2 2 21 Аралас жұмыс істейтін ортодонотялық аппараттар. Жұмыс істеу

2 2 22 Ретенциялық аппараттар. Жұмыс істеу принципі, қолдануға арналған көрсеткіштері.

2 2 23 Балаларда тіс-жақ жүйесінің емдеу және алдын алу әдісі ретіндегі миогимнастика.

2 2 25 Прогнатиялық тістемнің этиологиясы, патогенезі, Прогнатия- жоғарғы жақ сүйпегінің алға шығуы. Төмендегідей жіктеледі:

-Физиологиялық прогнатия;

-Паталогиялық прогнатия;

-Жалған прогнатия;

-Шынайы прогнатия.

Физиологиялық прогнатия; . Бұл тістем түріне тістемнің барлық белгілері тән айырмашылығы физиологиялық прогнатияда екі жақ сүйектің альвеолярлы өсінділері мен күрек тістер артқа еңкіш орналасқан болып келеді;

Паталогиялық прогнатия. Төменгі жақ сүйегінің дистальды ығысуы немесе жоғарғы жақ сүйегінің алға шығуы салдарынан алдыңғы және бүйір тістердің қалыпты тістесуі бұзылады. Физиологиялық тістемде жоғарғы күрек тістердің кескіш төмпешікті түйісудің болуына байланысты төменгі күрек тісті жауып тұрады. Прогнатияда жоғарғы күрек тістер алға шығып осы тұста антогонист тістер арасында сағылау п.б. Болады. Прогнатиялық тістемде жоғарғы бірінші молярдың ұрт төмпешігі өзі аттас молярдың ұрт төмпешігіне түйіседі, кейде

-ші премоляр –ші молярдың алдыңғы ұрт төмпешігі арасында сайға түседі.

Жалған прогнатияда төменгі жақ кішірейген жоғарғы жақ қалыпты болады.

Шынайы прогнатияда төменгі жақ қалыпты жоғарғы жақ үлкейген болады.

Жалпы себептер:

- тұқымқуалаушылық

- Жүктілік кезінде анасының ауруы (токсикоздар, инфекциялық, вирусты аурулар, эндокринді жүйесінің аурулары,жүрек-қантамыр жүйесінің аурулары т.б.).

- Тіс ұрығының атипті орналасуы

- Ерте бала жасындағы аурулар (негізінен рахит).

- Эндокринді бездерінің қызыметінің бұзылуы, мұрынмен тыныс алудың минеральды алмасуы, ұзын тіл және қызметінің бұзылысы.

Жергілікті себептер:

-бала ұйықтаған уақытында дұрыс жатпауы (басын шалқайту).

- Жағымсыз қылықтары ( тырнағын тістеу, тілін, саусағын сору, карандаш және басқада заттарды, тұрақты және уақытша тістерін ерте жоғалтқаннан кейін ақау аймағына тіс қатарының арасына тілді орналастыру және т.б.).

- Жақтың жарақаттық зақымдалулары.

- Таңдай және альвеолярлы өсіндісінің жырығы

2 2 26 Прогнатиялық тістемнің диагностикасы .

2 2 27 Прогениялық тістемнің этиологиясы, патогенезі. Прогения-төменгі жақ сүйегінің алға шығуы.

Төмендегідей жіктеледі:

-Физиологиялық прогения;

-Паталогиялық прогения;

-Жалған прогения;

-Шынайы прогения.

Физиологиялық прогения. Бұл тістем түріне тістемнің барлық белгілері тән айырмашылығы физиологиялық прогнатияда екі жақ сүйектің альвеолярлы өсінділері мен күрек тістер алға еңкіш орналасқан болып келеді;

Паталогиялық прогенияда төменгі жақ сүйегі алға шығып жоғарғы жақ сүйегінен ілгері орналасады. Төменгі алдыңғы тістер өзі аттас жоғарғы алдыңғы тістерді жауып тұрады. Бұл кезде алдыңғы тістермен тістеледі. Егер төменгі жақ тістері алға көп шыққан болса жоғарғы төменгі тістер арасында саңылау п.б. күрек тістермен тамақ жеу мүмкін болмай қалады. Тамақ бүйір тістермен кесіледі.

Жалған прогетияда жоғарғы жақ кішірейген, төменгі жақ өалыпты болады.

Шынайы прогетияда жоғарғы жақ қалыпты, төменгі жақ қалыпты.

Жалпы себептер:

- тұқымқуалаушылық

- Жүктілік кезінде анасының ауруы (токсикоздар, инфекциялық, вирусты аурулар, эндокринді жүйесінің аурулары,жүрек-қантамыр жүйесінің аурулары т.б.).

- Тіс ұрығының атипті орналасуы, босану жарақаттары

- Ерте бала жасындағы аурулар (негізінен рахит).

- Эндокринді бездерінің қызыметінің бұзылуы, мұрынмен тыныс алудың минеральды алмасуы, ұзын тіл және қызметінің бұзылыс

Жергілікті себептер:

-жақаралық сүйектің дамымай қалуы, жоғарғы жақ аймағындағы толық немесе толық емес адентия

-жоғарғы жақ тістерінің ретенциясы немесе жоғалтуы., менгі жақта аса көп тістердің болуы, тістердің кешігіп ауысуы, балалық шақтағы кальций элементтерінің алмасуының бұзылу аурулары., тілдің қысқа жүлгесі, аңдай және тіл бадамшаларының гипертрофиясы,кроглоссия

-аман әдеттер – тіл мен жоғарғы ерінді, саусақты, әр түрлі заттарды сору., уақытша тістер бұдырларының бір келкі емес мүжілуі, оғарғы және төменгі жақ тістерінің бір келкі ауыспауы, тістер орналасуының аномалиялары

-миодинамикалық тепе теңдіктің бұзылуына әкелетін әр түрлі себептер., жұтынудың инфантильді түрі

2 2 28 Прогениялық тістемнің диагностикасы ..

2 2 29 Терең тістемнің этиологиясы, патогенезі.

2 2 30 Терең тістемнің диагностикасы

2 2 31 Ашық тістемнің этиологиясы, патогенезі,

2 2 32 Ашық тістемнің диагностикасы

2 2 33 Аралас тістемнің этиологиясы, патогенезі.

2 2 34 Аралас тістемнің диагностикасы

2 2 35 Балаларда тіс-жақ аномалиясының алдын алу.++

2 2 36 Балаларда тістер дамуының шығу мерзімдері аномалиялары. Этиологиясы, патогенезі, клиникасы. 1. Дистопия — дұрыс қалыптасқан тістің тіс қатарынан шет шығуы. Кейде ұртқа қарай не тілге қарай жантая шығады. Кейбір тістер мұрынның ішіне не гаймор қуысына немесе көзге қарай шығуы мүмкін. Бұндай жағдайда тістің жаруы кешігіп, сол маңай тіндері зақымданып, қабынуы мүмкін. Онда тісті суырып алып тастау керек.

2. Ретенция — дұрыс қалыптасқан тістің шығуы әртүрлі кедергімен баяулап ұсталып қалуы. Егер тіс жартылай шықса, онда шала ретенция, ал тіс мүлде шыға алмай қалса, онда толық ретенция деп аталады.

Кейде көп уақыттан кейін адамның бар тістері түсіп, алынбалы тіс протезін пайдаланған кезінде ғана бұрын уақытында шықпай қалған тістің жарғанын байқауға болады. Тұрақты тістердің ұрықтану процесінің бүзылғанынан олар мүлде жарып шықпаса, онда толық адентия деп атайды.

Дистопия мен ретенцияға сүт тістер де, тұрақты тістер де ұшырайды. Тұрақты тістердің ішінде ретенцияға жиі ұшырайтын ақыл тістер, әсіресе астыңғы сегізінші тістер. Ал сирек ұсталып шыға алмай қалған жағдайға сойдақ тістер (ұры тіс) мен жоғарғы не астыңғы кіші азулар тап болады. Ретенция мен дистопия ауруының себебі толық анықталмаған. Әртүрлі ғалымдардың пікірі бойынша оның мынандай себептері болуы мүмкін:

а) Зат алмасу процесінің — ішкі секреция бездерінің, гормондардың реттеу жұмысының нашарлағаны не витаминдердің жеткіліксіздігі, инфекциялық аурудың әсері т. б. жағдайлар.

б) Зат алмасудың реттелуіне қатынасатын ішкі бездер қызметінің өзгерістері (гормондар қызметі бәсеңдесе не инфек-циялық) себебінен тіс дұрыс ұрықтанбай қалады не жақ сүйектердің кейбір бөліктері ерекше дамып, тістің жарып шығуын тежейді және қанмен жабдықталуын да өзгертеді.

Филогенез — даму процесінде адам тісінің саны мен мөлшері біркелкі қалпында қалса, жақ сүйектердің көлемі кішірейеді. Сондықтан кейбір тістерге шығатын орын болмай, ол не альвеольдық өсіндінің ішінде не сүйектің денесінде шыға алмай қалады.

3. Тістердің уақтылы жарып шығуын тежейтін жергілікті себептер көп: сүт тістер түбірінің кеш сорылуы не болмаса сүт тістерді ерте суырып тастаса қатардағы тісер бос орынға қарай жылжығандықтан кейін шыққан тұрақты тіске орын болмай қалады. Кейде сүт тіс маңындағы шырышты қабықта зақымданып, қабынуы не тіс ұрығының жақ сүйекте өте терең жатуы тістің кедергімен кеш жарып шығуының бір себебі болады. Жақ сүйектерінің дамып өсу процестері бұзылса не сүйекте ісік болса, тістің эмбриональдық дамуы бұзылып, тіс кеш шығуы не шетке қарай жаруы мүмкін.

Клиникасы. Қатардан тыс жарып шыққан (дистопиялы) не шыға алмай ұсталып қалған тістер ешқандай зиян келтірмесе, кездейсоқ рентгенге түскенде ғана табылады. Кейде науқастар жақ сүйектің әлсін-әлсін сыздап ауырғанына көңіл бөледі не астыңғы жақтың тістері сыздап ауыратын болады, ерні ұйиды.

Сырт көзбен қарағанда тістің кедергімен қиналып жарып келе жатқан белгілері мынадай болады: қатарда бір тістің жоқ болғаны анықталады, бұрын жұлынса бос орын болу керек не уақытында түспей қалған сүт тісі тұрады не ол тіс қатардан тыс жарып келе жатқаны көрінеді. Кейде альвеолдық өсіндінің шырышты қабығының астынан шығып тұрған төмпешік байқалады. Рентен суретінде ұсталып шықпай қалған тістің бейнесі көрінеді.

Біраз ғалымдардың пікірінше және біздің клиниканың бақылауы бойынша кедергімен кешігіп жарған тістер жиі қабынуға ұшырауы мүмкін. Содан пульпит (тістің үлпасының қабынуы) периодонтит (тістің дәнекер қабығының қабынуы) сияқты аурулар болады не қатар түрған тісті зақымдауы мүмкін. Кейде ауру өрбіп асқынып жедел перикоронаритке айналуы мүмкін. Сол себептен ірің әрі тарап сүйекті шірітеді де маңайындағы май шелімен жұмсақ тіндеріне жайылады. Сол аурудың салдарынан жақасты бездері шошынып лимфаденит дамиды. Қабыну процесінің даму себебінің бірі ауыз ішіндегі инфекциялардың зақымданған шырышты қабыққа еніп оны қабындыруы. Не болмаса денедегі басқа созылмалы инфекциялық аурудан қан арқылы тарап, шыға алмай жатқан тістің зардабынан болған жараны қабындырып іріңдікке айналдырады. Кедергімен ұсталып шыға алмаған тістің зардабынан қатерсіз ісіктер — амелобластома, одонтома т. б. ісіктер өсуі мүмкін.