- •1 Әдебиeтке шoлу
- •Күрдeлiгүлдiлeр тұқымдaсынa және Inula тyысынa жaлпы сипaттaмa
- •Inula туысына сипаттама
- •1.1.1 Inula helenium l. Өсімдігі туралы жалпы шолу
- •1.1.2 Эколого-фитоценотикалық талдау және биік андыздың Іле – Алатауында таралуы мен өсімдіктер жабыны
- •Биік андыздың тіршілік циклы және өсу ортасы.
- •Inula helenium l. Өсімдігінің өсу ортасы
- •Зерттеу материалдары мен әдістері
- •2.1 Зерттеу объектісі
- •2.2 Зерттеу әдістері
- •Зерттеу нәтижелері және талқылау
- •3.1 Биік андыз (Inula helenium l.) популяциясының Іле – Алатау ұлттық паркі аумағында таралуы
- •Шөптесін өсімдіктер
- •3.2 Биік андыз (Inula helenium l.) өсімдігі дамуының жылдық динамикасы, популяциясының қазіргі жағдайы
- •Қорытынды
- •Белгілер мен қысқартулар
- •Пайдаланылған әдебиеттер
- •Қосымша
Шөптесін өсімдіктер
Dryopteris filix-max – еркек усасыр |
un |
un |
- |
- |
Agrostis gigantea – Алып суоты |
sp |
sol |
sol |
-sp |
Сalamagrostis epigeios – Құрғақ айрауық |
un |
sol |
- |
- |
Brachypodium sylvaticum – Орман шебершөбі |
сop1 |
sol |
cop1 |
cop1 |
Bromоpsis benekenii – Бьюкенен арпабасы |
sol |
- |
- |
- |
Bromopsis inermis – қылтанақсыз арпабас |
sol |
- |
sol |
- |
Dactylis glomerata – Кәдімгі тарғақшөп |
sp |
cop1 |
sp |
sol |
Elytrigia repens – Жатаған бидайық |
un |
- |
sol |
- |
Elymus tschimganicus – Чимган қияқ |
sol |
un |
- |
- |
Festuca gigantea – Еркек бетеге |
sol |
sol |
sol |
un |
Helictotrichon pubescens – Жұмсақ сұлыбас |
sp |
- |
- |
- |
Melica nutans – Жатаған шағырбидай |
sol |
un |
sol |
sp |
Milium effusum – Тармақты тарышық |
sol |
sol |
sol |
- |
Phalaroides arundinacea – Қосбас |
un |
sol |
- |
sol |
Brachypodium pinnatum – Салалы шебершөп |
- |
sol |
- |
- |
Phragmites australis – Оңтүстік қамыс |
- |
un |
sol |
sol |
Phleum phleoides – Дала атқонағы |
- |
- |
un |
- |
Poa angustifolia – Жіңішке қоңырбас |
sol |
sol |
sol |
sol |
Poa annua – Біржылдық қоңырбас |
- |
- |
sp |
sol |
Carex polyphylla – Көпжапырақты қиякөлең |
sol |
un |
sol |
- |
Juncus sp. – Елекшөп |
- |
un |
un |
- |
Gagea filiformis – Жіңішке қазжуа |
sol |
sol |
- |
- |
Gagea turkestanica – Түркістан қазжуа |
sol |
sol |
sol |
sol |
Кесте 2 жалғасы |
||||
Allium caesium – Көкшіл жуа |
- |
- |
sol |
- |
Asparagus neglectus – Жаман қасқыржем |
- |
- |
un |
- |
Humulus lupulus – Құлмақ |
sol |
sol |
un |
sol |
Urtica dioica – Қосүйлі қалақай |
sp |
sol |
sol |
sol |
Polygonum coriarium – Илік таран |
sol |
sol |
un |
- |
Polygonum aviculare – Құс таран |
sol |
- |
un |
sol |
Rumex crispus – Бұйра қымыздық |
un |
un |
un |
|
Cerastium arvense – Дала мүйізшөбі |
- |
sol |
- |
- |
Cerastium bungeanum – Бунгов мүйізшөбі |
- |
- |
sol |
- |
Cerastium davuricum – Дауыр мүйізшөбі |
sol |
sol |
- |
- |
Silene wallichiana – Уоллич сылдыршөбі |
un |
sol |
- |
- |
Stellaria media –Дымқыл жұлдызшөп |
sol |
- |
sol |
- |
Melandrium viscosum – Жабысқақ желімбасақ |
un |
un |
un |
un |
Paeonia intermedia – Орташа таушымылдық |
- |
un |
- |
- |
Aconitum leucostomum – ақезу бәрпісі |
sp |
sol |
sp |
sol |
Ranunculus polyanthemus – Көпгүлді сарғалдақ |
- |
sol |
sol |
sol |
Aquilegia atrovinosa – Қара-қызыл шөмішгүл |
- |
sol |
- |
un |
Ranunculus repens – Жатаған сарғалдақ |
- |
sol |
- |
- |
Thalictrum flavum – Сары маралоты |
un |
un |
un |
un |
Corydalis glaucescens Бозғылт айдаршөп |
sol |
- |
sol |
sol |
Corydalis ledebouriana – Ледебур айдаршөбі |
sol |
sol |
- |
- |
Gymnospermium altaicum – Голосемянник алтайский |
sp |
sol |
- |
- |
Кесте 2 жалғасы |
||||
Cardamine impatiens – Шыңқетер баймана |
- |
sol |
- |
un |
Thlaspi arvense – Егістік ярутка |
- |
- |
|
sol |
Sysimbrium loeselii – Лезелиев сарбасқұрай |
- |
- |
- |
un |
Agrimonia asiatica – Азия ошаған |
sol |
sol |
sp |
sol |
Geum urbanum – Қала гравилат |
cop |
sp |
sp |
sp |
Fragaria vesca – Орман бүлдіргені |
- |
sol |
sol |
- |
Geum rivale – Өзен гравилат |
- |
sol |
- |
- |
Geum aleppicum – Алепп гравилат |
- |
un |
- |
- |
Alchimilla sibirica – Сібір теңгежапырақ |
- |
sol |
- |
- |
Potentilla asiatica – Азия қазтабан |
- |
- |
un |
- |
Potentilla reptans – Жатаған қазтабан |
- |
- |
sol |
un |
Lathyrus pratensis – Шалғын чина |
sol |
sol |
sol |
sol |
Medicago lupulina – Құлмақ жоңышқа |
sol |
- |
- |
sol |
Vicia cracca – Тышқан сиыржоңышқа |
sol |
sol |
sol |
un |
Vicia sepium – Сиыржоңышқа |
un |
sol |
un |
- |
Trifolium repens – Жатаған бидайық |
sol |
- |
sol |
sol |
Trifolium pratense – Қызылбас беде |
- |
sol |
sol |
sp |
Lathyrus gmelinii – Гмелина чина |
- |
un |
un |
- |
Glycyrrhiza uralensis – Орал мия |
- |
- |
sp |
sol |
Medicago falcata – Сарбас жоңышқа |
- |
- |
un |
- |
Geranium prаtense – Шалғын қазтамағы |
sp |
sp |
sol |
un |
Geranium rectum – Түзу қазтамағы |
sol |
sol |
sol |
- |
Geranium robertianum – Роберт қазтамағы |
- |
sol |
sol |
sol |
Кесте 2 жалғасы |
||||
Impatiens parviflora – Ұсақгүл шытырлағы |
- |
- |
sol |
- |
Malva neglecta – Жеке құлқайыр |
- |
- |
sol |
- |
Lavatera thuringiaca –Тюринген хатьмасы |
sol |
un |
sol |
un |
Dictamnus angustifolius – Таспажапырақ күймесгүлі |
sol |
un |
sp |
- |
Euphorbia lamprocarpa – Ақжеміс сүттігені |
un |
- |
sol |
- |
Hypericum perforatum – Шәйшөп щайқурайы |
un |
un |
un |
sol |
Hypericum hirsutum – Түкті шәйқурай |
sol |
sol |
un |
sol |
Viola suavis – Ұнамды шегіргүл |
sol |
sol |
sol |
sol |
Viola collina – Дөңшіл шегіргүл |
- |
sol |
- |
- |
Epilobium velutinum – Жұмсақ күреңот |
- |
sol |
un |
- |
Bupleurum aureum – Сары володушка |
sol |
sol |
sol |
un |
Conioselinum tataricum – Татар кониоселинум |
sol |
sol |
sol |
- |
Heracleum dissectum – Тілік балдырғаны |
un |
un |
- |
- |
Scaligeria setacea – Тікеді скалигерия |
un |
- |
sol |
- |
Seseli schrenkianum – Шренка тырнашөбі |
- |
- |
un |
sol |
Aegopodium tadshikorum – Тәжік сныть |
- |
- |
sol |
- |
Aegopodium alpestre – Альпалық сныть |
- |
cop1 |
- |
sol |
Anthriscus sylvestris – Орманды купырь |
- |
un |
- |
- |
Conium maculatum – Шұбар убалдырған |
- |
un |
un |
- |
Daucus carota – Жабайы сәбіз |
- |
un |
un |
- |
Polemonium coeruleum – Көкшіл көкшегүлі |
- |
sol |
- |
sol |
Echium vulgare – Кәдімгі көкбасгүл |
un |
un |
- |
- |
Кесте 2 жалғасы
Lithospermum officinale – Дәрілік торғайшөп |
un |
un |
un |
sol |
Solenanthus circinnatus – Имек түтікгүлі |
- |
- |
sol |
sol |
Betonica foliosa – Жапырақ жөтелшәйі |
- |
- |
sol |
- |
Clinopodium integerrimum – Тегіс клиноподиум |
sol |
- |
- |
- |
Nepeta cataria – Мысық көкжалбызы |
- |
- |
un |
sol |
Salvia deserta – Шөлдік шалфей |
- |
- |
un |
- |
Lamium album – Ақ тауқалақайы |
- |
sol |
un |
- |
Stachys sylvatica – Орман қайызғақшөбі |
- |
sol |
un |
un |
Leonurus turkestanicus – Түркістан сасықшөбі |
un |
- |
un |
un |
Mentha asiatica – Азия жалбызы |
un |
sol |
sol |
- |
Nepeta pannonica – Мадьяр көкжалбызы |
un |
- |
un |
- |
Origanum vulgare – Кәдімгі жұпаргүл |
sol |
sp |
sol |
sol |
Phlomoides pratensis – Шөпті фломоидес |
sol |
sol |
sol |
un |
Prunella vulgaris – Кәдімгі топырақбас |
sol |
sp |
sp |
un |
Stachyopsis oblongata – Ұзынжапырақ стахионсис |
- |
- |
- |
un |
Primula kaufmanniana –Кауфман примуласы |
- |
- |
un |
un |
Verbascum thapsus – Кәдімгі аюқұлақ |
un |
- |
- |
- |
Veronica persica. – Персиялық бөденешөп |
- |
- |
sol |
un |
Scrophularia umbrosa – Көлеңке сабынкөк |
- |
sol |
- |
- |
Veronica chamaedrys – Ементоғай бөденешөп |
sol |
sol |
sol |
- |
Plantago major – Үлкен бақажапырақ |
- |
un |
sol |
sol |
Plantago lanceolata – Қандауыр бақажапырақ |
- |
- |
un |
- |
Bryonia alba – Сыртдән итжүзімі |
- |
- |
un |
- |
Кесте 2 жалғасы
Codonopsis clematidea – Ломонос кодонопсисі |
- |
- |
un |
sol |
Galium karataviense – Қаратав қызылбояуы |
sol |
sol |
sol |
sol |
Galium aparine – Жабысқақа қызылбояу |
sp |
un |
sp |
sol |
Galium turkestanicum – Түркістан қызылбояуы |
sol |
un |
sol |
- |
*Valeriana officinalis – Дәрілік валериана |
- |
- |
un |
sol |
Orobanche sp. – Сұңғыла |
un |
- |
- |
- |
Arctium leiospermum – Тықыржеміс шоңайна |
un |
sol |
sol |
un |
Artemisia absinthium – Ащы жусан |
sol |
un |
sol |
un |
Artemisia vulgaris – Кәдімгі жусан |
un |
- |
sol |
un |
Artemisia dracunculus – Эстрагон жусаны |
un |
- |
sol |
sp |
Cirsium semenovii – Семенов сарықалуені |
un |
un |
un |
un |
Cirsium vulgare – Кәдімгі сарықалуен |
un |
un |
un |
un |
Crepis sibirica – Сібір кәді |
sol |
sol |
un |
sol |
Echinops chantavicus – Тантау лакса |
sol |
- |
un |
un |
Galatella coriacea – Қабықты далазығы |
un |
- |
- |
sol |
Inula helenium – Биік аңдыз |
sol |
sol |
sp |
Un |
Picris nuristanica – Горлюха нуристанская |
un |
un |
un |
Un |
Achillea millefolium – Кәдімгі мыңжапырақ |
- |
sol |
sol |
sol |
Hieracium virosum – Улы саршатыры |
- |
sol |
un |
- |
Taraxacum officinale – Дәрілік бақбақ |
- |
sol |
sol |
sol |
Сichorium intybus – Кәдімгі цикорий |
- |
- |
un |
un |
Cirrsium arvense – Егістік сарықалуені |
- |
- |
sol |
- |
Cousinia umbrosa – Көлеңке көбенқұйрығы |
un |
- |
un |
- |
Кестеден көріп отырғанымыздай, зерттелген алаңдардың флоралық құрамы 185 түрді құрады. Олардың ішінде 31 түр талдар және бұталар, 153 түр шөптесін өсімдіктерден тұрады. Жетекші рөлге 10 тұқымдас өкілдері ие, олар алаңдардың жалпы флористикалық құрамының 65%-ын құрады: Asteraceae, Rosaceae, Poaceae, Fabaceae, Lamiaceae, Apiaceae, Ranunculaceae, Caryophyllaceae, Scrophulariaceae, Brassicaceae. Қазақстанның Қызыл Кітабына тіркелген түр 5: Gymnospermium altaicum, Paeonia intermedia, Rheum wittrockii, Armeniaca vulgari, Malus sieversii. Сиверс алмасы (Malus sieversii) төрт алаңда да аз, кездесуі өте сирек (sp). Rubus idaeus, Poa angustifolia, Gagea turcestanica, Lathyrus pratensi, Viola collina, Gallium karataviense өсімдіктерінің кездесуі төрт алаңда да небәрі бірнеше ғана дана (sol). Melandrium viscosum, Thalictrum flavum, Cirsium semenovii, Cirsium vulgare, Picris nuristanica өсімдіктері төрт алаңда да бір ғана үлгіден кездесті (un). Agrostis gigantea, Brachypodium sylvaticum, Dactylis glomerata, Urtica dioica, Aconitum leucostomum, Geum urbanum, Geranium prаtense, Origanum vulgare өсімдіктері біршама көп кездесті (cop1). Сирек кездескен, аймақтық қорғауды қажет ететін түр декоративті Eremurus robustus өсімдіг [55].
Биік андыз (Inula helenium L.) өсімдігінің әрбір мониторингті алаңындағы фенологиялық фазаларының көрсеткіштерін Іле – Алатау Ұлттық Паркі инспекторларының күнделігінен алдық.
Биік андыздың вегетациясының басталуы Кузнецово алаңында 10.04-20.06 аралығында, Солдатсай алаңында 08.04-20.05 аралығында, Ақсай-1 алаңында 20.04-20.05 аралығында, Ақсай-2 алаңында 2.05-20.05 аралығында, бутонизация Кузнецово алаңында 20.06 – 24.06, Солдатсай алаңында 20.05 – 30.05, Ақсай-1 алаңында 20.05 – 06.08, Ақсай-2 алаңында 20.05 – 10.07 , гүлдеудің басталуы Кузнецово алаңында 25.06 – 08.07, Солдатсай алаңында 30.05 – 09.08, Ақсай-1 алаңында 06.08 – 25.08, Ақсай-2 алаңында 10.07 – 20.08, гүлдеудің аяқталуы Кузнецово алаңында 09.07 – 18.08, Солдатсай алаңында 09.08 – 19.08, Ақсай – 1 алаңында 25.08 – 07.09, Ақсай – 2 алаңында 20.08 – 06.09, тұқымдардың жетілуі Кузнецово алаңында 11.09 – 07.10 аралығында, Солдатсай алаңында 11.08 – 25.09 аралығында, Ақсай-1 алаңында 07.09-08.10 аралығында, Ақсай-2 алаңында 06.09-27.10 аралығында болды.
