Дацэнт Саніковіч І.М. Ірына Міхайлаўна
Irinasanikovitch@tut.by
www.adu.by
Мэтодыка выкладаньня бел. Мовы як навука й дысцыпліна
Мэтодыка выкладаньня беларускай мовы – гэта педагагічная практыкаарыентаваная навука, якая вызначае мэты, зьмест, прынцыпы, мэтады, прыёмы й формы навучаньня.
Прадметам мэтодыкі выкладаньня беларускай мовы зьяўляецца працэс навучаньня школьнікаў мове, зыходзячы з гэтага асноўнымі мэтамі мэтодыкі зьяўляюцца:
Вызначэньне мэтаў, задач і зьместу навучаньня беларускай мове ў школе;
Высьвятленьне заканамернасьцяў засваеньня мовы й вызначэньне на гэтай аснове прынцыпаў навучаньня.
Пошук і распрацоўка найбольш эфэктыўных мэтадаў, прыёмаў і арганізацыйных формаў навучаньня
Вывучэньне мэтадычнай спадчыны й навуковае асэнсаваньне перадавога педагагічнага досьведу.
Мэтодыка выкладаньня бел. Мовы апэруе наступнымі фундамэнтальнымі паняткамі й катэгорыямі:
Мэты моўнай адукацыі
Зьмест моўнай адукацыі
Заканамернасьці авалоданьня мовай
Прынцыпы навучаньня
Мэтады, прыёмы й формы навучаньня
Адукацыйныя тэхналёгіі
1. Мэты моўнай адукацыі – дакладнае вызначэньне мэтаў практычнай адукацыі дазваляе эфэктыўна арганізаваць навучальны працэс. Асноўная стратэгічная мэта – гэта фармаваньне моўнай асобы. Пад гэтым разумеецца наступнае:
А) Авалоданьне школьнікамі мовай як сродкам зносін і як сродкам спазнаньня сьвету
Б) Інтэлектуальнае разьвіцьцё дзяцей
В) Выхаваньне нацыянальна сьвядомай асобы
Пры вывучэньні канкрэтных разьдзелаў і тэм школьнага курсу мовы ставяцца тактычныя мэты. З тактычнымі мэтамі можна пазнаёміцца ў праграме.
2. Зьмест моўнай адукацыі складаецца з трох элементаў:
А) Лінгвістычныя зьвесткі
Б) Моўныя й маўленчыя артаграфічныя ўменьні й навыкі
В) Спосабы дзейнасьці, якімі павінны авалодаць вучні ў працэсе знаёмства з мовай як сыстэмай.
3. Заканамернасьці авалоданьня мовай. Заканамернасьць – гэта аб’ектыўна існуючая сувязь зьяў, якая вызначае асноўную лінію любога разьвіцьця. Заканамернасьці засваеньня мовы – гэта залежнасьць авалоданьня мовай ад ступені разьвіцьця маўленчай сыстэмы чалавека, яго інтэлекту, памяці, псыхалягічных асаблівасьцяў, уменьне доўгі час канцэнтраваць увагу на чым-небудзь.
4. Прынцыпы навучаньня. З заканамернасьцяў засваеньня мовы вынікаюць прынцыпы. Прынцыпы навучаньня – гэта тэарэтычныя палажэньні, кіруючыся якімі настаўнік мэтанакіравана арганізуе вучэбную дзейнасьць школьнікаў.
Прынцыпы бываюць агульнадыдактычнымі (гл. Падручнік Пэдагогікі),
Прыватна мэтадычныя прынцыпы – вылучаюць асаблівасьці мэтодыкі выкладаньня беларускай мовы (прынцыпы характэрныя для ўсяго працэсу выкладаньня бел. Мовы й ёсьць спэцыфічныя, характэрныя для пэўнага разьдзелу мовы (для разьдзелу фанэтыка, артаэпія прынцып выкладаньня матэрыялу на сынтаксыччнай аснове не зьяўляецца характэрнай асаблівасьцю)
Мэтады, прыёмы й формы навучаньня.
Мэтад навучаньня – гэта спосаб узаемадзеяньня настаўніка й вучня, які накіраваны на дасягненьне пэўнай дыдактычнай мэты. Прыём навучаньня – прыватны сродак рэалізацыі таго ці іншага мэтаду. На сёньняшні дзень добрага разьмежаваньня паняткаў мэтад і прыём няма. Існуе шырокі панятак мэтад і вузкі мэтад
Форма навучаньня – гэта спосаб дзейнасьці настаўніка й вучняў, які абмежаваны пэўным часам. Самая распаўсюджаная форма – урок, складаецца з 45 хвілін. У ВНУ існуе большая разнастайнасьць формаў: лекцыйныя заняткі, сэмінарскія, практычныя, лябараторныя (для факультэтаў негуманітарнай накіраванасьці), залікі, іспыты. У апошні час формы навучаньня зьмяняюцца. Дзякуючы інтэрнэту ўзьнікаюць новыя формы навучаньня
Адукацыйныя тэхналёгіі. Усе пералічыныя паняткі складаюць сутнасьць адукацыйнай тэхналёгіі, адукацыйныя тэхналёгіі – гэта практычная рэалізацыя прагрэсыўных канцэпцый навучаньня.