3.3 Пісіру орнында жүргізілетін жұмыстар
Айнымалы тоғымен пісіру кезінде көбінесе пісіру трансформаторларын қолданады, олар тұрақты тоғының көзіне қарағанда жиірек қолданылады. Пісіру трансформаторлары дайындалуда және пайдалануда өте қарапайым, азғантай салмаққа және аз құнға ие, сонымен қатар өте жоғары п.ә.к. ие және ұзақ уақытты.
Доғалы пісіруге арналған тұрақты тоқтың көздерін бір пост сатылы және көп постылы қылдырып дайындайды, ал айнымалы тоқтың көздерін – тек қана бір постылы.
Пісіру трансформаторы жүйенің жоғары кернеуін (220 немесе 380 В) трансформатордың бос жүрісінің кернеуіне дейін төмендетеді (60 – 80 В). Бұдан басқа, трансформатор доғада құламалы сыртқы сипаттамасын құрайды. Бұл үшін доғамен және трансформатордың екінші орауымен тізбектеп дросселді, яғни реактивті атаулы орауды қосады немесе магнитті ағыны таралуы көбеюмен трансформаторларын қолданады. Пісіру тоғы дросселді байлауының орауында өткен кезде өздігінен индукция э.қ.к. (электр қозғауш күші) индуктенеді, ол трансформатордың негізгі э.қ.к. бағытына кері бағытына- ие. Сондықтан доғаға келтірілген кернеу бос жүрістің мәнінен 18-30 В дейін төмендетіледі доға жанған уақытта және нолге дейін қысқаша тұйықталу кезінде.
Трансформаторлы қосылу дросселді байлаудың екі нобайын қолданады. Бірінші нобайда (8.1, а сурет) бірінші I және екінші II төмендететін бір фазалы трансформатордың байлауы темір өзегінде орналасқан 1, ал дросселді байлау III — 2 өзекте және өзімен екі бөлек орындалған аппаратты ұсынады. Екінші қосылу нобайында (8.1, б сурет) трансформаторлы (I, II) және дросселді (III) байлаулар жалпы темір өзекте орналасқан және өзімен бір аппаратты ұсынады. I және II байлаулары орналасқан өзектің бөлігі ол трансформатор, ал III байлау орналасқан бөлігі дроссель. Трансформатордың екі түріндеде тоқ оның өзегінің жылжымалы және жылжымайтын бөліктердің арасындағы әуе санылауының азайған немесе көбейген кезде дросселдің өздігінен индукция шамасының өзгеруімен реттеледі. Санылауының көбеюімен өзектің магнитті ағынына байланысты дросселдің өздігінен индукция азаяды, ал доғадағы кернеу сонымен бірге пісіру тоғы көбейеді. Санылаудың азаюы кері құбылысты тұжырымдайды.
11 Сурет - Пісіру трансформаторлардың сұлбасы
Трансформаторларда көбейтілген магнитті таралумен магнитті ағындар қасиеті қолданылады, олар ауа арқылы тұйықталады, өздігінен индукцияның э.қ.к. сәйкес байлауларында индукцияланады, ол трансформатордың алғашқы екі түріндегідей трансформатордың негізгі э.қ.к. кері бағытталған. Бұл үшін бірінші және екінші орауларды трансформатор өзегінің әртүрлі өзекшесінде немесе аралары кейбір қашықтығымен бір өзекте орналастырады. Осымен қоса магнитті күшті сызықтары таралады және тұйықталады ауа арқылы бір ораудың маңайында басқасына жоламай. Осындай трансформатор түрінде тоқ екінші орау катушкасы орналасқан кезде бірінші I және екінші II ораулардың арасындағы қашықтықтың өзгеруімен реттеледі. Олардың арасындағы қашықтығының көбеюімен таралу ағындары көбейеді, ал тоқ азаяды және керісінше.
Тұрақты тоғының бір постылы пісіру генераторлары құламалы сыртқы сипаттамасына ие, ол тікелей генератордың өзінде құрылады. Бұл генератордың негізгі ағынының қозудың жүйелі орауының магнитті ағысының немесе әкір (әкір реакциясымен) орауының магнитті ағысының магниттен ажыратумен жүзеге асады.
Қозу орауының параллель магниттелу әрекеті және жүйелі магниттен ажырату әрекеті принципі бойынша жұмыс істейтін бір постылы генератордың принципиалді электр нобайы келтірілген. Генератор негізгі щеткаға b және қосалқы щеткаға с қосылған орауға 1 ие, ол а және b негізгі щеткаларына қосылған. B және с щеткаларының арасындағы кернеу бос жүріс және жүктеменің барлық режимдері кезінде тұрақты болып қалады. Сондықтан тұрақты болып ораумен 3 құрылатын осы щеткаларға (өздігінен қозатын генератор) қосылған магнитті ағыны Фn да табылады. Генератордың э.қ.к. бос жүрісі кезінде, ендеше негізгі щеткалардағы а,b және доғадағы кернеу тек қана параллель ораудың ағынынан ғана байланысты болады. Доғаның жануы кезінде пісіру тоғы жүйелі орау 1 арқылы өтеді, оның қосылуы Фc магнитті ағыны Фn магнитті ағынына кері бағытталған. Сондықтан генератордың э.қ.к., генератор әкірінің орауында нәтижелі магнитті ағынымен индукцияланатын, сондай-ақ төменделеді және бұл доға кернеуінің төмендетілуін тудырады. Қысқаша тұйықталу кезінде Фс ағыны Фn ағынына тен болады. Сондықтан нәтижелі магнитті ағын, ендеше, негізгі щеткалардағы а, b және доғадағы кернеу нолге дейін төмендетіледі.
