19.Лазер сәулелерінің клетка және организм деңгейіндегі биологиялық әсерін сипаттаңыз.

Лазердің организмге тигізетін биологиялық әсерін зерттеуге арналған көптеген теориялық және экспериментальдық зерттеулер бар. В.М. Инюшин мен П.Р. Чекуров гипотезасы бойынша клеткалар мен тканьдердің өздерінің гелий-неондық лазерлік сәулелендірудің әсерінен тікелей энергетикалық толықтырылатын электромагниттік өрістері мен зарядтары болады

Н.Ф. Гамалея адам организмінде құрамында спектрі гелий-неонды лазерлі сәулелендірудің «қызыл аймағында» жұтылатын порфин тобының пигменті бар фотореттеуші жүйесі бар деген гипотеза шығарды . Бұндай фотоакцепторлерге: циклдық нуклеотидтер, гемоглобин, құрамында мыс, темір, цинк бар ферменттер (супероксиддисмутаза, каталаза, цитохром-C-оксидаза, церулоплазмин және т.б) жатады. Сөйтіп, спектрдың «қызыл аймағымен» ұқсастығы бар биомолекулалар гелий-неонды лазерлі сәулелендірудің әсерінен олардың биологиялық активтілігін өзгертетін қозғыш жағдайға көшеді.

Инновациялық лазерлік технологиялар контактысыз және қансыз операциялар мен косметологикалық процедуралардың бір қатарын өткізуге мүмкіндік береді. Лазер арқылы жаңа өскіндерді алып тастауға, тіліндер мен созылғандарды жоюға, және безеу бөртпелерді де емдеуге мүмкін

Лазердің басқа да плюсі бар. Басқа технологиямен салыстырғандарда лазерлер процедураларды ең ауруды аз сезінумен, күйдірмей және ұзақ уақыт қалпына келтіру кезісіз өткізуге мүмкіндік береді. Қазіргі таңда лазерлік жабдықтар ең қауіпсіз және ең тиімді болып табылады. «Лазер» деген сөз ағылшын тілінен аударғанда, мәжбүрлі сәуле арқылы жарықты күшейту болады. Яғни, ол анықты бір ұзындығы бар анық бір тасымалдаушы арқылы беріліп күшейтілетін толқын. Кейбір лазерлер медицинада хирургиялық скальпель ретінде немесе жасарту үшін – біздің эстетикалық медицинадағы сияқты ретінде пайдаланылады.

дұрыс лазер эпидермиске – терінің сыртқы қабатына зақым келтірмей әсер етеді. Әсер дерма деңгейінде – терінің өзінің деңгейінде болады. Лазер микроемдік аймақтарын қалыптастырады, ескі коллагенді бұзады (терінің тығыздығы мен иілімділігіне жауапты ерекше ақуыз). Яғни, біз жаңаны жасау үшін ескіні бұзамыз

Сол арада-ақ, жаңа коллаген жасала бастайды. Бір процедурадан кейін, пациент терінің оңды өзгерістерін байқай бастайды. Бірақ, анық нәтижесіне жету үшін бірнеше процедура жасау керек.

23 Люминесценция және оның түрлеріне қысқаша сипаттама беріңіз

Люминесценция (лат. lumen — жарық, escent — әлсіз) — табиғатта кездесетін кейбір заттардың сыртқы факторлар себебінен сәуле шығару құбылысы. Қысымы азайған заттардан электр тоғы өткенде немесе кейбір заттарға электрондық сәуле түскенде олардың сәуле шығару құбылысы катодолюминесценция деп аталады. Бұлардың біріншісі "күндізгі жарық" шамдарында пайдаланылса, екіншісі теледидар экранында бейнесигналды жарық сигналына өзгерту үшін пайдаланылады.^[1]

Электролюминесценцияны газдардағы разряд кезінде бақылауға болады. Хемилюминесценция заттарда кейбір химиялық реакциялардың жүру барысында, мысалы, тотығу процесі кезінде байқалады. Оның жарықтылығы тәжірибе жүргізіліп отырғантемпературадағы жылулық жарық шығарудың жарықтылығынан бірнеше ондаған есе көп болуы мүмкін.

Фотолюминесценция көрінетін немесе ультракүлгін электромагниттік сәулеленудің әсерінен байқалады. Оны зерттей отырып, 1852 жылы Д. Стокс люминесценциялық сәулеленудің толқын ұзындығы әрқашан оны тудырған жарық толқынының ұзындығынан артық болатынын тағайындады. Бұл Стокс ережесі деп аталады, оны энергияның сақталу заңы мен кванттық теория тұрғысынан оңай түсіндіруге болады. Түскен жарық квантының энергиясы фотолюминесценциямен қоса басқа да оптикалық емес процестерге (мысалы, ортаны қыздыруға) жұмсалады:

hυ =Е + hυ

Бұдан hυ>hυ_люм немесе λ<λ_люм, яғни Стокс ережесі шығады. Кейбір жағдайда Стокс ережесі бұзылып, фотолюминесценттік жарықтың толқын ұзындығы оны тудырған жарықтың толқын ұзындығынан аз болады. Мұны антикстік сәулелену дейді. Бұл сәулелену кезінде қоздырушы сәулелену квантының hυ энергиясына люминесценцияланатын зат атомдарының жылулыққозғалыс энергиясы қосылады υ_люм>υ болады.

Табиғатта люминесценцияны кейбір жәндіктердің түнде жарқырауы, шіріген ағаштардың, минералдардың жарық шығаруы, солтүстік шұғыла (полюстік шұғыла) құбылыстарында бақылауға болады.

Зат кұрамының люминесценттік анализін жасау тәсілі люминесценция құбылысына негізделген. Бұл — дәлдігі өте жоғарғы тәсіл. Люминесценцияның спектрлік сызықтарының интенсивтігі бойынша зерттеліп отырған 1 г заттың құрамындағы 10⁻¹¹ г қоспаны айыруға болады.

Химиялық люминесценттік сапалық зерделеу тәсілі арқылы қоспаның құрамындағы заттарды анықтайды.

Люминесценттік жарқырау сипаты бірдей болып көрінетін нәрселерді бір-бірінен айырып алуға мүмкіндік береді. Бұл — іріктеу люминисценттік анализ тәсілі. Осы тәсілмен медицинада аурудың диагнозын қояды. Ал ауыл шаруашылығында тұқымның сапасын зерттейді, сол сияқты мұнайдың құрамын анықтап, алмаздарды іріктейді.^[2]

 

24 Фотофизикалық және фотобиологиялық реакцияларға мысалдар келтіріңіз ұқсастықтары мен айырмашылықтары неде?

Жарықтың затпен әсерлесуі нәтижесінде жүретін процестердің барлығын фотофизикалық процестер деп атайды. Мысалы: фотоқозу, жарық шығару, фотодиссоциация, фотоионизация, қозу энергиясын донордан акцепторға беру, сөну және т.б. Фотобиологиялық реакциялар – жарық әсерінен биожүйелерде пайда болатын реакциялар. Фотобиологиялық процестер Жарық квантын жұту арқылы, Фотосинтез Фоторецеп- торлы реакциялар, Жарық квантын шығару арқылы, Биолюмине- сценция,Хемилюми- несценция жүреді. Фотобиологиялық реакциялар бірнеше кезеңдермен жүзеге асады. Фотобиологиялық реакциялардың көпшілігі биомолекулалардың жарық квантын жұтудан басталып, қандай да бір биологиялық әсермен (эффект) аяқталады.