Оксигенотерапия

Оксигенотерапия – оттегіні емдік және профилактикалық мақсатта қолдану. Оттегіні адам ағзасына беру арнайы аспап және құрылғылар көмегімен жүзуге асады. Оттегіні қолдану – тәуелді медбикелік емшара. Дәрігер оттегіні беру әдісін және жылдамдығын, емшараның созылу уақытын анықтайды.

Оттегі гипоксия және гипоксемияда немесе олардың пайда болу қаупінде береді.

Гипоксия – ұлпа және жасушалар метаболизмі үшін қажет болған оттегінің жетіспеушілігі. Гипоксемия артериялды қанда оттегі жетіспеушілігі. Гипоксия белгілері: диспноэ, тахипноэ, ентігу, тұншығу, қан қысымының төмендеуі, аритмия, бас ауру. Гипоксемия белгілері: тахикардия, тыныстың беткей және жиі болуы, ентігу, қорқу және баста жеңілдік сезімі, цианоз ( көгеру). Тыныс алу жеткіліксіздігі тері жамылғылары және шырышты қабаттардың түсінің өзгеруімен ( бозарудан цианозға дейін) сипатталады. Акроцианоз – шеткі көгерулер ( мұрынның, құлақтың ұштары, еріндерінің, мұрын – ерін үшбұрышының, аяқ – қол саусақтары ұштарының көгеруі)

Таза оттегі тыныс жолдарын құрғатып жібереді, тыныс алу орталығының қызметін тежейді, сондықтан оттегі ингаляциялары үшін оттегі ауа қоспасының 40 – 60 % концентрациясын қолданады. Тек қана көмірқышқыл газымен уланғанда – оттегі концентрациясы 90 – 95 %.

Оттегіні тек қана ылғалданған түрінде қолданады, ол үшін оны дистилденген су немесе этил спиртінен өткізеді. 96 % этил спирті және антифомсиланның 10 % спиртті ерітіндісін көбікті басатын ерітінді ретінде кептіру мақсатында ( мысалы өкпенің ісінуінде қолданады.

Емдік мекемелерде оксигенотерапия оттегі баллондары немесе палатаға орталықтандырылған әдіспен оттегіні берумен жүргізіледі.

Оттегі қоспасы ингаляцияларын үздіксіз немесе күніне бірнеше рет 30-60 минут жүргізіледі. Оттек міндетті ылғалдандырылып беріледі , бұл үшін оттегіБоброва апараты арқылы немесе арнайы ингаляторлар арқылы беріледі. Қазіргі уақытта гипоксиямен сипатталатын көптеген ішкі ауруларда гипербариялар оксигенация, яғни арнайы камераларда жоғары қысымды оттегімен емдеу әдісі қолданылады. Бұл әдісті қолдану ағзанын әр түрлі орталарында оттегі диффузиясының едәуір жоғарылауына мүмкіндік береді.

Оксигенотерапия операциядан кейінгі кезеңдерде , әр түрлі улануларда, жүрек – өкпе патологияларында жүргізіледі.

Оттегіні беру кезінде байқалатын асқынулар: 50% концентрациялық оттегімен 24-48 сағат бойы тыныс алу өкпе ұлпасының жарақаттарына немесе оттегімен улануға (интоксикация) алып келуі мүмкін.

1. Ингалияциялық оттегіні тыныс жолдары арқылы енгізу:

• Мұрын катетері арқылы;

• Мұрын канюлясы арқылы;

• Оттегі бетпердесі арқылы;

• Трахеостомиялық түтікше арқылы;

• Интубациялық түтікше арқылы

Жиі мұрын катетері арқылы оттегі беру қолданылады. Артықшылығы: емделушіде сөйлеу, жөтелу,ішу, тамақ қабылдау мүмкіндіктері сақталады. Кемшілігі: ауа құрамындағы оттегінің төмен (30-40%) концентрациясы, мұрын шырышты қабықтарының құрғауы, тітіркенуі.

Мұрын канюлясы арқылы оксигенотерапия тиімді әдістерінің бірі болып саналады. Артықшылығы: ыңғайлылық, оксигенотерапия кезінде сөйлеу, жөтелу,ішу, тамақ қабылдау мүмкіндігі. Кемшілігі: оттегі концентрациясын 40%-дан жоғары көтеру мүмкіндігінің болмауы, мұрын шырышты қабығының құрғап кетуі.

Оттегі бетпердесі оттегінің жоғары (60-80%)концентрациясын(әсіресе тыныс алу қапшығы болған жағдайда)береді. Оттегі-ауа қоспасының жақсы ылғалдануына мүмкіндік береді, бірақ науқас үшін қолайсыз: қақырықты бөлу, сөйлеу, тамақ қабылдау кезінде оксигенотерапия тоқтатып,үзіліс жасауды талап етеді.

2. Энтеральді-оттегіні зонд арқылы асқазанға жіберу, оттегі коктейлдерін қолдану

3. Гипербариялық оксигенотерапия-арнайы барокамераларда жоғары қысымды оттегімен емдеу.

Қауіпсіздік техникасының ережелері

Оттегіні баллондарда 150 атмосфералық қысыммен сақтайды және тасымалдайды. Баллонда даярлаушы- зауыттың тауарлық белгісі, баллон нөмірі,оның салмағы, даярланған жыл, техникалық куәландыру мерзімі көрсетілген таңба болады. Баллондағы қысыммен сақталған оттегі жарылу қауіпін төндіреді. Сондықтан қауіпсіздік техникасының барлық ережелерін қатаң түрде сақтау қажет:

1. Баллон металдық ұяда орналастырып, белдік немесе шынжырмен бекітілуі керек.

2. Баллон жылыту құралдарынан 1 метр және ашық оттан 5-метр қашықтықта орналастырылуы қажет.

3. Баллонды тікелей күн сәулелерінің әсерінен сақтау керек.

4. Баллон штуциріне майдың түсуін болдырмау керек.

5. Баллондағы газды басқа ыдысқа(мысалы,оттегі жастықшасына) тек редуктор арқылы ғана шығаруға болады. Редукторда баллондағы қысымды өлшеу үшін редуктор орналасқан.

6. Баллондағы газды шығару кезінде штуцердің саңылауын өзінен қарсы орналастыру керек.

7. Техникалык куәландіру мерзімі өтіп кеткен, бұрандада немесе корпуста ақаулары бар,түсі мен жазуы ережеге сәйкес келмейтін баллондарды қолдануға тыйым салынады.

8. Оттегі баллонымен жұмыс істегенде қолды майлы креммен майлауға тыйым салынады.

Үй тапсырмасы:

• «Тыныс алу жүйесі бұзылған кездегі науқастарға жасалатын күтім мен бақылау».

• Тақырып бойынша ситуациялық есеп құрастыру.

• Пациенттің тыныс алу жүйесі бұзылғанда көрсетілетін күтім шараларының алгоритм әрекеттерін қайталау

Әдебиеттер тізімі:

Негізгі әдебиеттер:

1 Мейірбикелік алгоритм. Стандарттар. Дәулетбаев Д А. Абабкова М.А. Ердесова Г.К. 2010ж алматы.

2 Мейірбикелік күтім көрсету. Муратбекова М .А. Көкшетау 2009ж

Қосымша әдебиеттер:

1. Мейiрбике манипуляциясы алгоритмдерi. Д.А.Даулетбаев, М.А.Абабкова, Г.К.Ердесова.-Алматы, 2010.

2. «Медбикелік іс негіздері» жағдаяттық тапсырмалар. А.М. Садыкова, К.О. Даурбаева, Ә.А. Наурзбаев