100 Ликвор айналымы және ликвор өткізгіш жолдардың анатомиясы .

Ми-жұлын сұйықтығы (МЖС) көбіне жұмсақ ми қабықша тамырының қатысуымен өндіріледі .

МЖС бүйір қарыншаның тұсынан қарыншааралық тесіктер арқылы 3- ші қарыншаға түседі . Сол жерден мидың су құбыры арқылы 4- ші қарыншаға түседі . 4- ші қарыншаның бүйір және ортаңғы ликвор апертуралары арқылы өрмекасты кеңістікке өтеді . Бұл жерден өрмектік қабықшаның түйіршіктері арқылы периваскулярлы және периневральды кеңістіктерге кетеді,одан кейін бас миының қатты қабықшасы қойнаулары мен веноздық жүйеге резорбцияланады .

Мидың қарыншалық жүйесі екі бүйірлік және 3- ші, және 4- ші қарыншадан тұрады . Бүйір қарыншада қарыншаның ортаңғы бөлігін бөледі ,алдыңғы, артқы және төменгі мүйіздерін бөледі . Қарыншааралықтарда ойықтар қатары бар. Олардың бас ми кеңістігінде сыртқы суборхнойдалды ликворцеркуляция жүзеге асады . Қарыншаның бүйірлі жұптары 3-ші жұпсыз қарыншамен Монро жұпты тесіктері арқылы 4-ші қарыншаның артқы қабырғасында орналасқан . (Мажанди жұпсыз тесіктері ) жергілікті көпірлі – мишық цистернасымен араласады .

Лушка бүйірлі жұпта 4-ші қарыншаның латералды тесіктерінде орналасқан соңғы көпірлі- мишық цистернасымен орналасады . Ортаңғы мидың су құбыры (aqueductus cerebri) 3- ші және 4-ші асқазандықтарды жалғайды.

Ликвор өткізгіш олдардың құрамына омыртқажұлынды және бастың субарахноидалды кеңістік , ми асқазандығы .

Субарахноидалды кеңістік мидың беткі жағына орналасып терең орында омыртқажұлынды сұйықтық цистернасын қалыптасады .Келесідей цистерналарды бөледі . (12,3 сурет)

• Мишық миының цистернасы (cisternacerebello-oblongata) –немесе мидың үлкен цистернасы, мишықтың төменгі бөлігімен сопақша мидың дорсалды беті аралығында орналасқан.

• Латералды цистерна шұңқырдың үлкен миы (cisternafossaeSilvii) – Сильви тілкемелері аймағында орналасқан .

• Қиылыс цистернасы (cisternachiasmatis) – көру жүйкелері қиылысында орналасқан;

• Аяқаралық цистерна (cisternainterpeduncularis) –мидың аяқшаларында орналасқан;

• Көпір цистернасы (cisternapontis) – вароли көпіршесінің төменгі бетінде орналасқан;

• cisternacorporiscallosi – сүйелді дененің бет жағында орналасқан;

• қамтып алғыш цистерна (cisternaambiens) – мидың шүйделік үлестері мен мишықтың жоғарғы беткейінің арасында орналасқан;

• аяқтауыш цистерна (cisternaterminalis)–дуралды қалташа L2 дәрежесінен , бел мишықтың аяқталған S2-S3 омыртқасына дейін .

Аяқталған барлық цистерналар өзара және субарахноидалды арқылы ми мен бас кеңістігімен байланысқан.

Ликвордың жалпы саны ми қарыншалар мен өрмек асты кеңістігінде ересек адамдарда 100-150 мл аралыңында ауытқып ұрады . Ликвордың бір бөлігі өрмекасты кеңістікте болады, 40 мл жуығы қарыншаларда орналасқан . Тәулігіне үздіксіз 600 мл жуық ликвор өндіріледі , ол үнемі арахноидалды түйіршіктерден , қатты ми қабығының тамырлы синустарына сығылады .

ОЖЖ- не үнемі құйылу мен ағудың есебінен өрмекасты кеңістігі бірқалыпты көлемде қалып отырады. Ликвордың жан-жаққа таралуына тамырлардың бүлкілдеуі, дем алу, бас пен дененің қыймылдауы, мидың қалың құрамдарына ене отырып вирхова-Робена перивескулярлы тесіктермен жүйеге өтеді.

ОЖЖ маңызды физиологиялық функциялар қатарын жүзеге асырады. Осылайша ол мидың механикалық сүйеулерін қамтамасыз етіп оны қорғайды. ОЖЖ омыртқа миымен ми ткандерінің осмотикалық қысымын қалыпты ұстауында үлкен рөл атқарады, және су электритті теңгерімін метаболизм өнімдерін шығаруға комектеседі.

Ликвор құрамы көбіне гематоэнцефалиттік функционирленуіне байланысты. (ГЭБ, сур. 12.5.). ГЭБ ткандық құрамына қан жүйенің жасуша шекарасында орналасқан эндотелий капилляр жасушаның мембраналық базасы, тамырлы өрімдермен ми қабықшасы енеді. Ол ОЖЖ мен қанның арасындағы зат алмасуды реттеп, ликвор құрамының және жүйке жасушаларын биологиялық және химиялық ерекшеліктерін өзгермеуін қамтамасыз етеді. ГЭБ функциясының жүзеге асуында негізі рөлді нейроглий астроциттері ойнайды. Оларды периваскулярлық аяқшалары капилярдың жоғарғы беткейіне орналасып, қан құрамынан заттарды экстрагирлеп олардың метаболизмінен қанға қажетті өнімді қайтарады. ГЭБ миға енуі мидың әр бөлігінде біркелкі емес , және нақты факторларға байланысты өзгергіш болып келеді . .

Осылайша ГЭБ-дің қолданылуымен фармакотерапевтикалық препараттар мен антибиотиктердің енуі таңдаулы. кейбір жағдайларда препараттарды эндолюмбалды енгізу қажеттілігіне мәжбүрлейді. ОЖЖ омыртқа майымен бас миы ауруларында бірұатар өзгерістерге ұшырап жатады. Құрамында бұзылған метаболизм өнімдері жасуша элементтері, ақуыздың хлориттермен қанттың құрамында бұзылады. Осымен қатар ликворды диагностикалық мақсатта зерттеу ерекше маңызды.

Ми жұлын сұйықтығы (МЖС, ЦСЖ) бас миы және жұлынның ауруларында бірқатар өзгерістерге душар болады. Бұл кезде бұзылған метаболизм өнімдері; ақуыз, хлорид, қант құрамын өзгертетін патологиялық жасушалық элементтер, және т.б. пайда болады. Осыған орай диагностикалық мақсатта ликворды зерттеу маңызды болады. Ликворды алу үшін белді тесуді (поясничный прокол/люмбальная функция), бүйір қарыншаны тесуді (прокол бокового желудочка/вентрикулярная функция) және мишық- ми цистернасын тесуді (прокол мозжечково-мозговой цистерны/субокципитальная функция) қоданады.

Люмбалды пункция диагностикалық мақсатта да (ликворлық қысымды өлшеу, сұйық құрамын зерттеу, т.б.), емдік мақсатта да (өте жоғары бас сүйек іші қысымын төмендету, субарахноидалды қан құйылуды т.б.) болуы мүмкін.