3. Бактериалды жедел ішек инфекциясы эпидемиологиялық ерекшелігінің анықталуы

Қазіргі таңда көп тіркелетін бактериалды ЖІИ қатарына сальмонеллез, шигеллез, эшерихиоз, кампилобактериоз, псевдотуберкулездер жатады[10]. Бактериалды ЖІИ ең көп кездесетін қоздырушысы болып табылады. [11,12,13,14]. Адамдар үшін салмонелла типінің кейбір түрлерінің эпидемиологиялық мәні бар: Salmonella typhimurium, Salmonella enteritidis, Salmonella panama, Salmonella infanti, олар адамдар арасында 85-91% жағдайда кездеседі. Олардың Salmonella Typhimurium и Salmonella enteritidis типтері барлық оқшауланған сальмонеллезамен ауырған адамдар арасында 75% және тағамдар арсында Salmonella enteritidis типі 30% жағдайда кездеседі[15]. Қазіргі таңда РФ-да салмонеззаның эпидемиялық жағдайына байланысты жылына аурушаңдық тенденциясы орта есеппен 0,8% өсуде. Үй жануарлары (ірі қара және құстар) эпидемиологиялық тұрғыдан қарағанда салмонелла бактериясы тасымалдаушы ретінде қауіпті болып саналады. Өз кезегінде ветеринаолық-санитарлық сараптама ережелерін сақтамағаннан екінші рет салмонеллезаның адамадар арасында да дамуы мүмкін.

Бактериалды ЖІИ этиологиясының ішінен шигеллездар да басты орынды алады. Қазіргі таңда РФ шигеллез бактериясының массасы 2-3% аспайды.19// Көрсетілген дәлелдер шигеллездың эпидемиялық процесінің пайда болуына және себебінің анықталуына байланысты кең және ауқымды зерттеу жүргізіге қызығушылық артатынына сөзсіз.

ЖІИ бактериясының біріне эшерихиоз жатады. Ол бірінші кезекте аурушаңдықтың кенеттен пайда болған өсуін және динамикада аурушаңдықтың өсу тенденциясын сипаттайды. Эшерехиоз әр түрлі диареегенді штамп типтерді: Е коли энтеропатогенный (EPEC), диффузно- агрегативный (DAEC), энтероагрегативный (EAEC), энтеротоксигенный (ETEC), энтероинвазивный (EIEC) и энтерогеморрагический (шигатоксигенный) (EHEC) қамтиды. Зақымдалған адамдар континенті арасында Е энтерогеморагиялық типі көп кездесетін және қауіпті екені эпидемиологиялық бақылау кезінде анықталған.

ЖІИ бактериясы жаңа туылған және ерте жастағы балалар арасында көп кездесетін дамушы елдердің нозологиялық ақпаратында аурушаңдық деңгейі жоғары емес, бірақ ағымдағы аурудың ең көп кездесетін себебінің бірі болып капилобактериоздар жатады[190]. Кампилобактериозды «диареяға жол» деп те атайды, оның өзектілігі әлем елдерінде туризм кезінде тұрғындар арасында белсенді таралуы себебінен. [172] Сол себепті ЖІИ өзектілігі шартты патогенді флорада пайда болуынан, оның этиологиялық рөлі - адам организмінде иммунды жүйенің және патогенді құрамының әсерінен, бактерия құрылымының өзгеруінде. Жалпы ЖІИ бактериясының заманауи нозологиялық ерекшелігін, оның систематикалық және динамикалы, ақпаратық құрылымын және профилактикалық мақсатты әсерінің жоғарылауымен, эпидемияға қарсы іс шараларда зерттеудің патологияға қатынасын анықтау қажет[10].

4. Жедел ішек инфекциясының вирусты этиологиясының анықталу ерекшелігі

Қазіргі уақытта қоздырғышының басты этиологиялық рөлі әлемнің көптеген елдерінде, денсаулық сақтау басқармасында лабараториялық әдіспен 29 ЖІИ жағдайы анықталған, көбіне серологиялық және қоздырғыштың молекуларлы-генетикалық индикация әдісін қолдану, ЖІИ вирусын анықтау кезінде дәлелденген. Барлық ЖІИ 50-80% вирустар қоздырады. Жыл сайын әлемде ЖІИ вирусы балалар өмірінің 500 мыңнан астамын қамтиды. Ресейде жаз мезгілдерінде балаларда аурушаңдық 18-24%-дан күз-қыс-көктем аралығына дейін 70-78% ЖІИ құрайды. Қазіргі таңда вирусты ЖІИ кем дегенде 8 басқа тұқымдастықпен бірлеседі: Reoviridae (род Rotavirus), Caliciviridae (роды Norovirus, Sapovirus), Adenoviridae (род Mastadenovirus), Astroviridae (род Astrovirus), Picornaviridae (роды Enterovirus, Parechovirus, Kobuvirus), Сoronaviridae (роды Coronavirus, Torovirus), Parvoviridae (род Bocavirus), Picobirnaviridae (род Picobirnavirus). Көптеген шетелдік және отандық зерттеулердің ақпараты бойынша нозоформалы ЖІИ вирусының этиологиясы, ротавирусты және норавирусты инфекцияның 2 генотипінен бастапқы орын алады.

Ерте жастағы балаларда ротавирусты инфекцияның жалпы көлемі барлық ЖІИ аурушаңдығы жағдайының 60-75% құрайды. Соңғы 15 жылда әлем бойынша ротавирусты инфекция екі есеге көбейгені белгілі. Қазіргі таңда жылына әлемде ротавирусты энтерит жағдайы 110 млн аса, 600 мың жағдайдың 80% Азия және Африка мемлекеттерінде тіркелген. Жоғарғы контагезды қоршаған ортада тұрақты қоздырушы 30 ротавирусты АІИ жағдайы тіркелген. Бұл инфекциямен ересек адамдар ауруы мүмкін, бірақ көбінесе табиғи тамақтанатын жаңа туылған сәбилер ауырады. Тәжірибиеде әрбір 5 жастағы балаларға ротавирусты гастроэнтерит кезінде көмек көрсетіледі.

Ротавирусты инфекция жіңішке ішекте пайда болғанда ішек инвагинациясы дамиды және жүрек, бауыр, ОЖЖ зақымдайды, сонымен қатар ротавирусты инфекциядан көз жұмған балалардың 3/2 бөлігінің миокард тканінде, ұйқы безінде, талақта, бүйрек және бүйрек үсті безінде инфекция бар екені анықталған.