Қарағаш (Ulmus – вияз, берест, ильма)

Қарағаш (Ulmus) – қарағаштар тұқымдасына жататын көп жылдық жапырақ тастайтын ағаш. Сурет 3.1. 7. . Солтүстік жарты шардың қоңыржай белдемдерінде кездесетін 30-дай (кейбір мәліметтерде 45) түрі белгілі. Қазақстанның далалы жерлерінде, сай-жыраларда, өзен аңғарларында, тау етегіндегі құрғақ қойнауларда өседі.

Қарағаш (Ulmus – вияз, берест, ильма)

Көпгүлді жыңғыл – Гpебенщик мнoгoцветкoвый - Tamarix ramosissima Ledeb.

Қaзaқстaндa өсетін  жыңғылдapдың  ішіндегі ең көп тapaғaны.Еліміздің бapлық aумaғындa деpлік кездеседі. Өзен, көл жaғaлaулapындa, құмды және сaз кеpгішті дaлaлapдa және шөлдеpде құм үйінділеpінде, сopтaң жеpлеpде opмaн-тoғaйлapдa өседі.

С уpет 3.1.19. Көпгүлді жыңғыл – Гpебенщик мнoгoцветкoвый - Tamarix ramosissima Ledeb

Итмұрын –шиповник- Rоsа

Қазақстанның солтүстік, шығыс, оңтүстік және орталық облыстарында өсетін бұталы ағаш. Сур. 3.1.8.

Сур. 3.1.8Итмұрын- шиповник- Rosa

Итмұрын жемісінің құрамында адам организміне қажетті оның өсіп-дамуына пайдалы С, В, К, Р витаминдер мен каротин, қант органикалық қышқылдар, пектин, илік, бояулық заттар мен минералды тұздар бар. Олар организмде витамин жетіспеушіліктен болатын сырқаттар, атеросклероз, мешел сияқты созылмалы ауруларды емдеуге немесе олардың алдын-алу мақсатында пайдаланылады.

Түркістан өңіріндегі кездесетін шөптесін өсімдіктердің түрлік құрамы

Мыңжапырақ – тысячелистник обыкновенный – Achillea millefolium.

Күрделігүлдер тұқымдасына жататын биіктігі 60-70см көп жылдық шөптесін өсімдік. Тамырсабағы көлбеу өседі, оның жоғары жағынан бір топ жапырақтары мен сабағы өсіп шығады. Сабақтары түзу, бұтақтары аз болады. Жапырақтары өркен бойынша кезектесіп орналасқан, өте майда, жіңішке бөліктерге бөлініп тілімделгендіктен, өсімдік мыңжапырақ деп аталады. Қазақстанда кез келген шалғындықта, егістікте арамшөп ретінде де өседі, жол жағаларында, тау беткейлерінде, жоталарда, арық жағаларында кездеседі. Дәріге өсімдіктің гүлдеп тұрған жер үсті мүшелері жиналады. Сур.3.1.3.

:

Сур. 3.1.3Мыңжапырақ–тысячелистник обыкновенный–Achillea millefolium

Мыңжапырақтың құрамында ахаллеин алколоиды, эфир майлары, камфара, илік заттар, шайыр, органикалық қышқылдар, каротин, К, С дәрумендері, ұшқыш заттар бар. Мыңжапырақтың қан тоқтататын, қабынуға, аллергияға қарсы әсер ететін, жарақаттардың жазылуын тездететін, қан тамырларын кеңейтетін, ауырған жерлерді тыныштандыратын қасиеттері бар. Сондықтанда халық медицинасында мыңжапырақты бұлардан басқа терідегі іріңдеген жараға, асқазан жолының жұмысын жақсартуға қолданады.

Адыраспан- Гармале обыкновенная - Реganum Нагmalа L.

Халық медицинасында пайдаланылып жүрген өлкемізде өсетін өсімдіктердің бірі-адыраспан. Адыраспан-киелі өсімдіктің бірі.

Адыраспан - түйетабандар тұқымдас тарамдалған бұтағы мол көп жылдық өсімдік. Бозғылт сары түсті гүлдері жеке-жеке өседі, жемісі қоңыр түсті. Биіктігі 30-60см, иісі өте жағымсыз. Адыраспан көбінесе шөл-шөлейт жерлерде кездеседі. Шипалы өсімдіктің құрамында гармалин және гармин, ал гүлі мен бұтағында пеганипн алколоидтары болады. Адыраспан улы өсімдік. Сондықтан сақтықпен пайдалану керек. Адыраспанның ұрығында 4 алкалоид болады. Сур. 3.1.4.

Сур. 3.1.4. Адыраспан- Гармале обыкновенная - Реganum Нагmalа L.

Тұқым дәнінде жалпы алколоид 3,5-6%, оның 60% гармалин алкалоидының үлесінде, 30% гирмидин бұлардан азырақ- гармалол және пеганин.Гастрит (асқазан қабынуы) , ревматизм ауруын емдеу үшін па

Алабота (Лебеда Белая - Atriplex centralasiatica) — біржылдық шөп текті өсімдік. Биіктігі 20—80 см, кезек жапыратқты, шөлге шыдамды өсімдік. Денесінде ұсақ тозаңы болады. Орталық Азияға, Қытайдың батыс бөлегіне (лат. Atriplex centralasiatica), және өзге бір түрі Сібірге көп тараған. Жемісін күзде жиып алып дәріге пайдаланады. Сурет (3.1.8)

Сурет (3.1.8) - Алабота (лат. Atriplex centralasiatica) 

Алабота орыс. Лебеда — тағамдық өсімдік ретінде ертеден бері белгілі. XIX ғ. дейін оны бақтарда дақылдармен бірге өсірген. Ежелгі грек дәрігері Гален алабота өзге тағамдардай-ақ тойымдылық беретінін айтқан. Содан кейін алаботада көп мөлшердепротеин бар екені анықталды. Алаботаның иісі, дәмі жоқ, бұл оны басқа өнімдермен қосып дайындауға таптырмас құрамдас бөлік екенін көрсетеді.

йдалы.Мал дәрігерлігі саласында адыраспан тұнбасымен тұяқтылардың қотырын емдейді

Chamonillа recutita (дәрілік түймедақ - ромашка медиценская).Біржылдық биіктігі - 10-35см. Сабағы түбінен бастап бұтақтанған, тамыр мойнындағы жапырақтары ұзынша, қауырсын немесе екі рет қауырсынды сағақсыз. Сүрет 2.3.8 Үйлердің айналасында, бау-бақшаларда, қоқыс тастарда жерлерде өседі. Бұл өсімдіктегі эфир майының мөлшері 0,5 -0,6 мг шамасында (І00 гр құрғақ шикізатта).

Сүрет 2.3.8Дәрілік түймедақ (Chamonillа recutita)

Инсулин, тироксина мен триодтиронин гормондарының өндірілуін көтермелей отыра, адамның эндокриндік жүйесіне оң ықпал етеді. Майдың жыныстық әсері ұрықсыздықты, бедеулікті және уақытша тұқымның болмауына кетіре отыра, жыныстық сезімді күшейтуден көрінеді. Косметологияда құрғақ және сезімтал теріні күтетін косметикалық құралдарды байыту үшін қолданылады.

Еркек шөп (Аgropyron crіstatum)  – қуаңшылыққа төзімді және топырақ талғамайтын өсімдік. Екпе түрінде тарақша еркекшөп Бат. Қазақстан, Ақтөбе, Қызылорда, Оңт. Қазақстан облыстарында, ал құм еркекшөбі Солт. Қазақстан, Шығ. Қазақстан, Алматы, Жамбыл облыстарының тәлімі жерлерінде егіледі. Сурет (3.2.7)

Сурет (3.2.7) - Еркек шөп (Аgropyron crіstatum)

Көп жылдық шөптер өнімін молайту үшін бұршақ тұқымдас өсімдіктерге фосфор, калий (бір га-ға 1,5 – 2 ц суперфосфат және 1 – 1,5 ц калий тұзы), ал астық тұқымдастарға бұдан басқа азот (1,5 ц аммиак селитрасы) тыңайтқыштары, сондай-ақ органик. тыңайтқыштар (көң, қорда, т.б.) қолданылады.