		360		600		100		750		750		0

Cырым ауданы бойынша 2016 жылы аса қауіпті зиянды организмдерге

Мониторингтік зерттеу жүргізілген жер көлемдері

№	Аса қауіпті зиянды организмдер,аурулар атауы			Көктемгі, мың. га	Көктемгі-жазғы, мың.га		Жазғы мың.га		Күзгі, мың. га		Барлы ғы ,мың.га		Қоныстанғаны, мың.га		Нақты уланға ны, мың.,га
1	Италиялық прус			0,2	50,0		62,0		1,0		113,2		3,5		0
2	Азиялық шегіртке			0,5	20,8		27,5		0,2		49,0		5,2		2,0
3	Дәннің сұр көбелегі			1,0			2,0		1,0		4,0
4	Зиянды бақашық кандала			0,5			2,0		0,5		3,0
5	Астық қоңызы			1,0			2,0		1,0		4,0
6	Саршұнақтар			12,0			22,0				34,0		15,2		0,42
7	Тышқан тектес			5,0					5,0		10,0		3,3		0
8	Колорад қоңызы			0,05			0,1		0,05		0,2
9	Гессен шыбыны			1,0			2,0		1,0		4,0
10	Аурулар (қоңыр тат септ.з)						2,0				2,0
	Барлығы: га			21,25	70,8		121,6		9,75		223,4		27,2		2,42
Зиянды организмдер және аурулардың, арамшөптердің таралуына жүйелік бақылау жұмыстары
№		Зиянкестердің атауы, аурулар, арамшөптер	Көктемгі, мың. га			Көктемгі-жазғы, мың.га		Жазғы мың.га		Күзгі, мың. га		Барлы ғы ,мың.га		Қоныстанғаны, мың.га		Нақты уланға ны, мың.,га
1		Үйірсіз саяқ шегіртке	0,1			3,7		2,5		0,1		6,4		4,6		0,4
2		Шалған көбелек	0,1					1,2		0,1		1,4
3		Бидай трипсі	0,1					1,3		0,1		1,5		1,1		0
4		Астық сабақ егеушісі						0,6				0,6		0
5		Астық жолақ бүргесі	1,0									1,0		1,0		0
6		Майлы дақылдар зиянкестер						0,3				0,3		0,3		0
		Барлығы:	1,3			3,7		5,9		0,3		11,2		7,0		0,4
7		Арамшөптер				1,0		2,0		0,3		3,3		3,3		0
8		Аурулар	0,5					1,8				2,3		0		0
		Барлық зиянкестер:	1,8			4,7		9,7		0,6		16,8		10,3		0,4

Өсімдік зиянкестерін анықтау

Өсімдік зиянкестері – мәдени және жабайы өсімдіктерді зақымдайтын не мүлде құртып жіберетін жәндіктер. Ауыл шаруашылығы өсімдіктерінің негізгі зиянкестеріне омыртқалы жануарлардан – сүтқоректілер, әсіресе кемірушілер ( саршұнақ, қарақаз, тышқан, қосаяқ, аламан т.б); омыртқасыздардан – бауыраяқты былқылдақ денелілердің кейбір түрлері, бунақденелілер, өрмекші тәрізділер, көпаяқтылар, жұмырқұрттар, құстар(қарға, қараторғай), кенелер, моллюскілер жатады.

Ауыл шаруашылығы дақылдарына жайылым мен шабындыққа үлкен зиян келтіретін көпқоректілер: тікқанаттылар – шегірткелер, бұзаубастылар; қатты қанаттылардан – шыртылдақтар, қараденелілер, жапырақ жемірлері; қабыршаққанаттылардан – күздік көбелектері, шалғын көбелегі т.б. Шектеулі қоректілердің де астық тұқымдас өсімдіктермен қоректенетін көптеген түрлері (астық қоңызы, швед шыбыны т.б.) кездеседі.

Өндірістік тәжірибе кезінде анықталған зиянкестер:

С аршұнақтар:

Малый суслик – Citellus pygmaeus Pall. Рыжеватый суслик – Citellus Major Pall.Желтый суслик - Citellus Erythogenus Br.

Саршұнақтардың дамуына, таралуына тұрақты бақылау учаскелерінде жүйелік бақылау жүргізілген барлық жер көлемі 20000 га құрайды. Жүйелік бақылау жұмыстары барысында саршұнақтардың қоныстануы анықталды.

Сырым ауданы бойынша саршұнақтың негізгі екі түрі: кіші саршұнақ және үлкен саршұнақ түрі таралған. Соның ішінде аудан бойынша кең таралғаны – кіші саршұнақ болып табылады. Наурыз айының екінші онкүндігінің басында ауа-райының жоғарылуына байланысты күн райы жылып қар жамылғысының тез еруі байқалды.

Аудан бойынша кіші саршұнақтардың жер бетіне бастап шығуы Жымпиты ауылдық округіне қарасты далалық жерлерде - 6 наурызда тіркелді. Наурыз айының екінші онкүндігінен бастап ауа-райы төмендеп, көктем айының созылуына байланысты саршұнақтардың қайта ұйқыға кетуі байқалды.

Кіші саршұнақтардың жаппай шығуы басы сәуір айының 5 жұлдызында, аяғы сәуір айының 11 жұлдызында тіркелді.

• Саршұнақтардың жай-күйіне көктемгі (сәуір) тексеріс барысында :

• Сәуір айындағы эмбриондардың орташа санының көрсеткіші – 6,0 дананы құрады.

• Саршұнақтардың жай-күйіне көктемгі (сәуір) тексеріс барысында :

• Кіші сарышұнақ: аналықтардың орташа салмақтары 100-200 г, аталықтары 150-250 г.

• Үлкен сарышұнақтарда орташа салмақтары - аналықтары 350-370 гр, аталықтары 400-420 г.

Алғашқы буаз аналық 8 сәуір, соңғы буаз аналық 28 сәуір күні байқалды, алғашқы туылған аналық 9 сәуірде байқалды.

Сарышұнақтардың жас ұрпағының алғашқы қолға түсуі 27 сәуір күні тіркелді.

Кәрі сарышұнақтардың алғашқы ұйқыға кетуі 10 мамырда,жаппай ұйқыға кету аяғы 28 мамырда тіркелді. Ал,жас ұрпақтарының алғашқы жаңа жерлерді мекендеу басы 12 мамырда,аяғы 24 мамырда байқалды.

Аналық сарышұнақтардың бастап ұйқыға кетуі - 10 шілдеде байқалды.

Ұйқыға кеткен кездегі аналық саршұнақтардың орташа салмақтары 280-320 гр құрады.

Жас сарышұнақтардың алғашқы ұйқыға кетуі - 15 шілдеде тіркелді,ұйқыға кетуі аяғы 19 тамызда байқалды.

Аналықтардың орташа салмақтары 200-220 гр,денесінің ұзындығы-17,0-17,5 см, аталықтары 200-250 гр,дене ұзындықтары 18,0-18,5 см құрайды.

Аудан бойынша сарышұнақтардың таралуына көктемгі мониторингтік зерттеу жұмыстары егістікке дейінгі 12000 жерде зерттеу жұмыстары жүргізілді. Нәтижесінде қоныстануы 6600 га құрады.Экономикалық зияндылық шегінен асып өңдеуге жатқызылған жер көлемі - 420 га құрады. Сарышұнақтардың ең төмеңгі орналасуы Жымпиты ауылдық округі «Ақниет» шаруа қожалығында егістікке дейінгі 300 метр аймақта 1 га жердегі мекенді індер саны 3,0 дана/га, ең жоғарғы орналасуы Шолақаңқаты ауылдық округі «Куспанкөл» ш/қ-да егістікке дейінгі 300 метр аймақта 1 га жердегі мекенді індер саны 7,0 дана/га құрады.

Саршұнақтардың жас ұрпақтарының жаппай таралуына және жаппай ұйқыға кетуі кезеңіндегі жазғы мониторингтік зерттеу жұмыстары егіс маңындағы 22000 га жерде зерттелді, қоныстанғаны 8600 га құрады. Зияндылық шегінен асып, 2017 жылғы өңдеуге жатқызылған жер көлемі 560 га құрады. Саршұнақтардың егістікке дейіңгі 300 метр аймақта ең аз орналасуы Жымпиты а/о қарасты «Ақниет» ш/қ-да 1,0 дананы, ең көп орналасуы Шолақаңқаты а/о «Правда» ш/қ-да 9,0 дананы құрады.

Сарышұнақтардың аудан егіс алқаптарында себілген дәнді дақылдарға зиян келтірген деңгейін анықтауда жазғы зерттеу жұмыстары Шолақаңқаты а/о «Қарағанды» ш/қ және «Куспанкөл» ш/қ тиесілі жаздық бидай және арпа дақылы егістіктерінде 900 га және 400 га, барлығы 1300 га жер көлемінде жүргізілді. Нәтижесінде зерттелген алқаптарда зақымдалуы жаздық бидай дақылы егістігінде – 2,7 га, арпа дақылы – 1,2 га, барлығы 3,9 га құрады. Егістіктің зақымдалуы 0,3 % құрады.

Ш егірткелер:Азиатская саранча - Азиялық шегірткесі -Locusta migratoria L. Аудан бойынша азиялық шегірткесінің қоныстануына тұрақты бақылау учаскелерінде жүйелі бақылау жүргізілген барлық аумақ 50000 га құрады, нәтижесінде қоныстануы анықталды.

Азиялық шегірткесі дернәсілдерінің жер бетіне бастап шығуы Жетікөл ауылдық округі Ақкөл мекені қамыс құрақтарында 21 маусым күні, жаппай шығуы 29 маусым күні тіркелді. Биылғы жылы аталмыш шегіртке зиянкестерінің қоныстануына зерттеу жұмыстары барысында қанаттанған шегіртке зиянкестері анықталмады,бұның себебі соңғы жылдары аталмыш шегіртке зиянкесінің саны төмендеуіне байланысты болып отыр .

Азиялық шегірткесінің күбіршік салу кезеңіне көктемгі мониторингтік зерттеу жұмыстары Жетікөл а/о қарасты қамыс құрақтары жерлерінде 500 га жер көлемінде жүргізілді. Нәтижесінде күбіршіктердің қоныстануы 200 га анықталды. 1 ш.м күбіршіктер саны - 0,8 дананы құрады. Күбіршіктердің зақымдалуы 25 % құрады.

Күбіршіктегі жұмыртқалар саны 40-42 дананы құрады.

Азиялық шегірткесі дернәсілдерінің шығуы кезеңіндегі көктемгі-жазғы мониторингтік зерттеу жұмыстары Алғабас,Қособа және Жетікөл а/о қамыс құрақтары жерлерінде 20800 га жерде жүргізілді. Нәтижесінде қоныстануы 5000 га анықталды.Өңдеуге жатқызылған жер көлемі 2000 га құрады. Азиялық шегірткесі дернәсілдерінің қоныстануы Жетікөл ауылдық округіне қарасты қамыс құрақтарында ең төмеңгі және ең жоғарғы орналасуы 0,1-7,5 дананы құрады.

Азиялық шегірткесінің шағылысуы және жұмыртқа салу кезеңіндегі жазғы мониторингтік зерттеу жұмыстары Жетікөл,Алғабас,Қособа а/о қарасты қамыс құрақтары және жайылымдық жерлерінде 27500 га аумақта жүргізілді. Нәтижесінде зиянкестердің қоныстануы анықталмады.