Мазмұны

КІРІСПЕ

НЕГІЗГІ БӨЛІМ

І. Бөгетті ЖОБАЛАУ

1. Бөгеттің көлденең пішінін құрастыру

1.1. Бөгет жөтасының белгісін анықтау

1.2 Құламаларды бекіту

1.3 Сүзуге қарсы және құрғатқыш құрылғылар

1.4 Бөгеттін денесімен және оның табанымен су сүзілу есептері

1.5 Құламалардың орнықтылығын есептеу

2. Жер бөгеттерінің суөткізгіш құрылымдары

2.1Су шығарғыш түрін таңдау және оны есептеу

2.2Мұнаралы суалғышты жобалау

2.2.1. Құбырдын ұзындығын анықтау

2.2.2. Құбырдын өлшемдерін анықтау

2.3. Суалғышта болатын тегеуріннің шығынын анықтау

3. Бәсендеткіштін өлшемдерін анықтау

Кіріспе

Гидротехникалық деп – табиғи су ресурстарын( өзен, көл, теңіз, жер асты сулары) пайдаланатын немесе қоршаған ортаны судың зянды әсерінен(тасқынмен күресу, жағаларды шаюдан, селден қорғайтын және т.б) қорғайтын құрылымды айтамыз.

Гидротехникалық құрылымдардың көмегімен су шаруашылық шаралары жүргізіледі: су қоймалар салу, су деңгейін және өтімін реттеу, мұздар мен қоқыстарды өткізу және т.б.. Гидротехникалық құрылымдар әртүрлі және әртүрлі табиғат жағдайында салынады.

Бөгетті жобалауда оның тұрғызылу орны мен түрін тандап алудан бастайды. Бөгет тұрғызылған орынның өлшемдері бөгеттің түріне тікелей байланысты. Бөгеттің түрін қабылдауда , ол бөгет тұрғызылатынаймақтағы, жергілікті материалдың көлеміне, бөгет тұрғызылатын жердің геологиялық құрамына, қойманың мөлшеріне байланысты. Айтылған жағдайларды ескеріп, оның түрін тағайындағаннан кейін бөгет тұрғызуға керекті қаражатты есептегенде бағасы өте қымбат болып кетуі мүмкін. Сондықтан бағасы арзан болатын бөгет орналасатын жерді іздеу керек.

І. Бөгетті жобалау

Бөгетті жобалағанда, оның өлшемдері мен бөліктерінің түрлері алдын-ала тағайындалған мөлшерлері арнайы есептеу арқылы дәлелденіп бекітіледі. Құрылыс ережелері мен нормалары бойынша міндетті түрде жүргізілетін есептер:

а) бөгеттің түрі бөліктерінің мөлшерлерін тағайындау немесе есептеу;

ә) бөгеттің биіктігін есептеу;

б) су сүзілуін есептеу;

в) құлама беткейлердің орнықтылығын есептеу;

г) дренаждарды, сүзгіштерді есептеу;

Бөгетті есептеу үшін қойма бетінің аймағы, жел жылдамдығы бөгет тұрғызылатын жердің топографиялық картасы, жер қабаттарының геодезиялық, гидрологиялық жағдайлары, қолданатын материалдар және тағы басқа мәліметтер болуы керек. Жинақталған мәліметтер бойынша бөгеттің биіктігі, бөліктерінің түрлері тағанындалып, құлама беткейлердің жайпақтығы, жотаның ені қабылданады.

1. Бөгеттің көлденең пішінін құрастыру

1. Бөгет жөтасының белгісін анықтау

Жотаның биіктік белгісі бөгетті пайдалану кезінде, оның үстінен су асып ақпау шартын қамтамасыз етуі тиіс. Айтылған шартты орндауға әсер ететін мөлшерлер: судың жоғарғы деңгейлері, жел тұрғанда болатын толқынның биіктігі, толқынның беткейге шапшуы. Бұл есепті төмендегі кесте 1 бойынша орындаймыз.

Бөгеттің жотасының белгісі есеп айырытын денгейден h_s шама жоғары болуы тиіс. Ол келесі формуламен анықталады:

ЖБ = СД+h_б (1.1)

Мұндағы: h_s - жотаның биіктік белгісі мен су денгейінң ара қашықтығы

СД – су денгейінің биіктіік белгісі

Бөгеттің жотасының белгісі есеп айырытын денгейден h_s шама жоғары болуы тиіс. Ол келесі формуламен анықталады:

ЖБ = СД+h_б (1.2)

мұндағы: h_s - жотаның биіктік белгісі мен су денгейінң ара қашықтығы

СД – су денгейінің биіктіік белгісі

(1.3)

- желдін әсерінен болатын қойма денгейнің көтерілуі;

- қамтамасыздандыруы проценті 1% толқынның бөгеттің құлама беткейіне шапшу биіктігі;

а – қосымша биіктік;

h_б – КСД және ТТД байланысты жотанын белгісін екі жағдай үшін анықтайды. Табылған екі белгінің үлкенін бөгет жотасының есеп белгісі ретінде қабылдайды.

Есепті кесте түрінде жүргіземіз.

Кесте 1. Жотаның биіктік белгісін тағайындау

Сан реті	Мәліметтің аты, және формуласы	(ҚСД)		ТТД
1	2	3		4
1.	Өзен табанының биіктік белгісі ӨТ = 524,0 м
2.	Жоғарғы құламаның көлбеулігі mж1=3,0, mж2=2,0
3.	Денгейдің биіктік белгісі	537,0		538,0
4.	Дауылдың тұру ұзақтығы Т=6сағ=21600секунд
5.	Желдің жылдамдығы Vw, м/с	16,3		10,2
6.	Толқынды екпіндететін ұзындық L,м	5200		7400
7.	gT/ Vw g =9.81м/с СНиП gL/	21666,3 192		34623,53 697,75
8.	СНиП 2.06.04-82-дегі тіркемедегі, 1 суреттегі графиктен	Аmin=0,022 Вmin=1,8		Аmin=0,04 Вmin=2,6
9.	Толқынның орташа терендігін формуладан шыққан кіші мән бойынша табамыз. м	0,6		0,42
10.	Толқынның периоды м	3,0		2,7
11.	Қамтамасыздығы 1% ке тең толқынның биіктігі , м	1,3		0,91
12.	Толқынның ұзындығы ;м	14,06		11,4
13.	Жоғарғы бьефтегі судың терендігі d=ҚСД-ӨТ,м	13,0		14,0
14.	/	10,8		12,5
15.	Жоғарғы беткейді темірбетон тақтамаен бекіткендегі толқынның беткейге шапшуы. Берілген коэффициенттерді КР ҚНжЕ 3.04-40-2006. – дегі 6,7,8,9 кестелерден және 10 – суреттен аламаыз. Kz Kp Ksp Krun Ki KB	1,78 1,0 0,9 1,3 1,22 0,96 0,96		1,6 0,95 1,0 1,4 1,5 0,96 0,91
16.	Желдің әсерінен болатын су денгейінің көтерілуі м	0,02	0,01
17.	Жотаның биіктік белгісі мен су денгейінің ара қашықтығы м	2,3	2,11
18.	Жотаның биіктік белгісі СД+hs=ЖБ,м	539,3	539,11

Бөгеттің биіктік белгісі:

Н_б=ЖБ-ӨТ=539,3-524,0=15.3м