Билет 1
1.Тірі жүйелердің термодинамикасы. Экзергоникалық және эндергоникалық процестер. Химиялық тепе-теңдік. Химиялық тепе-теңдіктің ығысуы. Ле-Шателье принципі.
Термодинамика-энергия түрлерінің өзара айналымы,жүйенің сыртқы ортамен энергия алмасу заңдылықтары туралы ілім.Терма-жылу,динамика-козгалыс.Биоэнергетика-тірі ағзадағы энергия қатынастарын оқытады.Экзергоникалық және эндергоникалық процестер.Тұрақты қысымда және тұрақты темп пайдалы жұмысқа айналатын энтальпия бөлігін изобара-қ-изотермия-қ потенциал немесе Гиббс теориясы. Тұрақты көлемде және тұрақты темп пайдалы жұмысқа айналатын энтальпия бөілігін изохора-қ-изотермия-қ потенциал немесе Гельмгольц энергиясы д.аТура реакияның жылдамдығы кері реакцияның жылдамдығына тең болатын қайтымды процесс күйі химиялық тепе-теңдік д.а Химиялық тепе-теңдіктің ығысуына әрекеттесуші заттар концентрациясының әсері:-Бастапқы заттардың концентрациясы артуы тепе-теңдікті тура бағытқа,яғни өнім түзілу бағытына қарай ығыстырады.-реакция өнімдерінің концентрациясының артуы тепе-теңдікті кері бағытқа,бастапқы заттар түзілу бағытына қарай ығыстырады.
Қысым әсері:
-тек қана газ күйіндегі заттар үшін
-жүйе қысымын көтеру реакция тепе-теңдігін газ күйіндегі заттардың аз молі түзілетін жағына қарай,көлемнің кішіреюне қарай ығыстырады.
-қысым төмендеуі реакция тепе-теңдігін газ күйіндегі заттардың көп молі түзілетін жағына қарай,көлемнің ұлғаюына қарай ығыстырады.
-газ күйіндегі бастапқы заттар мен өнімдерінің мольдерінің саны бірдей болғанда қысым өзгерісі реакция тепе-теңдігін бұза алмайды.
Темп әсері:
-темп-а жоғарылауы тепе-теңдікті энтодермиялық реакция бағытына қарай ығыстырады.
-темп-а төмендеуі тепе-теңдікті экзотермиялық бағытына қарай ығыстырады.
Ле-шателье принципі:Тепе-теңдік жағдайдағы жүйеге сырттан әсер болғанда жүйе тепе-теңдігі сол сыртқы әсерді әлсірететін бағытқа қарай ығысады.
2) Альдегидтер мен кетондар. Карбонилді топтың электрондық құрылысы. Нуклеофилді қосылу реакциялары: галоформдық реакциялар, иминдердің түзілуі. Осы процестердің биологиялық мәні.
Құрамында карбонил тобы бар қосылыстарды оксоқосылыстар немесе карбонилді қосылыстар д.а Оларға Альдегид және кетон жатады.
Альдегид
Кетон Қаныққан альдегидтер мен кетондар формуласы
Альдегидтер мен кетондар синтезделіп алынған тегине б/ы аталады.(құмырсқа альдегиді,сірке альдегиді,ацетон).Жүйелік номенклатура б/ша альдегидтерге –аль жалғауы кетон –он жалғауы жалғанады.Алифатты альдегидтер мен кетондар суда жақсы ериді.Көмірсутек тізбегі өскен сайынсуда еру қасиеті нашарлайды.Ароматты карбонилді қосылыстар суда нашар ериді.Альдегидтер мен кетон қайнау темп спирт пен аминге қарағанда төмен,олар ассоциат түзбейді.
Сілтілік ортада ацетальдегид немесе метилкетон галогендермен әрекеттесіп галоформдар(хлороформ,бромоформ,иодоформ)түзеді.
Хлороформ CHCI3.Бромформ CHBr3
Құмырсқа альдегиді (формальдегид) HCOH-өткір иісті,газ зат.спиртте суда жақсы ериді.Медицинада 40% ерітіндісі формалин алу үшін қолданылады.
Сірке альдегиді (Ацетальдегид) CH3COH-қайнау темп төмен,суда басқа еріткіштерде жақсы ериді.Органикалық заттарды синтездеу үшін қолданылады.Ацетон CH3COC3-өнеркәсіпте сірке антигидридін алу үшін қолданылады.