Энергия үнемдеудің ұсынылган шаралары
Энергия үнемдеудің Үлттық бағдрламасы шешетін Қазақстанның энергетикалық секторындағы іргелі мәселелер:
Энергияның субсидияланатьш төмен бағалары;
Энергия үнемдеу бойынша әлсіз ведомствалық және заң акгілер;
Энергия бағасы томен және энергия туралы тегін (госзаказ) тауар деген тарихи көзқарас болғандықган тұтынушылардың энергия үнемдеу мәдениетінің нашарлығы;
Ескі энергосіңіргіпггі жабдықгар және тәсілдемелер;
Адекватты емес капиталға жол ашықгық.
Төлемеулер дағдарысы саладағы күрделі мәселелерді шешу үшін қажет қаржы мүмкіндігін шекгейді.
Жоғары тиімділікке жету үшін энергия үнемдеудің Үлттық бағдарламасы тез нәтиже беретін (3 жыл аралығында болғаны жөн) шараларды алдымен жүзеге асыруы керек, оны істегенде қаржы шығыны және әкімшілік қьісым минимал болуы қажет. Энергоүнемдеу облысында нарықгық қатынастардың өтпелі кезеңінде аз шығынмен жүзеге асырылатын заң шығару керек.
Энергия үнемдеудің қысқа мерзімді жобаларына алғашқы кезде көбірек көңіл бөлінғенмен, ұзақ мерзімді және қаржыны көп қажет ететін жобаларда тыс қалмауы керек. Өтпелі кезең біткеннен кейін оң ықпалды ұзақ мерзімде көрсететін бағдарламаларға негізгі назар аударылуы қажет.
Энергия үнемдеудің Үлттық бағдарламасьш жасағаңда басымдық мына шараларға берілу керек:
Экономикалық реформаларды жеделдету;
Нарықгық қатынастар қағидаларына сәйкес энергия тұтынушылар үшін бағаны өсіру;
Энергиямен қамдайтын және энергия тұтынушылар үшін есептегіш және өлшеуіш аспаптарды қондыруға ынталық жасау;
Қазақстан Республикасының экономика Министрлігі жанында энергия үнемдеу Департаментін және Агентігін қүру, ол энергия үнемдеу облысындағы Үкімет саясатын үйлестіреді, ал энергия үнемдеу Агентігі осы саясатқа байланысты жобалар мен бағдарламаларды жүзеге асырады және энергия үнемдеу саясатын іске асыру үшін әр түрлі мекемелерді, әсіресе жеке меншік секторьш тартады;
Әр түрлі жобаларды бағалау, бастапқы кезде қысқа мерзімді жобаларға басымды көңіл бөлу. Қысқа мерзімді жобалар 1-3 жыл аралығында жүзеге асырылып шығындар толығымен өтелуі керек.
Баға түзудің энергия үнемдеулік қагидалары
Экономика ашық, нарыққа багытталған түрлерге өте бастағанда баға түзудің келесі негізгі қағидаларын қабылдаған дүрыс болады:
Энергия бағасының деңгейі энергия өндіру шығындарына қарағанда (х%)-ке жоғары болуы керек, мүнда (х) болжанған сүранысты қанағаттандыру үшін қажетті инвестициядан қайтарым (возврат) деңгейі. Жалпы шығынның ішіне экология қорғау шығыны да кіреді.
Энергияның бөлшектік баға деңгейі шығындардан және оған энергетикалық сектордағы субсидиялар мен энергия үнемдеуді ынталандыру шараларын қаржыландыруға қажет пайда салымын (вклад прибыли) қосқанда (х%)-ке жоғары болуы керек;
Дүниежүзілік нарықта сатқанда энергия тасығыштар бағалары экспорттьж, нарықгағы жағдайға сәйкес болып тасымалдау шығындарын және сапа айырмашылығын толтыруы керек;
Тұтынушылардың әр түрлі топтарының, мысалы, түрмыстық, ауыл шаруашылық, өнеркәсіптік тұтынушылар тарифтерінің оларға көрсетілген қызметке сәйкестігі;
Салық зандарын қарастырғанда электр үнемдеу облысындағы мәселелерге көңіл бөлінуі керек;
Энергия бағалары мөлдір болуы керек; ол тұтынушылар мен өндірушілер экономикалық түрғьщан дүрыс шешімдер қабылдауға қажет.