- •Емтихандық билет № 1
- •1. Астық дақылдарының өсуі және дамуы (өсу сатылары, органогенез кезеңдері, өнімділік элементтері)..
- •2. Ауыл шаруашылық дақылдардының тіршілігіне қажетті факторлары.
- •3. Өсімдік шаруашылығы өнімдерін сақтау және өңдеу технологиясы пәні, міндеттері.
- •4. Топырақтану ғылымының қалыптасуы, топырақтың табиғи ерекшеліктері. Топырақтанудың негізгі бөлімдері, басқа ғылымдармен байланысы, зерттеу тәсілдері.
- •Емтихандық билет № 2
- •1. Өнім сапасына сорттың және өсіру жағдайларының әсері..
- •2. Арамшөптерді сыныптау және олардың биологиялық ерекшеліктері..
- •3. Өсімдік шаруашылық өнімдерін сақтау және өсіру кезінде өнімнің сапасына әсер ететін факторлар..
- •4. Топырақтану ғылымының даму тарихы. Топырақтанудың Қазақстанда дамуы..
- •5. Солтүстік қазакстанда селекция және тұқым шаруашылық ғылымының қысқаша даму тарихы. Отандық селекцияның негізін қалаушылар.
- •Емтихандық билет № 3
- •1. Өсімдік шаруашылығы ғылым ретінде (міндеттері, зерттеу әдістері).
- •2. Солтүстік Қазақстанда азжылдық арамшөптермен агротехникалық күресу шаралары..
- •3. Ауылшаруашылық өнімінің сапасы туралы ұғым. Өсімдік шаруашылық өнімдеріне қойылатын талаптар. Базистік және шектеулі нормалар..
- •4. Топырақ құралу процесінің жалпы жобасы. Топырақтың табиғи түзіліс ретіндегі жалпы ерекшеліктері, зат айналымдары...
- •5. Картоп тұқымшаруашылығы. Элитті картоп өсіру нұсқасы.
- •Емтихандық билет № 4
- •1.Жаздық жұмсақ бидайдың маңызы, морфологиялық және биологиялық ерекшеліктері.
- •2.Солтүстік Қазақстанда көпжылдық арамшөптермен күресу шаралары.
- •3.Астықтың сапа көрсеткіштерін жіктеу. Астықтың жаңалығы және оны анықтау тәсілдері.
- •4.Топырақ құралуының кезеңділігі. Топырақ құралуы және эволюциясы..
- •Емтихандық билет № 5
- •1. Топырақ-климаттық аймақтарын ескере отырып жаздық жұмсақ бидай өсіру технологиясының негізгі элементтерін негіздеу.
- •2. Арамшөптерді химиялық әдіспен құрту шаралары (қолданатын гербициттердің түрлерін атау және бүрку мөлшерін анықтау, есептеу).
- •3. Астық массасынан үлгі алу тәртібі. Астықтың ластылығы және оны анықтау тәсілдері.
- •4. Топырақтың морфологиялық белгілері. Топырақ жаратылысының факторлары. .
- •5. Будандастыру. Оның принциптері, түрлері және тәсілдері.
- •Емтихандық билет № 6
- •2. Арамшөптердің биологиялық ерекшеліктері (мысалы-ерте пісетін және кеш пісетін жаздықтар).
- •3. Астықтың ылғалдылығы және оны анықтау тәсілдері.
- •4. Топырақтың қатты фазасының минералды бөлігі. Топырақтардың гранулометриялық құрамының маңызы.
- •Емтихандық билет 7
- •1.Күздік дәнді дақылдарының маңызы, морфологиялық және биологиялық ерекшеліктері.
- •2.Ауыспалы егіс және олардың құрастырушы элементтері
- •3.Астық партиясының сапа көрсеткіштері. Типтік құрамы және шынылығы.
- •5.Селекциялық процестегі жалғыз айырмашылық принципі және будандары, дәлдігі, типтігі.
- •Емтихандық билет №8
- •1.Солтүстік Қазақстанда күздік дақылдарды өсіру технологиясының ерекшеліктері.
- •2.Ауыл шаруашылығы дақылдарын және сүрі жерлерді ауыспалы егісте орналастыру
- •3.Дәннің ірілігі мен біркелкілігіне әсер ететін факторлар. Астықтың көлемдік салмағы (натура), қауыздылығы, дәннің толықтылығы және оны анықтау тәсілдері.
- •4.Топырақ құрамындағы химиялық заттар. Топырақтардың радиоактивтілігі, табиғи және жасанды радиоактивтілік.
- •5.Мутация және мутагенез, оның селекция тәжірибесіндегі маңызы.
- •Емтихандық билет №9
- •Астық жемдік дақылдарының маңызы, олардың морфологиялық және биологиялық ерекшеліктері.
- •Ауыспалы егістерді сыныптау, құрастыру принциптері және оларды қолдану аудандары
- •3. Астықтың наубайханалық сапа көрсеткіштері. Бидай дәніндегі желімшенің сапасы мен мөлшерін анықтау. Күшті және қатты бидайлар.
- •5.Картоп дақылының сорттық белгілері және Солтүстік Қазақстанда аудандастырылған сорттары.
- •Емтихан билет №10
- •1.Солтүстік Қазақстанда жемдік астық дақылдарының өнімділігін арттыру жолдары.
- •2.Алқаптық ауыспалы егіс: сыныптау, құрастыру ерекшеліктері
- •3.Я.Я. Никитинский бойынша өсімдік шаруашылығы өнімдерін сақтаудың жалпы қағидалары, тәжірибедегі мәні.
- •5.Сорт туралы түсінік. Өндірісте сортқа қойылатын талаптар.
- •Емтихан билет №11
- •1.Дәнді дақылдардың тіркелген сорттарының сипаттамасы.
- •2.Солтүстік Қазақстанда астықты-сүрі жерлі ауыспалы егісті игеру
- •3.Астық массасы мен астық өнімдерінің физикалық қасиеттері (астық массасының сусымалылығы, өздігінен сұрыпталуы, қуыстылығы, сорбциялық қасиеттері).
- •2.Топырақты күзде өңдеу:түрлері, құралдары, тереңдігі
- •3.Сақтау кезінде астық массасында жүретін физиологиялық процесстер. Сақтау кезіндегі астық пен тұқымың ұзақ өміршеңдігі (тыныс алу, егін жинағаннан кейінгі дәннің пісіп-жетілуі).
- •5.Сұрыптау және оның тәсілдері. Сұрыптау жүргізу кезінде туындайтын қиыншылықтар мен кедергілер.
- •Емтихандық билет № 13
- •Солтүстік Қазақстанда қарақұмықтың өсіру технологиясының ерекшеліктері.
- •2. Топырақты көктемде алғашқы өңдеу – ылғал жабу немесе тырмалау: мерзімі және орындау ерекшеліктері, құралдар, тереңдігі.
- •3. Сақтау кезінде астық массасының өздігінен қызуы (ұялы, қабаттық, жаппай өздігінен қызудың түрі). Күресу жолдары.
- •4. Топырақтың физикалық және физико -механикалық қасиеттері.
- •5. Полиплоидия және оны селекциалық тәжірибеде пайдалану. Полиплоидия түрлері және алу жолдары.
- •Емтихандық билет № 14
- •Жүгерінің маңызы, морфологиялық және биологиялық ерекшеліктері.
- •Топырақты себу алдында және аралықты өңдеу: мерзімі және орындау ерекшеліктері, тереңдігі, құралдары, ерекшеліктері.
- •Астық массасын сақтау кезінде зиянкестермен зақымдануы және оны анықтау тәсілдері.
- •Топырақтағы ылғал түрлері. Топырақтың негізгі су қасиеттері: су ұстау қасиеттері, су өткізгіш қасиеті, су көтергіш қасиеті. Топырақтың су құбылымы..
- •Мәдени дақылдардың эколого-географиялық жүйеленуі. Мәдени өсімдіктердің шығу орталығы және қалыптасуы (н.И.Вавилов;п.М.Жуковский).
- •Емтихандық билет № 15
- •Емтихандық билет № 16
- •1.Солтүстік Қазақстанда жүгеріні сүрлемге өсірудің астықты технологиясы..
- •2.Топырақтың құнарлығы және мәдени түрлері.
- •3.Дән массасын қоймада сақтау режимі мен тәсілдері. Сақтау тәсілдерінің жалпы сипаттамасы мен жіктелуі.
- •Емтихандық билет № 17
- •Қазақстанда қант қызылшасын өсірудің индустриалдық технологиясы.
- •Ауыспалы егіс туралы ілімінің дамуы.
- •3. Құрама азық өндірудін негіздері.
- •4. Топырақты және ауылшаруашылығы жерлерін қорғау. Топырақ эрозиясы және дефляциясы. Топырақты ластанудан қорғау шаралары.
- •5. Селекциялық материалдарды бағалау тәсілдері. Құрғақшылыққа және қысқа төзімділігін бағалау.Өнімнің сапасын бағалау.
- •Емтихандық билет № 18
- •Қант қызылшасының маңызы, морфологиялық және биологиялық ерекшеліктері.
- •Минималдық, нөлдік топырақ өндеу әдістері олардың айырмашылықта
- •3. Көкөніс, жеміс жидекті өндеу негіздері. Ашытқан қырыққабатты даярлау
- •4. Таулық аймақтар топырақтары және жайылма топырақтары классификациясы мен морфологиялық сипаттамалары.
- •Біржылдық көкөніс дақылдарының тұқымшаруашылығы. Шалғам және қияр тұқымшаруашылығы..
- •Қолданылуы
- •Өсімдік туралы
- •Емтихандық билет № 19
- •Солтүстік Қазақстанда картопты суарылмайтын жағдайда өсіру технологиясы.
- •Дақылдарды алғы егіс ретінде бағалау.
- •3. Өсімдік майының сапасы және оны анықтау жолдары.
- •4. Таулық аймақтар топырақтары және жайылма топырақтары классификациясы мен морфологиялық сипаттамалары.
- •5. Селекциялық материалдарды бағалау тәсілдері. Зиянкестерге қарсы төзімділік бағасы. Қолайсыз топырақ – климаттық жағдайларға төзімділік бағасы. Егіс жинауға және механизацияға берілген бағасы.
- •Емтихандық билет № 20
- •Картоп дақылын қатарлап жал үстіне өсіру технологиясының ерекшеліктері.
- •2. Егіншіліктің негізгі заңдары жеке олардың дақылдар өнімін арттырудағы маңызы.
- •3. Жарма өндіру тәсілдері және технологиялық үрдістердің сұлбасы, сапасын анықтау көрсеткіштері.
- •4. Құрғақ және ылғалды субтропик топырақтары классификациясы мен морфологиялық сипаттамалары.
- •5. Селекциялық материалдарды бағалау тәсілдері. Зиянкестерге қарсы төзімділік бағасы. Қолайсыз топырақ – климаттық жағдайларға төзімділік бағасы. Егіс жинауға және механизацияға берілген бағасы.
- •Емтихандық билет № 21
- •1.Картоптың маңызы, морфологиялық және биологиялық ерекшеліктері.
- •2.Топырақтың су,ауа,жылу режимдері және оларды реттеу әдістері.
- •3.Нан пісіру негіздері. Піскен нанның сапасын анықтау: сыртқы түрі, жұмсақтығы, нанның ылғалдылығы, саңылаулығы, қышқылдылығы.
- •4.Шөлейт және шөлді аймақ топырақтары классификациясы мен морфологиялық сипаттамалары.
- •5. Гетерозис, оны өсімдіктер селекциясы тәжірибесінде пайдалану жолдары. Биотехнология және селекция.
- •Емтихандық билет № 22
- •Солтүстік Қазақстанда майлы зығырдың өсіру технологиясының негізгі элементтері.
- •2. Топырақтың жарық және қоректік режимдері және оларды реттеу әдістері.
- •3. Картопты сақтау тәсілдері. Картоп және көкеніс сақтау қоймаларының сипаттамасы, дайындық жұмыстары.
- •4. Кебірлердің классификациясы мен морфологиялық сипаттамалары.
- •Мутация классификациясы. Химиялық және физикалық мутагендер. Экспериментальды және спонтанды мутагенез негізінде алынған құнды шаруашылық формалары мен сорттары.
- •Емтихандық билет № 23
- •Майлы зығыр маңызы, морфологиялық және биологиялық ерекшеліктері.
- •Топырақтың негізгі агрофизикалық қасиеттері, егіншіліктегі мәні және оларды реттеу әдістері.
- •5. Элита тұқымдарының өндірісі. Элитті тұқымдардың толық өсіру схемасы.
- •Емтихандық билет № 24
- •1.Солтүстік Қазақстанда жаздық рапсты тұқымға өсіру технологиясының ерекшеліктері.
- •2.Топырақ құнарлылығын қалпына келтіру.
- •3. Қоймаларды жаңа өнімді қабылдауға дайындау. Дезинсекция.
- •4. Қара-қоңыр және шалғынды қара-қоңыр топырақтар классификациясы мен морфологиялық сипаттамалары.
- •5. Селекциялық процестердің ұйымы және техникасы. Сортсынау.
- •Емтихандық билет № 25
- •4. Шалғынды және шалғынды-далалы ландшафттың автоморфты топырақтары қара топырақтар деп аталады.
- •Емтихандық билет № 26
- •Емтихандық билет № 27
- •Емтихандық билет № 28
- •Емтихандық билет № 29
- •Емтихандық билет № 30
- •5. Мемлекеттік сорт сынауды ұйымдастыру. Мемлекеттік сорт сынау учаскелерінде сорттарды өндірістік сынаудан өткізу.
3. Құрама азық өндірудін негіздері.
Технологиялық процесстерді ұйымдастыру және құру негіздері
Құрама жем заводтарында технолгиялық процесстерді жетілдіру, дайын өнім сапасын жоғарылату, сондай-ақ шикізаттар мен құрал-жабдықтарды тиімді пайдалану және алдыңғы қатарлы тәжірибе мен ғылым жетістіктерін кең тарату үшін құрама жем, нәруызыд витаминді қосымшалар, премикстер мен карбамидті концентрат өндірістік технологиялық прцесстерін ұйымдастыру мен жүргізу ережелері атты құжат қолданылады. Бұл ереже мынадай негізгі шарттарды сақтауды талап етеді.
Шикізаттарды сапа көрсеткішіне байланысты қамбаларға орналастыру.
Сапалығы өзгеше шикізат партияларын тиімді пайдалану.
Технологиялық құрал-жабдықтарды аса тиімді пайдалануды қарастыратын технологиялық процесстің нобайын құру.
Үздіксіз ағын жұмысының ырғақтылығын ұйымдастыру.
Өңделген шикізаттардың технологиялық қасиеттерін еске ала отырып машиналардың жұмысының дұрыс режимдерін орнату.
Технологиялық процессті жетілдіру арқылы құрама жем сапасын жақсарту.
Рецептерді қатаң түрде сақтауды қамтамасыз ететін өндірісті технологиялық және технохимиялық бақылау.
Санитариялы гигиеналық режимдерді қатаң сақтау.
Шикізаттарды және дайын өнімді уақытымен есепке алу.
Құрал-жабдықтардың талапқа сай техникалық жағдайын қадағалау.
4. Топырақты және ауылшаруашылығы жерлерін қорғау. Топырақ эрозиясы және дефляциясы. Топырақты ластанудан қорғау шаралары.
Қоршаған табиғи ортаның бір бөлігі ретінде жерді қорғауға, ұтымды пайдалануға, ауыл шаруашылығы мен орман шаруашылығы айналымынан жердің негізсіз алынып қойылуын болғызбауға, сондай-ақ топырақтың құнарлылығын қалпына келтіру мен арттыруға бағытталған құқықтық, ұйымдық, экономикалық, технологиялық және басқа іс-шаралар жүйесін қамтитын іс-әрекеттер жерді қорғау жұмыстары болып саналады.
Қазақстан Республикасының жер Кодексінде жерді қорғаудың мақсаттары мен міндеттері айқын көрсетілген. Осы Кодекстің 139-бабына сәйкес жерді қорғаудың мақсаттары келесідей:
1) өндірістің экологиялық қауіпсіз технологияларын ынталандыру, орман мелиорациясы мен мелиорация жұмыстарын және басқа іс-шараларды жүргізу арқылы жердің азып-тозуы мен бүлінуін, шаруашылық қызметтің басқа да қолайсыз зардаптарын болғызбау;
2) азып-тозған немесе бүлінген жерді жақсарту мен қалпына келтіруді қамтамасыз ету;
Жер Кодекснің 140-бабында жер учаскелері иелері мен жер пайдаланушыларға жерді қорғау үшін келесідей міндеттер жүктелетіні көрсетілген:
1) жерді су және жел эрозиясынан, селден, су басудан, қайталап сортаңданудан, құрғап кетуден, тапталуынан, өндіріс пен тұтыну қалдықтарымен, химиялық, биологиялық, радиоактивті және басқа да зиянды заттармен ластанудан, өзге де бүліну процестерінен қорғау шараларын іске асыруға;
2) ауыл шаруашылық жерін карантиндік зиянкестер мен өсімдік ауруларын жұқтырудан, арамшөп, бұта мен шілік басып кетуден, жердің жай-күйі нашарлауының өзге де түрлерінен қорғауға;
3) жердің бүлінуіне әкеліп соқтыратын жұмыстар жүргізілген кезде топырақтың құнарлы қабатын алуға, сақтауға және пайдалануға бағытталған шараларды жүргізуге міндетті.
Топырақтың бұзылып, жойылуына басты ықпал етуші факторына байланысты топырақ эрозиясы екі түрге бөлінеді. Олар жел эрозиясы (дефляция) және су эрозиясы.
Жел эрозиясы дегеніміз топырақтың жел әсерінен бұзылып, ыдырап, шаң болып ұшып, бүлінуі. Ол екі түрге бөлінеді:
1) шаңды боран (қара дауыл)
2) күнделікті (жергілікті).
Шаңды боран желдің шапшаңдығы 10-20 м/сек дәрежеге жеткенде байқалып үлкен ауданды қамтиды.
Күнделікті жел эрозиясы шамалы ауданды қамтиды. Топырақ бетінде майда бөлшектерден құралған сырғыма шаңды боран байқалады. Осы эрозияға әсіресе қыраттар, жел өтіндігі беткейлер жиі шалдығады.
Су эрозиясы дегеніміз бетінен аққан су әсерінен топырақтың бұзылып, шайылып бүлінуі.
Топырақ ластануын болдырмау үшін мынадай шараларды жүргізу керек:
Табиғатты қорғайтын заңдарды бұлжытпай орындау;
Қоршаған ортаның сапасына бақылау жүргізетін мекемелер қызметін дұрыс ұйымдастыру;
Топырақты ластаушы заттардың қасиеттерін, жылжу
Тәртібін, топырақ процестеріне қатысуын зерттеу;
Зиянды заттардың шекті мөлшерлерін нормалау;
Қауіптілігі бойынша пестицидтерді топтастырып, кейбір
Түрлерінің қолданылуын шектеу;
Ауыл шаруашылығында зиянкестермен, арам шөптермен
Күресу үшін химиялық әдістердің орнына биологиялық әдістерді қолдану және т.б.
