Алматы қаласының Денсаулық сақтау басқармасы ШЖҚ МКК «Медициналық колледж»		ГКП на ПХВ медицинский колледж Управление здравоохранения г.Алматы
«Медбикелік ісі негіздері» пәнінен ОӘК ЦӘК «Медбике ісі»

Пән «Клиникаға кіріспе»	ЦӘК «Медбике ісі»
№2 сабақ тақырыбы: «Тыныс алу ағзалары қызметінің бұзылыстары кезінде пациентті бақылау және көмек көрсету. Оксигенотерапия.».	Мамандығы: «Емдеу ісі»
ЦӘК «Медбике ісі» оқытушысы: Жумабаева А.А	Курс -2, Семестр – 3

Сабақтың түрі: Дәріс сабағы

Сабақтың типі: Жаңа материалды оқыту сабағы

Сабақтың мақсаты:

Білімділік: «Тыныс алу ағзалары қызметінің бұзылыстары кезінде пациентті бақылау және көмек көрсету. Оксигенотерапия.»

Дамытушы: Ойлау қабілетін дамыту.

Тәрбиелік: Топпен жұмыс жасауды дамыту.

Сабақтың хронокартасы:

Сабақ кезеңі	Жоспарланған уақыт
Ұйымдастырушы кезең	5
Бастапқы білімдерін пысықтау Мейіргер ісі туралы әңгімелеу	15
Сабақтың мақсатымен тақырыбын жеткізу	5
Жаңа материалды түсіндіру	20
Конспект жазу	15
Жаңа материалды бекіту	15
Бұйрықтармен танысу	15
Қалдықтар класына граф.структура құрастыру	10
Сабақты қорытындылау	5
Үй тапсырмасын беру	5

Сабақтың жүру барысы:

Ұйымдастырушы кезең.

Амандасу, студенттерді түгендеу.

Сабаққа даярығын тексеру: Оқу құралдарының бар жоғын тексеру.

Медициналық форманың бары тексеру- халат және колпак;

Журналды толтыру;

Сабақтың тақырыбын және міндетін айту.

Ақпарат блогы Тыныс алу қызметті бұзылған кездегі және жүрек қан тамыр жүйесінің қызметі бұзылған кездегі медбикелік үрдіс. Тыныс алу жүйесінің қызметі бұзылыстары.

• Тыныс алу мүшелері организмді оттегімен қамтамасыз ету және одан көмір қышқыл газды шығару қызметін атқарады;

• Дені сау адамның тыныс алу қимылы минутына 16дан – 20ға дейін өзгеріп отырады, бұл адамның жасына, жынысына, дене құрлысына байланысты;

• Дене қызуы көтерілуі, қобалжуы, дене еңбегімен айналысу тыныс алу жиілігін арттырады;

• Тыныс алу орталығының функциясы зардап шеккен кезде тыныс алу сирейді

Тыныс алу қызметі бұзылуының көріністері

• Демікпе немесе ентікпе (одышка), тыныстың тарылуы (удушье), кеуде сарайының ауруы, жөтел, қырық, қан қақыру, өкпеден қан кету, патология лық тыныс бұзылыстары.

• Патологиялық тыныс алу бұзылыстары Чайн-Стокс, Биота және Кус- смауль:

• Чайн-Стокс тынысы – дем алу қимылдарының оқтын-оқтындылығымен сипатталады. Дем алу қимылдарының арасында біртіндеп өсетін және тыныс толық тоқтап қалғанша азаятын үзілістер болады.

• Биота тынысы – қалыпты, ырғақты тынысала отырып, ол ара-сында 1минутқа дейін созылатын ұзақ үзілістермен сипатта- лады.

• Куссмауль тынысы – қалыпты сирек тыныс алу цикілдерімен, шулы дем алу және дем шығаруы күшейюімен сипатталады.

• Ентікпе – дегеніміз тыныс алудың қиындауы, ол дем алу қимылдар- ының ырғағы мен күшінің бұзылуымен сипатталады. Бұл жағдайда сырқат дем жетпегендей ауыр сезініп, осыған байланысты терең, жиі дем алады.

Ентікпе – қорғаныш физиологиялық икемделу, оның көмегімен организмге жетіспейтін оттегінің орнын толтырып, жиналған көмір қышқылының артығын шығарады.

Ентікпе – кезінде тыныс ретілігі бұзылады, ол тыныс алудың жілігімен және тереңдігімен білінеді, жиі және сирек, сондай-ақ үстірт және терең дем алуларды ажыратуға болады.

Ентікпенің екі түрі бар: инспираторлық және экспираторлық .

• Инспираторлық ентікпе – демді сыртқа шығаруға қарағанда демді ішке алу қиындайды;

• Экспираторлық ентікпе – демді ішке алуға қарағанда демді сыртқа шығару қиындайды.

Науқастың ентікпесі кезіндегі көмек:

1. Мейірбике ентікпе кезінде дереу дәрігерге хабарлау қажет.

2. Тыныс алуды жеңілдету үшін шұғыл шаралар қолдану керек.

3. Науқастың басын көтеріп, журынына бірнеше жастық қойып немесе арнайы керуеттің жоғары жағын көтеріп тіке отырғызыңыз.

4. Науқастың үстіндегі көрпені алып, қысып тұрған киімдерін шешіп жеңілдетіңіз.

5. Бөлменің терезесін ашып көбірек таза ауа келуін қамтамасыз етіңіз.

6. Инголятор болған жағдайда қолданыңыз, ол үшін науқас терең дем алған уақытта инголятордың мунштугін аузына алып, дәрігердің тағайындалған дозасын жіберіңіз.

7. Оттегі жастықшасынан оттегіні ылғалдап жіберіңіз.

• Жөтел – жоғары тыныс жолдарының, бронхтардың және өкпенің түрлі аурулары кезінде қақырықтар шығаратын қорғаныш-рефлекторлық акт болып табылады.

• Жөтел рефлексі қақырынуға көмектеседі;

• Сипатына қарай жөтел қақырықсыз құрғақ және қақырық түсетін ылғалды болады.

• Құрғақ жөтел жоғарғы тембірмен сипатталады, тамақты қышытады, қақырық түспейді.

• Ылғалды жөтелде қақырық түседі: ол іріңді, кілегейлі, иісті болып келеді.

Құрғақ жөтел кезінде көрсетілетін көмек:

1. Қақырықты түсіретін тұнба ерітінділерін беріңіз.

2. Кеуде тұсына қыша қағазын қойыңыз.

3. Аяққа ыстық ванна қабылдатыңыз.

4. Ингаляция жасаңыз (май, эвкалипт, бал және т.б.).

• Қақырық – жөтел кезінде тыныс жолдарынан шығатын патологиялық бөліністер.

• Қақырықтың түсуі әрдайым өкпеде немесе бронхтарда патоло- гиялық процестің бар екенін дәлелдейді;

• Қақырықты тыныс органдары ауруының белгісі ретінде санау үшін алдымен оның мөлшерін, сұйықтығын, түсін, иісін және қоспаларын ескерту қажет.

• Қақырық кілегейлі, ұйымды, іріңді, аралас және қанды болады.

Көмек:

1. Қанды немесе қан жолақтары бар қақырықтың болуында дәрігерге деру хабарлау қажет.

2. Қақырықтың жақсы түсуі үшін, науқасты дренажды қалппен жатқыз.

3. Дренаж қалыпта жатқызу 20-30 минут бойы күніне екі-үш рет қайталанады.

4. Науқастың қақырынуы кезінде оған күңгірт шыныдан жасалған, бұрмалы қақпағы бар түкіргіш берілуі тиіс.

• Қан қақыру – тіпті өте аз болса да қауіпті, себебі ол аурудың өміріне қауіп төндіретін өкпеден қан ағуына айналуы мүмкін, ол шұғыл шараларды талап етеді.

• Өкпеден қан ағу – кейде жөтелгенде де қан шығуы мүмкін. Өкпеден қан кету түсі алқызыл, көбікті тәрізді болып, ал жоғары тыныс алу жолынан және мұрыннан қан аққанда алқызыл түсті болады.

Қан ағудың сипатын анықтау қиын, ал науқасқа жедел жәрдем беру үшін бұл мәселені бірден шешу талап етіледі.

Көмек:

1. Науқастың басын жоғары көтеріп, тыныштандырып жатқызыңыз.

2. Тез арада дәрігер шақырту қажет.

3. Өкпеден қан кету кезінде, кеудесіне мұзды мұйықты қойыңыз.

4. Жағдайына байланысты қалпына қарай дренаж жасауды үйретіңіз.

5. Мұздаған жеміс-жидек шырындары, минералды су, мұз түйіршік- терін беріңіз.

6. Дәрігердің тағайындауы бойынша дәрілік препараттарды қабылдауды қамтасыз етіңіз.

• Кеуде торының ауыруы – тыныс алу ағзасының ауруының белгілерінің бірі, әдетте мұндай аурулар плевра қабыну процестері болумен байланысты және өкпе мен плевраның қабынуы кезінде пайда болады.

Көмек:

1. Науқасты ауырған жағымен жатқызыңыз.

2. Науқастың жағдайын жеңілдету үшін диагностикалық мақсатпен плевра қуысын теседі – плевра пункциясы жасалады.

3. Дәрігердің тағайындау ы бойынша дәрілік препараттарды енгізу.

І. МЕЙІРБИКЕЛІК ДИАГНОЗ: Ентігу

ІІ. МАҚСАТЫ: қысқа мерзімді – аптаның соңында емделушінің тыныс алуы жақсарады. Ұзақ мерзімді –ауруханадан шығар сәтте тыныштық жағдайда науқаста ентігу болмайды.

III. МЕЙІРБИКЕЛІК ІС-ӘРЕКЕТТЕР СИПАТЫ:

1) науқастың қысып тұрған киімдерін босату;

2) бас жағын жоғарылату;

3) күніне 3-4 рет бөлмелерді желдетуді қамтамасыз ету;

4) дәрігердің тағайындауы бойынша ылғалды оттегімен ингаляция

жүргізу;

5) әр 2 сағат сайын науқастың тыныс алу (жиілігін, ырғағын, тереңдігін) жайдайын, жөтелдің сипаттамасын, тері жамылғыларының түсін бақылау;

6) дәрігердің тағайындауы бойынша препараттар қабылдауды қамтамасыз ету;

7) науқас тынысты жеңілдету тәсілдерін (төсектегі қалпы, оттегі жастықшасын қолдану) үйрету;

8) науқастың туысқандарымен психологиялық қолдау туралы, физикалық белсенділіктің сақтаушы тәртібі туралы әңгімелесу;

І. МЕЙІРБИКЕЛІК ДИАГНОЗ: Тұншығу ұстамасы (жүрек демікпесі)

ІІ. МАҚСАТЫ: қысқа мерзімді – тұншығуды 20-30 минут ішінде жою.

III. МЕЙІРБИКЕЛІК ІС-ӘРЕКЕТТЕР СИПАТЫ:

1) Жылдам дәрігер шақыру, өйткені бұл жағдай білікті медициналық көмекті қажет етеді.

2) Толық тыныштықпен қамтамасыз ету, таза ауамен қамтамасыз ету, қысып тұрған киімдерін шешу (тыныс алу жағдайы жақсарады);

3) Науқасты төсегінде аяқтарын төмен түсіріп отырғызу немесе жартылай отыру қалпын беру (жүрек бұлшық етінің жұмысы жеңілденеді, жүрекке венозды қанның келуі және өкпеде қанның іркілуі төмендейді);

4) 1 таблетка нитроглицеринді немесе 1 тамшы 1% валидол ерітіндісін тіл астына беру (нитроглицерин коронарлы қан тамырларын кеңейтеді, нитроглицеринді қан қысымы 100мм с. б. төмен болған жағдайда беруге болмайды);

5) Ауыз қуысын көбік пен кілегейден ( тыныс жолдарының өткізгіштігі қамтамасыз етіледі) тазалау;

6) Көбікті басушылардан жіберілген ылғалды оттегіні беру;

Ескерту: көбік басушыларға 10% антифомсилан, 96 % этил спирті жатады. Оттегін орталықтандырылған әдіспен беру кезінде оттегіні беру жылдамдығы алғашқы 5 минут ішінде минутына 2-3л, соңынан минутына 6-7л. Оттегі ингаляциясы оксигенация жағдайларын жақсартады.

7) Аяқ-қолдарына венозды бұрау салу, оларды 10-15 минуттан кейін кезекпен босату. Бұл әдісті дәрі-дәрмектер болмаған жағдайда қолдануға болады.

8) Аяқтарды жылы қыша ванналарына салу немесе аяқтарға қыша қағазын, жылытқышты қою (рефлекторлы әсер етеді);

9) 300-400 мл көлемінде қан ағызу. Бұл процедура қан қысымы қалыпты жағдайда дәрігердің тағайындауымен жүргізіледі;

10) Науқастың жағдайын (тыныс алу жиілігі, пульс, қан қысымын, тері жамылғылары түсін, диурезді, қақырық сипатын) тұрақты бақылау;

11) Дәрігер келгенге дейін наркотикалық анальгетиктерді, зәр айдайтын дәрілерді, жүрек гликозидтері т.б. (1% димедрол ерітіндісі немесе 2% супрастин, 0,025% строфантин ерітіндісі, 2,4% эуфиллин ерітіндісі, 0,9% физиологиялық ерітінді т.б.) дайындау;

12) Дәрігердің тағайындаған дәрілерін егуді қамтамасыз ету;

13) Ұстама жойылған соң науқасты зембілмен жандандыру бөліміне

тасымалдау.

І. МЕЙІРБИКЕЛІК ДИАГНОЗ: Құрғақ жөтел

ІІ. МАҚСАТЫ: қысқа мерзімді - емделушіде жөтелдің

жиілігі мен ұзақтығы аптанын соңында азаяды. Ұзақ мерзімді -

жетелдің ауруханадан шығар сәтте болмауы.

III. МЕЙІРБИКЕЛІК ІС-ӘРЕКЕТТЕР СИПАТЫ:

1) кілегейді тітіркендірмейтін, жылы сұйықтықпен қамтамасыз ету (жөтелу кезінде ауырсыну азаяды);

2) дәрігердің тағайындауы бойынша қарапайым физиотерапиялық процедураларды (оңқа, қыша қағазы, компрестер, аяқ қыша ванналары) орындауды қамтамасыз ету;

3) емделушіге ингаляция жүргізуді қамтамасыз ету (майлы, эвкалипті, балды);

4) бөлмелерді күніне 3-4 рет желдетуді қамтамасыз ету;

5) дәрігердің тағайындауы бойынша жөтелге қарсы препараттар қабылдауды қамтамасыз ету.