- •Емтихандық билет № 1
- •1. Астық дақылдарының өсуі және дамуы (өсу сатылары, органогенез кезеңдері, өнімділік элементтері)..
- •2. Ауыл шаруашылық дақылдардының тіршілігіне қажетті факторлары.
- •3. Өсімдік шаруашылығы өнімдерін сақтау және өңдеу технологиясы пәні, міндеттері.
- •4. Топырақтану ғылымының қалыптасуы, топырақтың табиғи ерекшеліктері. Топырақтанудың негізгі бөлімдері, басқа ғылымдармен байланысы, зерттеу тәсілдері.
- •Емтихандық билет № 2
- •1. Өнім сапасына сорттың және өсіру жағдайларының әсері..
- •2. Арамшөптерді сыныптау және олардың биологиялық ерекшеліктері..
- •3. Өсімдік шаруашылық өнімдерін сақтау және өсіру кезінде өнімнің сапасына әсер ететін факторлар..
- •4. Топырақтану ғылымының даму тарихы. Топырақтанудың Қазақстанда дамуы..
- •5. Солтүстік қазакстанда селекция және тұқым шаруашылық ғылымының қысқаша даму тарихы. Отандық селекцияның негізін қалаушылар.
- •Емтихандық билет № 3
- •1. Өсімдік шаруашылығы ғылым ретінде (міндеттері, зерттеу әдістері).
- •2. Солтүстік Қазақстанда азжылдық арамшөптермен агротехникалық күресу шаралары..
- •3. Ауылшаруашылық өнімінің сапасы туралы ұғым. Өсімдік шаруашылық өнімдеріне қойылатын талаптар. Базистік және шектеулі нормалар..
- •4. Топырақ құралу процесінің жалпы жобасы. Топырақтың табиғи түзіліс ретіндегі жалпы ерекшеліктері, зат айналымдары...
- •5. Картоп тұқымшаруашылығы. Элитті картоп өсіру нұсқасы.
- •Емтихандық билет № 4
- •1.Жаздық жұмсақ бидайдың маңызы, морфологиялық және биологиялық ерекшеліктері.
- •2.Солтүстік Қазақстанда көпжылдық арамшөптермен күресу шаралары.
- •3.Астықтың сапа көрсеткіштерін жіктеу. Астықтың жаңалығы және оны анықтау тәсілдері.
- •4.Топырақ құралуының кезеңділігі. Топырақ құралуы және эволюциясы..
- •Емтихандық билет № 5
- •1. Топырақ-климаттық аймақтарын ескере отырып жаздық жұмсақ бидай өсіру технологиясының негізгі элементтерін негіздеу.
- •2. Арамшөптерді химиялық әдіспен құрту шаралары (қолданатын гербициттердің түрлерін атау және бүрку мөлшерін анықтау, есептеу).
- •3. Астық массасынан үлгі алу тәртібі. Астықтың ластылығы және оны анықтау тәсілдері.
- •4. Топырақтың морфологиялық белгілері. Топырақ жаратылысының факторлары. .
- •5. Будандастыру. Оның принциптері, түрлері және тәсілдері.
- •Емтихандық билет № 6
- •2. Арамшөптердің биологиялық ерекшеліктері (мысалы-ерте пісетін және кеш пісетін жаздықтар).
- •3. Астықтың ылғалдылығы және оны анықтау тәсілдері.
- •4. Топырақтың қатты фазасының минералды бөлігі. Топырақтардың гранулометриялық құрамының маңызы.
- •Емтихандық билет 7
- •1.Күздік дәнді дақылдарының маңызы, морфологиялық және биологиялық ерекшеліктері.
- •2.Ауыспалы егіс және олардың құрастырушы элементтері
- •3.Астық партиясының сапа көрсеткіштері. Типтік құрамы және шынылығы.
- •5.Селекциялық процестегі жалғыз айырмашылық принципі және будандары, дәлдігі, типтігі.
- •Емтихандық билет №8
- •1.Солтүстік Қазақстанда күздік дақылдарды өсіру технологиясының ерекшеліктері.
- •2.Ауыл шаруашылығы дақылдарын және сүрі жерлерді ауыспалы егісте орналастыру
- •3.Дәннің ірілігі мен біркелкілігіне әсер ететін факторлар. Астықтың көлемдік салмағы (натура), қауыздылығы, дәннің толықтылығы және оны анықтау тәсілдері.
- •4.Топырақ құрамындағы химиялық заттар. Топырақтардың радиоактивтілігі, табиғи және жасанды радиоактивтілік.
- •5.Мутация және мутагенез, оның селекция тәжірибесіндегі маңызы.
- •Емтихандық билет №9
- •Астық жемдік дақылдарының маңызы, олардың морфологиялық және биологиялық ерекшеліктері.
- •Ауыспалы егістерді сыныптау, құрастыру принциптері және оларды қолдану аудандары
- •3. Астықтың наубайханалық сапа көрсеткіштері. Бидай дәніндегі желімшенің сапасы мен мөлшерін анықтау. Күшті және қатты бидайлар.
- •5.Картоп дақылының сорттық белгілері және Солтүстік Қазақстанда аудандастырылған сорттары.
- •Емтихан билет №10
- •1.Солтүстік Қазақстанда жемдік астық дақылдарының өнімділігін арттыру жолдары.
- •2.Алқаптық ауыспалы егіс: сыныптау, құрастыру ерекшеліктері
- •3.Я.Я. Никитинский бойынша өсімдік шаруашылығы өнімдерін сақтаудың жалпы қағидалары, тәжірибедегі мәні.
- •5.Сорт туралы түсінік. Өндірісте сортқа қойылатын талаптар.
- •Емтихан билет №11
- •1.Дәнді дақылдардың тіркелген сорттарының сипаттамасы.
- •2.Солтүстік Қазақстанда астықты-сүрі жерлі ауыспалы егісті игеру
- •3.Астық массасы мен астық өнімдерінің физикалық қасиеттері (астық массасының сусымалылығы, өздігінен сұрыпталуы, қуыстылығы, сорбциялық қасиеттері).
- •2.Топырақты күзде өңдеу:түрлері, құралдары, тереңдігі
- •3.Сақтау кезінде астық массасында жүретін физиологиялық процесстер. Сақтау кезіндегі астық пен тұқымың ұзақ өміршеңдігі (тыныс алу, егін жинағаннан кейінгі дәннің пісіп-жетілуі).
- •5.Сұрыптау және оның тәсілдері. Сұрыптау жүргізу кезінде туындайтын қиыншылықтар мен кедергілер.
- •Емтихандық билет № 13
- •Солтүстік Қазақстанда қарақұмықтың өсіру технологиясының ерекшеліктері.
- •2. Топырақты көктемде алғашқы өңдеу – ылғал жабу немесе тырмалау: мерзімі және орындау ерекшеліктері, құралдар, тереңдігі.
- •3. Сақтау кезінде астық массасының өздігінен қызуы (ұялы, қабаттық, жаппай өздігінен қызудың түрі). Күресу жолдары.
- •4. Топырақтың физикалық және физико -механикалық қасиеттері.
- •5. Полиплоидия және оны селекциалық тәжірибеде пайдалану. Полиплоидия түрлері және алу жолдары.
- •Емтихандық билет № 14
- •Жүгерінің маңызы, морфологиялық және биологиялық ерекшеліктері.
- •Топырақты себу алдында және аралықты өңдеу: мерзімі және орындау ерекшеліктері, тереңдігі, құралдары, ерекшеліктері.
- •Астық массасын сақтау кезінде зиянкестермен зақымдануы және оны анықтау тәсілдері.
- •Топырақтағы ылғал түрлері. Топырақтың негізгі су қасиеттері: су ұстау қасиеттері, су өткізгіш қасиеті, су көтергіш қасиеті. Топырақтың су құбылымы..
- •Мәдени дақылдардың эколого-географиялық жүйеленуі. Мәдени өсімдіктердің шығу орталығы және қалыптасуы (н.И.Вавилов;п.М.Жуковский).
- •Емтихандық билет № 15
- •Емтихандық билет № 16
- •1.Солтүстік Қазақстанда жүгеріні сүрлемге өсірудің астықты технологиясы..
- •2.Топырақтың құнарлығы және мәдени түрлері.
- •3.Дән массасын қоймада сақтау режимі мен тәсілдері. Сақтау тәсілдерінің жалпы сипаттамасы мен жіктелуі.
- •Емтихандық билет № 17
- •Қазақстанда қант қызылшасын өсірудің индустриалдық технологиясы.
- •Ауыспалы егіс туралы ілімінің дамуы.
- •3. Құрама азық өндірудін негіздері.
- •4. Топырақты және ауылшаруашылығы жерлерін қорғау. Топырақ эрозиясы және дефляциясы. Топырақты ластанудан қорғау шаралары.
- •5. Селекциялық материалдарды бағалау тәсілдері. Құрғақшылыққа және қысқа төзімділігін бағалау.Өнімнің сапасын бағалау.
- •Емтихандық билет № 18
- •Қант қызылшасының маңызы, морфологиялық және биологиялық ерекшеліктері.
- •Минималдық, нөлдік топырақ өндеу әдістері олардың айырмашылықта
- •3. Көкөніс, жеміс жидекті өндеу негіздері. Ашытқан қырыққабатты даярлау
- •4. Таулық аймақтар топырақтары және жайылма топырақтары классификациясы мен морфологиялық сипаттамалары.
- •Біржылдық көкөніс дақылдарының тұқымшаруашылығы. Шалғам және қияр тұқымшаруашылығы..
- •Қолданылуы
- •Өсімдік туралы
- •Емтихандық билет № 19
- •Солтүстік Қазақстанда картопты суарылмайтын жағдайда өсіру технологиясы.
- •Дақылдарды алғы егіс ретінде бағалау.
- •3. Өсімдік майының сапасы және оны анықтау жолдары.
- •4. Таулық аймақтар топырақтары және жайылма топырақтары классификациясы мен морфологиялық сипаттамалары.
- •5. Селекциялық материалдарды бағалау тәсілдері. Зиянкестерге қарсы төзімділік бағасы. Қолайсыз топырақ – климаттық жағдайларға төзімділік бағасы. Егіс жинауға және механизацияға берілген бағасы.
- •Емтихандық билет № 20
- •Картоп дақылын қатарлап жал үстіне өсіру технологиясының ерекшеліктері.
- •2. Егіншіліктің негізгі заңдары жеке олардың дақылдар өнімін арттырудағы маңызы.
- •3. Жарма өндіру тәсілдері және технологиялық үрдістердің сұлбасы, сапасын анықтау көрсеткіштері.
- •4. Құрғақ және ылғалды субтропик топырақтары классификациясы мен морфологиялық сипаттамалары.
- •5. Селекциялық материалдарды бағалау тәсілдері. Зиянкестерге қарсы төзімділік бағасы. Қолайсыз топырақ – климаттық жағдайларға төзімділік бағасы. Егіс жинауға және механизацияға берілген бағасы.
- •Емтихандық билет № 21
- •1.Картоптың маңызы, морфологиялық және биологиялық ерекшеліктері.
- •2.Топырақтың су,ауа,жылу режимдері және оларды реттеу әдістері.
- •3.Нан пісіру негіздері. Піскен нанның сапасын анықтау: сыртқы түрі, жұмсақтығы, нанның ылғалдылығы, саңылаулығы, қышқылдылығы.
- •4.Шөлейт және шөлді аймақ топырақтары классификациясы мен морфологиялық сипаттамалары.
- •5. Гетерозис, оны өсімдіктер селекциясы тәжірибесінде пайдалану жолдары. Биотехнология және селекция.
- •Емтихандық билет № 22
- •Солтүстік Қазақстанда майлы зығырдың өсіру технологиясының негізгі элементтері.
- •2. Топырақтың жарық және қоректік режимдері және оларды реттеу әдістері.
- •3. Картопты сақтау тәсілдері. Картоп және көкеніс сақтау қоймаларының сипаттамасы, дайындық жұмыстары.
- •4. Кебірлердің классификациясы мен морфологиялық сипаттамалары.
- •Мутация классификациясы. Химиялық және физикалық мутагендер. Экспериментальды және спонтанды мутагенез негізінде алынған құнды шаруашылық формалары мен сорттары.
- •Емтихандық билет № 23
- •Майлы зығыр маңызы, морфологиялық және биологиялық ерекшеліктері.
- •Топырақтың негізгі агрофизикалық қасиеттері, егіншіліктегі мәні және оларды реттеу әдістері.
- •5. Элита тұқымдарының өндірісі. Элитті тұқымдардың толық өсіру схемасы.
- •Емтихандық билет № 24
- •1.Солтүстік Қазақстанда жаздық рапсты тұқымға өсіру технологиясының ерекшеліктері.
- •2.Топырақ құнарлылығын қалпына келтіру.
- •3. Қоймаларды жаңа өнімді қабылдауға дайындау. Дезинсекция.
- •4. Қара-қоңыр және шалғынды қара-қоңыр топырақтар классификациясы мен морфологиялық сипаттамалары.
- •5. Селекциялық процестердің ұйымы және техникасы. Сортсынау.
- •Емтихандық билет № 25
- •4. Шалғынды және шалғынды-далалы ландшафттың автоморфты топырақтары қара топырақтар деп аталады.
- •Емтихандық билет № 26
- •Емтихандық билет № 27
- •Емтихандық билет № 28
- •Емтихандық билет № 29
- •Емтихандық билет № 30
- •5. Мемлекеттік сорт сынауды ұйымдастыру. Мемлекеттік сорт сынау учаскелерінде сорттарды өндірістік сынаудан өткізу.
Емтихандық билет № 5
1. Топырақ-климаттық аймақтарын ескере отырып жаздық жұмсақ бидай өсіру технологиясының негізгі элементтерін негіздеу.
Жаздық жұмсақ бидай өнімін арттыруда алғы дақылға үлкен маңыз беріледі. Ең жақсы алғы дақылдар – таза пар, пардан кейінгі екінші дақыл, дәнді бұршақ дақылдар, сүрлемдік жүгері. Жұмсақ бидай сорттары:Ақмола 2. А.И.Бараев атындағы астықшаруашылығы ғылыми-зерттеу институтында шығарылған. Лютесценс түршесі. Масақтары ақ, қылтықсыз, қабығы түксіз, дәні қызыл. Орташа мерзімде пісетін сорт, вегетация ұзақтығы 85-95 күн. Жатып қалуға төзімді, өнімділігі жоғары.Аймақтағы орташа өнімділігі 20 ц/га. Күшті дән қалыптастырады: клейковинасы – 27,8 30,1%, ақуызы – 14,0-15,0%, мың дәннің массасы-36,0г. Интенсивті сорт түрі.Астана. А.И.Бараев атындағы астықшаруашылығы ғылыми-зерттеу институтында шығарылған. Лютесценс түршесі. Орташа ерте мерзімде пісетін сорт. Ақмола 2 стандарттан 2-3 күн бұрын піседі. Құрғақшылыққа және жатып қалуға төзімді.Сорт жоғары сапалы астық қалыптастырады: клейковинасы – 32,8- 30,0%, ақуызы – 13,3-16,8%. 2003 жылы ең жоғары өнімді- 32,0ц/га құрады. Ауруларға (қара күйе,тот, септориозге) төзімді, жасырын сабақ зиянкестеріне төзімдігі стандарт Ақмола 2-ден жоғары.Казахстанская раннеспелая. В.Р.Вильямс атындағы егіншілік ҒЗИ және Қара-Балық ауылшаруашылық тәжірибелік станциясында шығарылған. Лютесценс түршесі. Орташа ерте мерзімде пісетін сорт, 68-85 күнде пісіп жетіледі. Жатып қалуға төзімділігі жоғары. Күшті бидай. 1000 тұқымның массаы -35,8-38,0г. Қара күйе және тамыр шірігі ауруымен орташа залалданады. Жоғары өнімділігі - 33,8ц/га.Эритроспермум 35. Сорт Қостанай АҒЗИ және А.И.Бараев атындағы Қазақ ас- тықшаруашылығы ғылыми-зерттеу институтында шығарылған. Эритроспермум түршесі. Масағы қылтықты, ақ, қабықшасы түксіз, дәні қызыл. Жатып қалуға төзімділігі -3,5 балмен бағаланады. Саратовская 29 сорты деңгейінде. Құрғақшылыққа төзімділігі жоғары, шашылмайды. Тозаңды қара күйе ауруымен залалдануы төмен,бурыл және сабақтық тот ауруымен тез залалданады. 1000 тұқымның массасы-30,5-38,0г.
Жаздық бидай дақылын өсірудің технологиялық схемасы
№ |
Технологиялық Іс-шаралар |
А/ш машиналар Және құралдар |
Жүргізу Мерзімі |
Сапалық көрсеткіштер Шарқы |
Пардан кейінгі бірінші дақыл |
||||
1 |
Ерте көктемдегі топырақты өңдеу |
«Morris Field PRO» |
Топырақтың физикалық пісу Кезеңі,2 ізбен |
Тереңдігі 3-4 см |
2 |
Триаллат, Авадекс БВ сіңіру (қара сұлыға қарсы) |
«Morris Field PRO» «John Deer-4720» |
Топырақтың физикалық пісу кезеңі |
Тереңдігі 3-4 см, мөлшері 3,0л/га |
3 |
Тұқымды Дәрілеу |
ПС-10, ПСУ-10, СТ |
Себу Алдында |
Винцит, 5% к.с. 2,0 л/т. Витавакс 200 65%с.п.-3 кг/т. Раксил 2% с.п.-1,5 кг/т. |
4 |
Себу |
СЗП-3,6; СЗС-2,1, Себу кешендері «John Deer-1895», »Horsch-Агро-Союз», «Morris concept 2000». |
Жұмсақ бидай 18-28 мамыр,
|
Себу тереңдігі 5-7 см, Жұмсақ бидай себу мөлшері- 2,3-4,2 млн; |
Егісті күтіп-баптау |
||||
5 |
Арамшөптерге Қарсы бүрку |
ОПШ-15 «John Deer-800», «John Deer-4720» |
Бидайдың түптену кезеңі.Атпа тамырлы, бір жарнақты арамшөптерге қарсы |
Секатор турбо-0,7 л/га. Гранстар-15г/га. Пума Супер 75% - 1л/га |
6 |
Зиянкестерге қарсы Бүрку |
«John Deer-4720», «Summers» |
Бидайдың түтіктену кезеңі.Щвед Шыбыны, астық бүргесі және т.б. Қарсы. |
Децис экстра-0,05л/га. Каратэ 5% к.э.-0,2 л/га. |
7 |
Ауруларға қарсы Бүрку |
«John Deer-4720», «Summers» |
Таттарға, септор- иозға қарсы, тулық жапырақ- тану кезеңінде |
Фалькон-0,6л/га, Тилт 25% к.э.- 0,5 л/га. Рекс 49,7%-0,5 л/га |
Егінді жинау |
||||
8 |
Егісті жинау алдында өңдеу немесе десикация |
Самолетпен, Делтопланмен |
Дәннің ылғалдылығы 32-36% |
Баста 14% в.р.-1,5-2,0 кг/га. |
9 |
Тікелей комбаинмен Ору |
Енисей, «John Deer», Медион 310-330, Мега 350/360 |
Дәннің толық пісіп-жетілген Кезі |
Дәннің ылғалдылығы 14-18% |
10 |
Бөлектеп ору. Дестелеп шабу.
|
ЖВН-6А, ЖВН-9(жатка- Лары), масдон 3020 |
Дәннің балауызданып пісу кезеңі |
Шабу биіктігі 15-18 см, Ылғалдылығы 25-30%. |
11 |
Дестелерді жинау және Бастыру |
Енисей,Дон 1500, «John Deer», Медион 310-330, Мега 350/360 |
Дәннің толық пісу кезеңі |
Дәннің ылғалдылығы 25-30%. |