Integracja aktywnych układów:

OSOBOWOŚĆ POZNAWCZA → wynik związków strukturalnych i genetycznych, jakie zachodzą między systemami kulturalnymi, należącymi do tej samej obiektywnej dziedziny kultury

OSOBOWOŚĆ SPOŁECZNA → uczestnictwo w unormowanych systemach społecznych

KRĄG SPOŁECZNY → jednostka będąca ośrodkiem zainteresowania jest połączona z innymi unormowanymi stosunkami społecznymi i ogół tych, którzy się nim interesują wspólnie, z jednej strony wymaga od niego, by jego zachowanie się było zgodne z jakimiś normatywnymi wymaganiami, z drugiej strony zapewnić mu się stara pewne świadczenia

ROLA OSOBISTA → wzór osobowy, według którego jednostka i krąg ujmują i kształtują jego osobę, który jest narzucony mu i przyjęty przez nią jako jej indywidualna rola w danym kręgu

OSOBA SPOŁECZNA → indywidualny człowiek w określonej roli osobistej, którą faktycznie odgrywa w odpowiednim kręgu społecznym

DĄŻNOŚCI OSOBOTWÓRCZE → dążności do kształtowania własnej osoby według danego wzoru osobowego

WSPÓŁCZYNNIK HUMANISTYCZNY → postawa metodologiczna, określająca nastawienie badawcze względem przedmiotu badań, koncepcja ta mieści się w teoretyczno-metodologicznej orientacji nazywanej socjologią humanistyczną, ogólna idea współczynnika humanistycznego polega na tym, aby analizować działania społeczne z uwzględnieniem ich znaczenia dla aktorów działających, innymi słowy, badacz powinien brać pod uwagę, co dane działania znaczą dla aktorów działających, starać się przyjmować "punkt widzenia" badanych, koncepcje znaczeniowo zbliżone do współczynnika humanistycznego: rozumienie (Verstehen) Maxa Webera, wczuwanie (Einfuehlung) Wilhelma Dilthey'a, empatia Stanisława Ossowskiego.

Wzór osobowy:

JAŻŃ ODZWIERCIEDLONA → osobnik ujęty tak, jak przedstawia się sobie samemu, gdy uświadamia lub wyobraża sobie, że jest przedmiotem zainteresowania pewnego kręgu społecznego; powstaje u osobnika w związku z odbiciem tego przedstawienia, które w jego mniemaniu inni ludzie o nim mają

• ciało – wygląd zewnętrzny, akcenty kładzione są na te cechy, na które uwagę zwraca otoczenie

• psychika – zachowanie otoczenia wskazuje, jakie cechy psychiczne ważne są w danej roli społecznej

STAN SOCJALNY → całokształt tych praw, które osobnikowi przyznaje i stara się zapewnić dany krąg społeczny, bądź z własnej inicjatywy, bądź działając z ramienia i pod kontrolą większej wspólnoty lub grupy; prawom tym odpowiadają obowiązki względem osobnika ze strony uczestników kręgu, których wykonywania krąg od nich wymaga

• stanowisko moralne – prawo (obyczajowe lub ustawowe) osoby społecznej do tego, by być traktowaną jako mniej lub więcej ważny przedmiot czynnych obowiązków moralnych, prawo wymagania, aby uczestnicy kręgu w postępowaniu względem niej objawiali czynnie pozytywne dążności społeczne (ważną rolę odgrywa hierarchia stanowisk)

• pozycja ekonomiczna – przyznane osobnikowi przez dany krąg społeczny prawo do utrzymywania bytu moralnego na pewnym poziomie

• sfera bezpieczeństwa – wszystkie te wartości człowieka, które dany krąg społeczny uznaje za słusznie do niego należące i które chroni od uszkodzenia przez ujemne działanie innych

• sfera prywatności – wszystkie te czynności osobnika, które dany krąg świadomie wyłącza z zakresu regulacji społecznej, traktuje jako sprawy ściśle osobiste, „prywatne”

FUNKCJA SPOŁECZNA → ogół obowiązków, jakie osoba posiada w danym kręgu społecznym

• zadanie rzeczowe – zobowiązanie do brania określonego udziału w pewnych systemach kulturalnych, wspólnych danej osobie i kręgowi

• aktywność moralna osoby – osobiste stosunki między daną osobą a uczestnikami jej kręgu z osobna lub razem

  • indywidualistyczna – osoba ma obowiązki wobec jednostek z kręgu

  • zespołowa – osoba ma obowiązki względem całego kręgu

ZNACZENIE ŻYCIOWE → wpływ, jaki odgrywanie przez danej roli wywiera:

• na jego własne życie (znaczenie subiektywne)

• na życie kulturalne i społeczne jego środowiska (znaczenie obiektywne)

***

DĄŻNOŚĆI SPOŁECZNE → dążności do zajęcia określonej pozycji w kręgu społecznym:

• zróżnicowanie w ustosunkowaniu jednostki względem kręgu społecznego

  • dążności do przystosowania osobistego – człowiek dobrowolnie stara się odpowiedzieć wymaganiom kręgu społecznego – usiłuje odegrać tę rolę, którą krąg mu narzuca i tak, jak krąg tego żąda

  • dążności do samodzielności społecznej – człowiek stara się urzeczywistnić własne sprawdziany osobowe i wybiera sam swoją rolę, a przynajmniej odgrywa nadaną mu rolę tak, jak sam uważa za najlepsze

• zróżnicowanie w nastawieniu pesymistycznym lub optymistycznym względem własnej osoby społecznej

• dążności ekspansyjne – dążność do rozszerzania własnej roli

• dążności restrykcyjne – poczucie własnej małowartościowości

TYPY BIOGRAFICZNE → osoby ukształtowane w wieku wychowawczym głównie pod wpływem określonej klasy kręgów:

• ludzie dobrze wychowani – największy wpływ kręgów wychowawczych

• ludzie pracy – największy wpływ kręgów pracy

• ludzie zabawy – największy wpływ kręgów zabawy