212. Кене энцефалиті.

Кене энцефалитінің қоздырғышы —нейротроптық вирус.

Кене энцефалиті адамда болатын табиғи-ошақтық аурулар тобына жатады. Табиғатга негізгі көзі мен таратушылары - иксодтық тұқымдас кенелер. Кенеде вирус 12 айға дейін сақталып, онда қыстап шығуы мүмкін. Адамды кене қысқы ұйқыдан кейін ерекше ашыққандықтан, көбінесе көктем айларында шағады.

Патогенезі. Кейін белгілі болған деректер бойынша кене энцефалитінің дамуы үш кезеңге белінеді:

1. Тканьдерде вирус анықталмайтын латенттік кезең.

2. Организмге кірген тұсындағы тері мен тері асты қабатының тканьдерінде вирустың өсіп-өну кезеңі. Алиментарлық таралу кезінде вирус ішек-қарын жолдарының өне бойында өсіп-өнеді. Вирус организмге енген тұсында өсіп-өнгеннен кейін қанға барады да, вирусемия пайда болады.

3. Орталық нерв жүйесінде вирустың орналасуы мен өсіп-өну кезеңі ("невралдық ксзең").

Кене энцефалитінің патогенезі екі толқынды ағымда өтеді, Бірінші кезенде вирусемия мен вирус ішкі ағзаларда өсіп-өнеді, ал екіншісіңде орталық нерв жүйесіне орнығады.

Шұғыл кезеңнің клиникасы. Инкубациялық кезең орта есеппен 7-12 күн. Продромалдық кезең 1-2 күнге созылады, кейде ұзағырақ болуы да мүмкін. Бұл кезде науқасты дімкәстіқ, бас, іш пен аяқтың ауыруы, тынышсыздық күй мазалайды.

Шұғыл кезеңнің клиникасы дене қызуының 38-40°-қа дейін күрт көтерілуімен, бас ауыру, құсу, естен тану немесе комамен сипатталады. Науқас сылбыр, беті қызарған, тамыр соғысы қатаң, Кейде бронхиттер мен іш жүрмеуі де болады,

Кене энцефалиті нерв жүйесінің зақымдану сипатына байланысты салдандырмайтын және салдандыратын түрлерге ажыратылады.

Кене энцефалиті прогредиентті түрде өтеді. Шұғыл кезең өтісімен, кейде булбарлық салданудың күшеюі арқылы білінетін симптомдардың біртіндеп үдейтіндігі байқалады, ал кейбір жағдайларда бұлшық ет семуі мен босаң салданудың басқа да белгілері күшейе түседі. Кожевников эпилепсиясында болатын құрыспа ұстамалар жиілей түседі. Басқа жағдайларда шұғыл кезең аяқталған соң әрі қарай үдемейтін резидуаддық құбылыстар сақталады.

213. Кене энцефалитінің нерв жүйесін зақымдау сипатына байланысты түрлерлері.

Кене энцефалиті нерв жүйесінің зақымдану сипатына байланысты салдандырмайтын және салдандыратын түрлерге ажыратылады.

I. Салдандырмайтын түрлер:

1. Менингеалдық түрі бас ауыруы, құсу, жалпы сезімділіктің күшеюі (гиперестезия), сонымен бірге шүйде бұлшық еттерінің құрысуы, Керниг пен Брудзинский симптомдарының айқындағы арқылы білінеді.

Ликвор қысымы жоғары. Сұйық әдетте түссіз және мөлдір. Цитоз 1мм³-та 30—50-ге, кейде 100-ге дейін көбейген. Белок мөлшерінің көбеюі сирек болады. Менингеалдық құбылыстар әдетте ауру басталғаннан 10, 12, 15 күн өте жойылып, сырқат сауыға бастайды.

2. Қызбалық түрі кене шаққаннан кейін бас ауыруы, лоқсу және құсумен қабаттас дене қызуының күрт көтерілуімен басталады. Нерв жүйесі зақымдануының ошақтық симптомдары мен менингеалдық құбылыстар болмайды. Ликвор құрамы өзгермейді. 7-10 күн ішінде сырқаттар сауығып кетеді.

3. Көмескі түрінде бас ауырмайды, ликвордың құрамы өзгермейді, ол өте жеңіл қызбамен етеді. Диагностикаға кене шаққандығы және серологиялық реакциялар нәтижесінде кене энцефалиті вирусына бағытталған антиденелер титрінің үдеуі көмектеседі.

II. Салданатын түрлер:

1. Энцефалиттік түр, энцефалиттің осы түрінде менингеалдық симптомдармен қатар, гемипарездер немесе гемиплегиялар пайда болады. Аурудың шұғыл кезеңінде бұлшық еттер тонусы мен сіңірлік рефлекстер төмендеуі мүмкін, ал оның соңғы зардаптары кезеңінде олар жоғарылайды, аяқ ұшында патологиялық рефлекстер білінеді.

Аурудың алғашқы күндерінде жалпы немесе Джексон эпилепсиясының талмалары байқалады. Сауығу кезеңінде парез аса айқын білінбейді.

Кейде шұғыл кезеңнен кейін 3—6 ай өткенде Кожевников эпилепсияның ұстамалары пайда болады. Олар бұлшық еттердің белгілі бір топтарының клоникалық құрысып-тырысуымен сипатталады. Бұл құрыспалар кезінде сырқат есінен танбайды және түнгі уақытта ол аса білінбейді. Кейде олар кең таралып, жалпы эпилептикалық ұстамаға айналады.

2. Полиомелиттік түрі көбіне қолда болатын солғын салдар немесе парездер арқылы білінеді. Сырқаттың қолы мен иық, мойын бұлшық еттері семіп қалады, мойны салбырап кетеді, жауырыны құс қанаты тәрізді болады. Сіңір рефлекстері төмендеген, кейде қолы мен денесінде түбірлік синдромға тән сезімділік бұзылымдары белгі береді.

3. Булбарлық түр, Бұл түрде булбарлық салданудың белгілері (тілдің семуі, жұтудың бұзылуы, жұмсақ тандайдың салбырауы, жұтыну рефлексінің білінбеуі, жүрек қызметінің бұзылуы) пайда болады,

4. Полирадикулоневриттік түр шеткі нервтер мен нерв түбіршіктерінің зақымдануымен сипатталады, Нерв бағаналары бойында ауырсыну мен парестезиялар пайда болады, Нервтердің созылып, керілу симптомдары анықталады. Аяқ пен қолдың шеткі (дисталъды) бөліктерінде сезімталдық бұзылымдар байқалады. Бұл синдром, басқа түрлерге қарағанда, сирек кездеседі.