139. Экстрапирамидалық жүйенің қызметтері:

1. Еркін қозғалыстарды жүзеге асыру және коррекциялау: күрделі автоматтандырылған (жүгіру, секіру және т.б.),стереотир бойынша үйренген (музыкалық аспаптарда ойнау);

2. Қозғалыс кезінде бұлшықет тонусын сүйемелдеу мен үлестіру;

3. Сегментарлы аппаратты әрекетке әрдайым дайындықта ұстап тұру;

4. Бағдарлық және қорғаныс сипатындағы спонтанды қозғалыс актілерін жүзеге асыру (старт-рефлекстер);

5. Ерекше мимикалық қимылдарға қатысуы (эмоциялардың мимикалық көріністері);

6. Қозғалысқа қозудың пайда болуы, стратегиялық әрекеттерді жоспарлау, қозғалыс бағдарламасын таңдау, осы сәтке тиімді қозғалысты түзу мен жүзеге асыру.

140. Жоғарғы психикалық қызметтердің бұзылыстары

Жоғарғы милық/психикалық қызметтерге сөйлеу (оқу мен жазуды қамтығанда), гнозис (тану мен ажырату), праксис (күрделі мақсатты бағытталған қимылдар), назар, ес және интеллект жатады.Жоғарғы психикалық қызметтер туа пайда болмағандықтан, адамда жалпы мәдени және тілдік әлеуметтік ортасының әсерінен, жеке өмірлік тәжірибесі негізінде қалыптасады және де ұлттық-арнайы ерекшеліктері болады. Жоғарғы психикалық қызметтердің жағдайын бағалау кезінде тексерілушінің жасын, оның білімін және орындайтын әлеуметтік қызметтерін міндетті түрде есепке алуы қажет. Сонымен қатар адамға тән жоғары дамыған жартышар орталықтарының латерализациясын (мидың функционалдық асимметриясын) есепке алуы керек. Осы көзқарастан оңақайларда сол (доминантты) жартышар абстрактілі ойлау мен сөйлеу, және логикалық, аналитикалық қызметтермен байланысты. Доминантты жартышар анағұрлым күрделі қимылдардың қалыптасуы мен уақытша арақатынастардың бағалануына қатысады. Оң (субдоминантты) жартышар оңақайларда нақты ойлаумен, жалпы, көру және кеңістіктік түйсіктермен байланысты. Субдоминантты жартышар эмоционалдық реакцияларлы, сөйлеу интонацияларын түйсігу, сөздік емес тітіркендіргіштерді қабылдау мен дифференциялау(соның ішінде музыканы) қабілетін қамтамасыз етеді. Ми жартышарларының және онымен байланысты қызметтердің функционалдық асимметриясы олардың зақымдануы кезінде пайда болатын әртүрлі клиникалық синдромдардың пайда болуына негіз болады. Олардың ішіндегі ең маңыздылары агнозия, апраксия, афазия және амнезия болып табылады.

141. Анализатор туралы түсінік?

Нерв жүйесінің аса маңызды қызметі анализатор жүйесі көмегімен организмнің қоршаған ортамен қарым-қатынасын және тепе-теңдігін қамтамасыз ету болып табылады. Нерв жүйесінің анализаторлық қызметі туралы ілімнің негізін атақты орыс ғалымы И.П.Павлов қалыптастырған. Анализатор дегеніміз сыртқы тітіркеніс энергиясын саналы түрде зерделенген ақиқатқа айналдыратын нерв жүйесі механизмі.

Анализатор 3 бөліктен тұрады: олар рецепторлық , өткізгіш және ми қыртысы бөліктері.

Анализатор теріде, кілегей қабықтарда, сіңірлерде, буындарда, бұлшықеттерде, қан тамырларында және ішкі ағзаларда орналасқан рецепторлардан басталады.

142.Рецепторларға анықтама және рецептор құрылымы?

Рецепторлардың құрылымы алуан түрлі. Олар – ерікті жүйке жалғаулары, Мейснер, Краузе және Руффини денешіктері. Рецептор аппараты құрылымының бұлайша әртүрлі болып келуі сезімталдықтың әртектілігіне (ыстық, суық, жанасу, ауырсыну және т.б) байланысты. Ерікті жүйке жалғаулары ауырсыну тітіркенуін, Краузе денешіктері суықты, Руффини денешіктері жылуды, Мейснер денешіктері жанасу әсерлерін қабылдайды. Дегенмен олардың өзіндік ерекшеліктері біршама. Қалай болғанда да, ауырсынуды сезіну ерікті жалғауларды тітіркендіруге ғана байлнысты емес, сонымен қатар ол Мейснер, Руффини тағы басқа денешіктер тітіркенуі арқылы сезіледі.

143. Анализаторлардың өткізгіш бөліктері?

Анализатордың өткізгіш бөлігі 3 нейроннан тұрады. Сыртқы нервтердің сезгіш талшықтары әрқилы. Олар А,В және С талшықтары болып ажыратылады. Миелиннің қалың қабатымен қапталған А-талшықтары терең және жанасу импульстарын секундына 50м жылдамдықпен өткізеді. Жұқа миелин қабатымен қапталған В-талшықтары тұрақты ауырсынуды және ыстық суықты қабылдайтын импульстерді секундына 10-14 м жылдамдықпен өткізеді. Миелинсіз жұқа С талшықтары тұрақсыз ауырсыну сияқты өте жайсыздықпен ерекшеленетін сезіну импульстарын секундына 0,7-1,3 м жылдамдықпен өткізеді.