143. Анализатордың ми қыртысы бөлігі.

Анализатор 3 бөліктен тұрады: олар рецепторлық , өткізгіш және ми қыртысы бөліктері.

Анализатордың ми қыртысы бөлігі- ми қыртысында орналасқан бір текті жүйке клеткаларының жиынтығы. Анализатордың ми қыртысына тірелетін ұшы қабылданатын тітіркеністерді бірінен ажыратып, оларды жинақтайды. Сондықтан осы анализатордың ми қыртысы бөлігі аса маңызды рөл атқарады. Сезімталдық жолдары арқылы ми қыртысына бағытталған импульстардың алғашқы сатысы ми қыртысы асты түйіндер аймағы, соның ішінде көру төмпешігі болып табылады. Онда шартсыз рефлекстік әрекет, сезім, ашулану және құштарлық қажеттері қанағаттандырылады (шешімін табады).

Көру төмпешіктері — сезімталдыққа, ми қыртысы астындағы орталығы. Көру тәмпешіктерінде біріккен бірнеше клеткалар тобы бар. Олардың ішінде алдыңғы ядролар тобы иіс пен дәмге ортада-ғылары (әсіресе оның ішкі жағындағылары) интерорецептивтік сезімталдыққа, артқы ішкі жағындағы ядро жалпы сезімділік жол-дарына қатысы бар. Артқы ядролар тобы құрамына көру төмпешігінің жастығы, сыртқы және ішкі буынды денелер кіреді. Олар көру жәнс есту анализаторларымен байланысты болып табы

лады.

143. Сезімталдықтың клиникалық жіктелуі.

Сезімталдықтың жіктелуі жалпы және күрделі түрлерге бөлінеді. Жалпы сезімталдықты клиникада экстероцептивке, проприоцептивке және интероцептивке бөледі. Экстероцептивті сезімталдықты қамтамасыз ететін контактрецепторлы (байланыстыру рецепторы, ауырсыну, температуралық, тактильді сезімталдық) және дистантрецепторы (иіс сезу, есту, көру).Проприоцептивті сезімталдыққа қатысатын: бұлшықет, буын сезуі, вибрациялық сезу, қысыммен салмақтық сезім, кинестетикалық сезу.

Интерорецептивтік сезу ішкі органдардан, қантамырларынан импульстердің қабылдануын қамтамасыз етеді.

Күрделі сезімталдыққа кіретіндер: дискриминациондық сезім терідегі немесе кілегей қабықшасы екі жеке нүктені ажырату қабілетін: қос өлшемді кеңістікті сезіну- теріге сызған сүретті, фигураларды ажырату.Стереокеңестік, гнозис – заттарды көлем белгілеріне қарай ұстап тану, сынап ажырату қабілеті.

143. Сезімталдықтың ауырсыну, температура сезімдерін өткізу жолдары.

Сезімталдық жолдар 3 нейроннан тұрады.Сезімталдықтың барлық түрі шеткері нервтен, жұлын-ми түйінінен және жұлынның артқы түбірлері арқылы өтеді. Жұлын түйіндерінде барлық сезімталдық өткізу жолдарының 1 нейроны орналасқан жұлын миында сезімталдықтың өткізу жолдары әртүрлі болып келеді.

Беттік сезімталдықтың жолдары- ауырсыну, температура және жартылай тактильді – артқы түбір арқылы жұлынның артқы мүйізіне өз жағынан барады, онда 2-нейрон орналасқан. Артқы мүйіздегі талшық жұлынның алдыңғы түйісуі арқылы қарама-қарсы жағына өтеді де, 2-3 сегмент жоғары көтеріледі. Сонымен алдыңғы бүйір бағанасымен жоғары көтеріліп, көру бұдырының вентролатералды ядросына барып тіреледі.

143. Көру төмпешігінің сезімталдық жүйедегі маңызы және қызметі.

Сезім жолдары арқылы ми қыртысына бағытталған импульстардың алғашқы сатысы ми қыртысы асты түйіндер аймағы, соның ішінде көру төмпешігі болып табылады. Онда шартсыз рефлекстік әрекет, сезім, ашулану және құштарлық қажеттері қанағаттандырылады (шешімін табады).

Көру төмпешіктері — сезімталдыққа, ми қыртысы астындағы орталығы. Көру тәмпешіктерінде біріккен бірнеше клеткалар тобы бар. Олардың ішінде алдыңғы ядролар тобы иіс пен дәмге ортада-ғылары (әсіресе оның ішкі жағындағылары) интерорецептивтік сезімталдыққа, артқы ішкі жағындағы ядро жалпы сезімділік жол-дарына қатысы бар. Артқы ядролар тобы құрамына көру төмпешігінің жастығы, сыртқы және ішкі буынды денелер кіреді. Олар көру жәнс есту анализаторларымен байланысты болып табы

лады.