SOCJOLOGIA OGÓLNA – ćwiczenia

Wprowadzenie:

SOCJOLOGIA → nauka o zbiorowości; wg J. Szczepańskiego: o tworzeniu się zbiorowości, ich strukturze, procesach zachodzących w tych zbiorowościach

• przedmiot badań: istota społeczna w swoim społecznym otoczeniu

• socjologia – diagnoza życia społecznego

1837 r. – „Kurs filozofii pozytywnej” A. Comte – podzielił socjologię na kilka poddziedzin:

Socjologia ogólna:

• socjologia społeczna

• dynamika społeczna

Socjologia szczegółowa:

• socjologia miasta

• socjologia pracy

• socjologia wsi i rolnictwa

• socjologia wiedzy

• socjologia religii

• socjologia antropologii społecznej itd.

Inne dyscypliny:

• socjologia stresu

• socjologia wolnego czasu

Funkcje socjologii:

• diagnostyczna, krytyczna

• prognostyczna (krótkoterminowa)

• teoretyczna

• socjotechniczna (co zrobić, aby coś się stało; zachowanie się masy)

• demaskatorska

• ideologiczna

1. Jednostka jako istota społeczna

Jednostka w społecznym otoczeniu. Człowiek w perspektywie socjobiologii. Socjalizacja. Wpływ kręgów społecznych na socjalizację jednostki. Pojęcie osoby w antropologii i socjologii. Osobowość społeczna. Kulturowe uwarunkowania a typy osobowości.

B. Szacka, Wprowadzenie do socjologii

SOCJALIZACJA → złożony wielostronny proces uczenia się, który sprawia, że człowiek z istoty biologicznej staje się istotą społeczną (przynależną do określonego społeczeństwa i kultury)

• rola socjalizacji w procesie kształtowania osobowości człowieka – upodabnianie ich do innych w otoczeniu

Wpływ na jednostkę wywierają:

• instytucje – rodzina, szkoła, kościół, inne

• grupy rówieśnicze, przyjaciele

• organizacje, miejsca, otoczenie

Na drodze socjalizacji uczymy się:

• podstaw interakcji społecznych – systemy znaczeń, znaki (język, symbole) i posługiwanie się nimi

• normy i wzory zachowań np. zaspokajanie potrzeb biologicznych, reakcje emocjonalne, zachowanie i rozpoznawanie różnych sytuacji, wartości

• wartości

• umiejętność posługiwania się przedmiotami

• kształtowanie własnej osobowości i określanie własnej tożsamości

Trzy mechanizmy socjalizacji:

• wzmacnianie – wynagradzanie i karanie

• naśladowanie – podejmowanie wzorców

• przekaz symboliczny – pouczenia słowne otoczenia oraz teksty pisane

Rodzaje socjalizacji:

SOCJALIZACJA PIERWOTNA (socjalizacja początkowa):

• w okresie dzieciństwa, jednostka staje się członkiem społeczeństwa

• wzory zachowań i podstawowe role społeczne

• kształtowanie osobowości podstawowej

• uczucia, więź emocjonalna z rodzicami

• przejmowanie sposobu widzenia, wartości, postaw i wzorów zachowania od rodziców

• pod koniec pojawia się „uogólniony inny”; odkrycie ogólnospołecznych reguł – internalizacja

SOCJALIZACJA WTÓRNA:

• wprowadzenie człowieka w elementy życia społecznego

• szkoła, nauka

• człowiek dokonuje wyborów

• nie wymaga więzi emocjonalnej

• czasem naśladowanie mechanizmów socjalizacji pierwotnej

• kształtuje się osobowość modalna

INTERNALIZACJA → najważniejszy aspekt socjalizacji, proces uwewnętrznienia przez jednostkę elementów rzeczywistości społecznej (wartości, normy, role, sposoby zachowania się oraz interpretacji świata) właściwych rodzinie, grupom społecznym, społeczeństwu, którego jest członkiem; zinternalizowane treści uznaje ona za swoje własne, obiektywne i obowiązujące

RESOCJALIZACJA → naśladowanie mechanizmów socjalizacji pierwotnej; cel: przemiana człowieka, wymazanie ze świadomości dotychczasowych treści i wprowadzanie nowych; przekształcenie obrazu świata i siebie samego

ROLE SPOŁECZNE → wzory zachowań odnoszące się do różnych pozycji ludzi w zbiorowościach

OSOBOWOŚĆ → nie jest zbiorem przypadkowych cech, ale całością nadającą zachowaniom człowieka jednolitość i wewnętrzną spójność

Na osobowość człowieka składa się:

• sposób reagowania ruchowego i emocjonalnego

• wyobraźnia i pamięć

• postawy, motywacje, dążenia, zainteresowania

• postrzeganie siebie i otoczenia

• pragnienia

• dręczące konflikty, życie osobiste i wewnętrzne

• zachowania społeczne

OSOBOWOSC PODSTAWOWA → elementy osobowości występujące u przedstawiciela danej kultury (zharmonizowanych z jej instytucjami); podłoże postaw uczuciowych i systemu wartości zbiorowości

• różnice w osobowościach podstawowych – różnice w wychowywaniu dzieci

OSOBOWOŚĆ MODALNA → typ osobowości występujący najczęściej w danej zbiorowości (populacji)

Osobowość człowieka nowoczesnego:

• otwartość na nowe doświadczenia

• łatwość akceptacji zmian – innowacyjności, gotowość podejmowania ryzyka

• rozbudzona potrzeba osiągnięć

• negowanie fatalizmu, przekonanie o możliwości zapanowania nad siłami przyrody

• orientacja na teraźniejszość i przyszłość

• aspiracje oświatowe i zawodowe

• dążenie do zdobywania szerokich informacji

• umiejętność kalkulowania i przewidywania

• nastawienie liberalne i demokratyczne

POZYCJA SPOŁECZNA → sposób usytuowania człowieka w zbiorowości

Rodzaje pozycji społecznych:

• przypisane - na ich zajmowanie człowiek nie ma wpływu; wyznaczone bez udziału woli wraz z urodzeniem

• osiągane – człowiek sam je zdobywa lub zostają mu narzucone, lecz ma na to jakiś wpływ

ROLA SPOŁECZNA → zespół praw i obowiązków związanych z daną pozycją; schemat zachowania związanego z pozycją; (scenariusz pozycji – wyznacznik sposobu zachowania się)

Trzy elementy konstrukcyjne roli:

• zachowania nakazane

• zachowania zakazane

• margines swobody *(poszczególne role różnią się szerokością marginesu swobody)

KONFLIKT RÓL → różne role wymagają w tym samym czasie sprzecznych ze sobą zachowań

DOBÓR RÓL → sposób minimalizacji konfliktów ról – pozycje osiągane dobierane tak, aby pasowały do pozostałych

Dwa kierunki zainteresowań rolą społeczną: