КӘСІБИ ҚАЗАҚ ТІЛІ

пәндік оқу - әдістемелік нұсқау

«Сәулет өнері», «Дизайн» мамандықтарының студенттеріне арналған

Бұл ұсынылып отырған әдістемелік нұсқау орта арнаулы оқу орындарында дизайн мамандығы бойынша орыс топтарында оқитын оқушыларға арналған.

Осы оқу әдістемелік нұсқаудың басты мақсаты - оқушылардың мамандыққа байланысты сөздік қорын қалыптастыру, байыту, сөйлеуін, баяндауын жетілдіру. Әдістемелік нұсқауда мамандыққа байланысты мәтіндер барынша іріктеліп алынды. Мәтіндер бойынша сұрақтар, тапсырмалар берілді. Бұл оқушылардың өзінше жұмыс жасауын, ойлауын, жүйелі сөйлеуін жетілдіреді.

Мәтіндерде графика, живопись, мүсін өнері, қарындаш, қылқалам, тушь, гуашь, акварель, пейзаж, портрет, композиция, перспектива, суретшілер туралы айтылады. Мәтіндермен жұмыс жасау үшін түсіндірме, аударма, терминдер сөздіктерін пайдалануға болады. Осы мәтіндерді тек сабақта ғана емес, өздік жұмыстарында да қолдануға болады.Сонымен қатар, оқушылардың білімдерін тексеру үшін тест сұрақтары берілген.

Бұл оқу әдістемелік нұсқауының кәсіби тілді үйренушілерге пайдасы тиер деген сенімдеміз.

1-тәжірибелік сабақ

Сурет – ол өте күрделі де, өте қиын еңбек,

Оны тек ішкі сезім арқылы тануға болады.

Ол шынайы сезім, белгісіз құбылыс.

И.Репин Графика

«Графика» деген сөз гректің «grapho» – «жазамын», «суретке саламын» деген сөзінен шыққан. Ол – сурет салу өнері. Қарындашпен, тушьпен салынған суреттер немесе гравюралар графикаға жатады. Графика өнерінің туындыларын тек көрмелерде ғана емес, күнделікті тұрмыста да жиі ұшырастырамыз.

Бала кезімізден кітапқа, оның ішіне, мұқабасына салынған түрлі – түсті суреттерге сүйсінеміз. Кітаптағы сол суреттердің бәрі кітап графикасы деп аталады. Сонымен қатар қосалқы, қолданбалы графика да болады. Мәселен, біреуді мерекемен құттықтағыңыз келсе, қатырма ашық хат пен оған жапсыратын марка сатып аламыз, ашық хат та, марка да суретшінің қолынан шыққан.

Ал, әлгі әр алуан қораптардың, пакеттер мен шыны сауыттардың сыртындағы алабажақ жапсырынды қағаздарға - жарлықтарға назар аудара да бермейміз. Шынтуайтқа келгенде, олар да суретшілердің туындылары. Міне, осының бәрі қолданбалы графикаға жатады.

Сөздік

Тұрмыс быт

Әр алуан разнообразие

Кітап графикасы книжная графика

Қолданбалы прикладное

Қосалқы запасной, побочный

Қатырма картон

Қоршаған нәрселер окружающие предметы

Ретпен по порядку

Ұғым понятие

Мұқаба обложка

Ашық хат открытка

Туындылар пройзведения

Өз түсінігіңізді айқындайтын сұрақтар:

1) Графика дегеніміз не?

2) Графиканың түрлерін ата.

3) Кітап графикасы дегеніміз не?

4) Графика өнерінің туындыларын ата.

5) Мұқабаға қандай суреттер салынады?

6) Суретшілердің туындыларына нелер жатады?

7) Қолданбалы графикаға нелер жатады?

Назар аударыңыз! Дыбыс және әріп

Тілдегі дыбыстардың жасалуын, пайда болуын, ол дыбыстардың жүйесі мен заңдылықтарын зерттейтін тіл ғылымының саласын фонетика деп атайды.

Дыбыстардың жазбаша таңбасын әріп дейміз.

Әріптердің тізбектелген жиынтығы алфавит деп аталады. Қазақ тілінде 42 әріп бар.

Дыбыстау мүшелері арқылы жасалып, естілетін физикалық құбылысты дыбыс деп атайды.

Дыбыстар дауысты және дауыссыздарға бөлінеді.

Дауысты дыбыстар: а, ә, о, ө, е, ұ, ү, у, і, ы, и, ю, я.

1 Тілдің қатысына қарай	Жуан	а, о, ұ, ы, (у),(и)
	Жіңішке	ә,ө,ү,і,е, (и),(у)
2 Жақтың қатысына қарай	Ашық	а, ә, о, ө, е
	Қысаң	ы, і, ұ, ү, у, и
3 Еріннің қатысына қарай	Еріндік	о, ө, ұ, ү, у
	Езулік	а, ә, е, ы, і, и

Дауыссыз дыбыстар: б,в, г, ғ, д, ж, з, й, к, қ, л, м, н, ң, п, р, с, т, (у), ф, х, ц, ш, щ, ч, һ.

Дауыссыз дыбыстар үн мен салдырдың қатысына қарай:

Қатаң: к, қ, п, с, т, ф, х, ц, ш, щ, ч, һ

Ұяң: б, в, г, ғ, д, ж, з

Үнді: р, л, м, н, ң, й, у болып бөлінеді.

Тапсырмалар

1. Мәтінді мәнерлеп оқып, орыс тіліне аударыңыз.

2. Мәтін бойынша берілген сұрақтарға жауап даярлаңыз.

3. Берілген сөздермен сөз тіркестерін құрастырыңыз, қазақ тіліне тән дыбыстарға назар аударыңыз:

өнер, бояу, мөлдір, құнды, туынды, көрме, хат, тұрмыс, құттықтау, алабажақ, мұқаба.

4. Көп нүктенің орнына «о» немесе «ө» әрпін қойып жазыңыз:

м...лдірлік, б...яу, к...рініп, к...п, ...те, к...птеген, ...нер, к...рме, қ...салқы, қ...лданбалы, б...ліну.

5. Берілген сөздерді жуан, жіңішкелігіне қарай топтап жазыңыз:

Атау, шығарма, көрме, керек, жігін, жұмсақ, қолдану, каталог, жазылады, қосалқы, суретшілер, бояу, түс, тұстар, мөлдір, қағаз.

6. Көп нүктенің орнына «қ» немесе «к» әрпін қойып жазыңыз:

гре...тің, ...үнделікті, ...ітап, ...осалқы, ...елсе, ...олданбалы, мұ...аба, ...өрме, ...ораптар.

7. Көп нүктенің орнына «н» мен «ң» әрпін қойып көшіріңіз:

іші...е, о...ың, ә...гіме, ө...ер, салы..ған, мәселе..., қолы...ан, шы...ы, туы...ды.

8. Берілген сөздерге фонетикалық талдау жасаңыз: өнер, суретші, қосалқы.

9. Қазақ тіліне аударыңыз:

Графика – искусство изображения предметов линиями и штрихами одного цвета. Основа графики – линия. пятно, контраст. Графика — вид изобразительного искусства, использующий в качестве основных изобразительных средств линии, штрихи, пятна и точки. При рисовании графикой обычно используют не больше одного цвета, в редких случаях — два.

10. Сөйлемдерді оқып, орыс тіліне аударыңыз:

– 1980 жылдары танылған график суретшілер кімдер?

– Олар Василий Тимофеев пен Қайырбай Зәкіровтің туындылары. Осы туындылар 1980-1990 жылдары жоғарғы бағаға ие болды. Еңбектері: «Қазақтың белгілі қайраткерлері» атты сериясында Әль-Фараби, Ш.Уәлиханов, А.Құнанбаев, Ж.Жабаев портреттерін өте нанымды бейнелеген. Аман Батығалиев, Қадырбек Каметовтардың еңбектері: «Менің өлкем», «Дала әуендері» т.б.