28. Кезбе (X жұп) нервінің анатомиясы.

Кезбе нерв негізінен ішкі ағзаларды иннервациялайды. Оның құрамына қозғалтқыш, сезімтал және вегетативті (парасимпатикалық) талшықтар кіреді. Бірінші сезімтал нейрондар мойындырық саңылауының жоғарғы және төменгі бұрышы аймағында орналасқан. Олардың дендриттері мидың қатты қабығынан, құлақ қалқанының терсінде, жұтқыншақтың шырышты қабатында, кеңірдектің жоғарғы бөлігі, және ішкі ағзалардың рецепторларынан басталады. Аксондар сопақша ми мен аралық миға ортақ дара жолдың (nucl.tractus solitarius) сезімтал ядросында, тілжұтқыншақ және кезбе нервте аяқталады. Екінші нейронның аксондары таламуста аяқталады. Таламустан үшінші нейрон постцентральді иірімде аяқталады.

Қозғалтқыш талшықтар (бірінші нейрон) предцентральді иірімнен басталады және екі жақтың қос ядросында (n.ambiguous) аяқталады. Бұл ядроның жасушаларынан жұтқыншақтың көлденең бұлшықетіне, жұмсақ таңдайға, көмейге, көмейүсті және өңештің жоғарғы жағына баратын талшықтар шығады.

Вегетативті (парасимпатикалық) талшықтар гипоталамустың алдыңғы бөлігінің ядросынан және IV қарынша түбінінде тілжұтқыншақ нервінен латеральді орналасқан вегетативті дорсальді ядроға (nucl.dorsalis n.vogi) бағытталады, ал одан жүрек бұлшықетіне, қан тамырының және ішкі ағзалардың тегіссалалыбұлшықетіне кетеді.

29. Қосымша нерв (n.Accessorius) анатомиясы.

Қосымша нерв кезбе және жұлын ми бөлігінен тұратын қозғалтқыш нерв болып табылады. Орталық нейрон прецентральді иірімнің төменгі бөлігінде басталып, ішкі капсуланың иінінен, ми аяқшасынан, көпірден, сопақша мидан, кезбе нервтің қос ядросының каудальді бөлігінің аздаған талшықтары аяқталады. Талшықтың көп бөлігі жұлынға түседі, С1-СV сегменттің алдыңғы мүйізінің дорсолатеральді бөлігінде және қарсы жағында аяқталады. Кезбе нервтің ядросы екі жақты қыртысты иннервацияланады. Жұлындық талшығы алдыңғы мүйізден шығып, жалпы бағанаға бірігіп, бассүйек қуысына үлкен шүйде тесігі арқылы енеді, екі ядромен шығатын бассүйек түбіршіктерімен бірігіп қосымша нервтің бағанасын құрайды. Бас қаңқасынан мойындырық саңылауы арқылы шығады және кезбе нервтің бағанына ауысатын ішкі тармаққа және төс-бұғана-емізік тәрізді, трапеция тәрізді бұлшықетті иннервациялайтын сыртқы тармақ береді.

30. Тіласты (XII жұп) нервінің анатомиясы.

Тіласты нерв негізінен қозғалтқыш нерв болып табылады. Орталық қозғалтқыш нейрон предцентральді иірімнің төменгі бөлігінен басталады, ішкі капсуланың ішкі иіні, көпір, сопақша ми арқылы барып, қарсы беттегі ромб тәрізді шұңқырдың төменгі жағында тіласты нерві ұшбұрышы аймағында орналасады (trigonum n.hypoglossi). тіласты нерві ядросының аксондары (периферический нейрон) вентральді бағытта жүріп, сопақша мидан олива және пирамида арасынан шығып, тіласты нервінің өзегіне шығады және (canalis n. hypoglossi) ары қарай бас қаңқасынан кезбе нервпен бірге ішкі мойындырық венасымен төмен және алға қарай тілді алға. Төмен және жоғары, артқа қимылдататын бұлшықеттеріне барады. Олардың ішінде тілді алға және төмен қозғалтатын иек-тіл бұлшықетін бөледі. Тіласты нерві жоғарғы симпатикалық түйінмен және кезбе нервтің төменгі түйінімен байланысады.