Марат Оспанов атындағы Батыс Қазақстан Мемлекеттік Медицина Университеті

Студенттің өзіндік жұмысы

Тақырыбы: Баланың және бала емізетін ананың нутриенттік қамтамасыз етілуі.

Кафедра: Балалар аурулары неонатологиямен

Дисциплина: Балалар аурулары.

Факультет: Жалпы медицина.

Курс: 4.

Тобы: 412А.

Орындаған: Бекмуратова Асель

Тексерген: Жарлыкасинова Майрамкуль Буркутбаевна.

Ақтөбе 2016жыл

Мазмұны:

Кіріспе

Негізгі бөлім

• Дені сау балаларды тамақтандыру

• Табиғи тамақтандыру

• Қосымша тамақ беру

• Жасанды және аралас тамақтандыру

Қорытынды

Пайдаланылған әдебиеттер

Кіріспе

Емшектегі бала тамақты көп талап етеді, бірақ оның ас қорытатын органдары әлі жетілмегендіктен, ішкенін сіңіру мүмкіндігі өте шектеулі. Сондықтан баланы алғашқы күннен бастап-ақ емшек сүтімен қоректендіру керек: емшек сүті жеңіл қорытылады, онда балаға қажет қоректік заттың барлығы бар. Сондықтан да ана сүтінің маңызы ерекше. Емшек сүтінің молдығы мен сапасы ананың белгілі режимді сақтауына және ішетін тамағына байланысты. Емшекте баласы бар әйелге арнайы диета ұстаудың қажеті жоқ; әр түрлі және үйреншікті тағам — ананың денсаулығын дұрыс сақтаудың және сүтінің мол болуының басты кепілі болып табылады. Соның өзінде емшекте баласы бар әйел күніне кем дегенде 0,5 л сиыр сүтін ішуі керек, ананың ішімдік ішуіне, темекі тартуына мүлде болмайды, сондай-ақ ол пияз, сарымсақ т. б. ащы тағамдардан бас тартқаны жөн.

НЕГІЗГІ БӨЛІМ

ДЕНІ САУ БАЛАЛАРДЫ ТАМАҚТАНДЫРУ

Жойылған энергияны толықтыратын жөне негізгі зат алмасуды қамтама-сыз ететін заттарды организм тамақпен қабылдайды. Сонымен қатар, адам орга-низміне тамақпен тканьдар қүруга кажетті қүрылыс (пластикалық) материал-дар түсіп отырады. Бүның, өсіресе, өсіп келе жатқан организм үшін маңызы үлкен. Түбінде баланың денсаулыгын, дүрыс өсіп, жетісуін анықтайтын бірден-бір фактор болып келеді.

Емшек жасындағы бала үшін негізгі тагам ана сүті. Оның күрамы айтар-лықтай өзгермейді. Бірақ, оның қүрамы ананың тамағының қүрамына тығыз байланысты. Емшектен айырылғаннан кейін баланың тамағының қүрамы өзге-рімпаз болады.

«Физиологиялық тамақтану» деген термин тагамдық рационмен тиісті жас-тағы баланың қалыпты өмір сүруін, оның даму жөне өсуін қамтамасыз етуді қарастырады.

Балалардың физиологиялык тамақтануының ересек адамдардың физиоло-гиялық тамақтануынан айырмашылығы, оның өсумен дамуды қамтамасыз ету-ге бағытталуында. Балалық шақ диетологиясы (нутрициологиясы) ең бірінші даму диетологиясы (нутрициологиясы) болып келеді.

Балалық шақтың ерте кезеңінде, кейінгі кезендерге қарағанда, нерв және ми тканьдарының толық жетілуін, сүйек тканіның, тамырлардың, каңқа бүлшық еттерінің, миокардтың, репродукциялық, эндокриндік аппараттары-ның дамуын диетологиялық түрғыдан қамтамасыз ету мәселелері өте жоғары болып келеді. Кіші мектеп, тіптен үлкен мектеп жасындағы балаларды темір, селен, йод, мырыш, кальций жөне тағы басқалармен сүтпен тиімді деңгейде қам-тамасыз етудің өзі баланың ақыл-ойының, тіреу-қимыл аппаратының қалып-тасуында айтарлықтай ақаулар пайда болуын өкеліп соқтыруы мүмкін.

«Тамақтандырудың үйлесімділігі (адекваттылығы)» тағамдық рационының жеткілікті жөне үйлестірілгендігімен қатар, өртүрлі жастағы балаларда өзгеріп отыратын, көптеген қосымша шарттарды сақтауды қамтиды. Тағамдарды таң-дау, оларды кулинарлық өңдеу төсілі көлемі немесе консистенциясы, дөмділігі, осматикалық немесе иммуноаллергиялық сипаты баланың жасына немесе жеке ерекшеліктеріне сөйкес келуі немесе келмеуі мүмкін. Бүндай қүбылыс, тіптен, тамақтың қүрамы мен оның үйлесімділігі жоғары деңгейде болғанда да байқа-луы мүмкін.

Балалардың көректік жағдайын бағалаудың негізгі принциптері.

Тиімді тағамдандыру балалардың көректік жағдайын алдын ала бағалауды та-лап етеді. Ол үшін 3 төсіл қолданылады:

1. Балалардың көректілігінің қазіргі жағдайын және оның қазіргі энергия-ның жойылуына сөйкес келуін анықтау. Ол үшін анкеталы-сүрастыру жөне сал-мақты өлшеу өдістері қолданылады.

Анкеталы-сүрастыру өдісі. 1-7 күн ішінде күнделікті тағам рационын балалардың ата-аналарынан арнайы сүрақтардан түратын анкеталарды тол-тыру арқылы жүргізіледі.

Салмақтың өдіс. Күн бойына баланың ішкен тағамын өлшеу арқылы ба-ғалау, 3-7 күн бойына жүргізіледі.

Емшек жасындағы балалардың ішкен тамағы тамақтандырғанға дейін жөне онан кейін баланың салмағын өлшеу арқылы анықталады.

Жасанды және аралас тамақтандыру берілетін қоспа, қосымша тағамдар мөлшерленеді. Бұл алынған мөліметтерден соң тағамдардың энергиялық құндылығы, химиялық құрамы, баланың жасына сай қалыпты физиология-лык мұқтаждығымен салыстырылып, тексеріледі.

2. Дене дамуы, денсаулық жағдайы баланың тамағының сапалылығы ту-ралы мәлімет береді.

2. Балалардың тағамдық маңызды заттармен қамтамасыз етілғендігін био-химиялық тәсілімен анықтайды. Организмнің қажетті нутриенттермен қамта-масыз етілгендігін анықтауға арналған биохимиялық әдіс организмдегі биоло-гиялық сүйықтық пен тканьдердегі нутриенттерді және олардың әрі қарай био-трансформацияланған метаболиттерін есептеуге негізделген. Организмнің бе-локпен қамтамасыз етілгендігін қандағы жалпы белоктың жалпы мөлшерін, ауыстырылатын, ауыстырылмайтын аминқышқылдарын, альбумин, азот ба-лансын, жөне зәрмен экскрецияланған жалпы азоттың, мочевинаның, креак-тининнің, аммиактың мөлшерін анықтау арқылы жүргізіледі. Бала орга-низмінің липидтермен қамтамасыз етілуін май қышқылының метаболизация-лық коэффициентімен анықтайды.

Витаминдермен және минеральды заттармен қамтамасыз етілуін олардың экскрецияланған мөлшерін қалыпты мөлшерімен салыстырып тексереді.

Балалардың тамаңтану жағдайына бағалау комплексті түрде клиникалық, биохимиялық зерттеу нәтижесінде берілуі тиіс.

Табиғи тамақтандыру

Табиғи тамақтандыру деген ұғым тек қана емшек емізу деген түсініктен кеңірек болып келеді, үйткені оның қүрамына қосымша тамақ беру реті тура-лы түсінікте кіреді.

1991 жылы ДДҮ отырысында төмендегі терминдер бойынша келісімге кел-ген болатынды:

«Тек қана емшекпен тамақтандыру» - емшек сүтімен емшекті емізіп тамақтандырумен қатар анасының жөне сүт ананың сауылған сүтін алғашқы 4-6 ай бойына беру.

«Көбіне емшекпен тамақтандыру» - жоғарыдағы сияқты, оған қоса аз-дап су немесе басқа сусындар береді.

«Толық емшекпен тамақтандыру» - тек қана жөне көбіне емшекпен та-мақтандыру үғымдарын қамтиды.

«Толық емес (қосымшаланған) емшекпен тамақтандыру» - емшек­пен тамақтандырумен қатар, жасанды сүт қоспаларын немесе 4-6 айдан бастап 30 г артық қою қосымша тағамдар беру.

«Шыныдан тамақтандыру» - жасанды тамаңтандырудың баламасы бо­лып есептелінеді, тамақтандыру тәсіліне байланысты шыныдан кез келген та-ғамдық қоспалармен (оның ішіне сауылған емшек сүті де кіреді) тамақтандыру.

Қазақстандағы табиғи тамақтандыруды қолдау бойынша барлық бағдарла-малардың негізінде «ВаЬу ігіеікііі һозрііаі» деп аталатын ДДҮ жөне ЮНИ-СЕФ бағдарламалары жатады. Осы бағдарламалардың жөне халық-аралық табиғи тамақтандыруды қайта дамыту қозғалысының негізгі қүжаты болып, осы қозғалыстың «тиімді табиғи тамақтандырудың он қағидасы» деп атала-тын бағдарламасы есептелінеді.