3. Қозғалтқыштың айналшақты – бұлғақты механизмінің динамикалық есебі

Айналшақты – бұлғақты механизмнің динамикалық есебінің мақсаты – қозғалтқыш цилиндріндегі газдардың піспек түбіне түсіретін күштің, бөлшектерінің жылдамдай түсетін қозғалысы нәтижесінде алынатын екпін күшін, орталық айналшақты – бұлғақты механизмге әрекет ететін моменттерді, қозғалтқыштың айналдыру моментін, тегершіктің массасын, диаметрін анықтау [2].

Кесте – 3 Айналшақты - бұлғақты механизмге әсер ететін күштердің есебі

Параметрі	Есептейтін формула	Мәндері
Бұлғақ массасы ,кг	Mш	1,12
Піспек комплектісінің массасы ,кг	Mn	1,578
Иінді біліктің минуттық айналу саны ,мин^-1	nH	2800
Піспектің диаметрі,мм	D	100
Піспек радиусы,мм	R	54,4
Айналшақ радиусының бұлғақтық ұзындығына еселік қатынасы	λ=R/L	0,272
Жылдамдаумен қозғалатын механизм бөлшектерінің массасы,кг	mj=mn+0,275mш	1,886
Айналшақтың сұганағына шоғырланған айналып тұратын бөлшектердің массасы,кг	Ms	2,698
Піспек түбінің ауданы ,м2	Fn=0,785*D^2	0,00785
Иінді біліктің айналуының бұрыштық жылдамдығы,с^-1	ω=π*nh/30	293,06
Айналып тұратын бөлшектердің ортадан тепкіш күші,Кн	Ps=-ms*R*ω^2	3,79

3.1 – сурет. Газдың қысым Р ^р_г , екпін Pj және піспекке түсетін қосынды Р_рез күштердің диаграммасы

Кесте – 3.2. Піспекті цилиндрдің қабырғаларына қысып тұратын тік N күшін және бұлғақ бойынша бағытталатын К күшті анықтау

	N=P*tg	K=P/cos
1	2	3
0	0	-4,85519
30	-0,54653	-4,37224
60	-0,64312	-2,99342
90	-0,25374	-1,02289
120	0,207074	0,963833
150	0,296921	2,375366
180	0	2,875814
210	-0,29742	2,379369
240	-0,24306	1,131356
270	0,084269	-0,33971
300	0,061501	-0,28626
330	-0,81847	6,547774
360	0	31,58296
390	4,391247	35,12998
420	2,237435	10,41424
450	1,410497	5,686067
480	1,133685	5,276789
510	0,712248	5,697982
540	0	5,979779
570	-0,29742	2,379369
600	-0,20882	0,971965
630	0,250692	-1,0106
660	0,639626	-2,97717
690	0,544032	-4,35225
720	0	-4,83141

К

N

3.2 – сурет Бұлғақ бойынша бағытталатын К және піспекті цилиндрдің қабырғаларына қысып тұратын тік N күштердің графиктері

Кесте – 3.3 Айналшақтың бойын қуалай бағытталатын Z және жанама Т күштердің өзгеруін есептеу

	T=Psin(+)/cos	Z=Z^1+Ps
1	2	3
0	0	-9,26248515
30	-2,641561898	-7,89034467
60	-2,8531047	-5,310588271
90	-0,991175301	-4,153559123
120	0,711580089	-5,057699261
150	0,921396866	-6,596501248
180	0	-7,283113724
210	-0,922949534	-6,600190324
240	-0,835259262	-5,170744643
270	0,329174512	-4,323031325
300	0,272842091	-4,493681359
330	-3,95594704	0,808833782
360	0	27,17566104
390	21,22436079	23,57818721
420	9,926076343	-1,264720502
450	5,509755099	-5,817797305
480	3,895754111	-7,968101708
510	2,210229208	-9,658714154
540	0	-10,38707908
570	-0,922949534	-6,600190324
600	-0,717583266	-5,063186292
630	0,979267552	-4,156607507
660	2,837614789	-5,30568419
690	2,629486299	-7,874422328
720	0	-9,238705443

3.3 сурет - Айналшақтың бойын қуалай бағытталатын Z және жанама Т күштердің өзгеру диаграммасы

Z

Т

Т

Т, кН

3.4 сурет - Қозғалтқыштың бір цилиндрлі үшін жанама Т күштің өзгеру диаграммасы

Кесте – 3.4 Иінді біліктің бұлғақ мойына әсер ететін қорытынды күшті есептеу

	R=(T^2+Z^2)^1/2
1	2
0	9,26248515
30	8,320780509
60	6,028478599
90	4,270185226
120	5,107510944
150	6,660540587
180	7,283113724
210	6,664409063
240	5,237772255
270	4,335545605
300	4,501956792
330	4,037787646
360	27,17566104
390	31,72387749
420	10,00632348
450	8,01275026
480	8,86947264
510	9,908373846
540	10,38707908
570	6,664409063
600	5,113783449
630	4,270404068
660	6,016838241
690	8,301850709
720	9,238705443

3.5 – сурет. Иінді біліктің бұлғақ мойына әсер ететін қорытынды күштің R графигі

R,кН

R

Кесте – 3.5 Қатарлы төрт цилиндрлі қозғалтқыштың айналдыру моментінің өзгеруін есептеу

	Мкр.ц Нм
1	2
0	0
30	32,886
60	52,704
90	54
120	40,824
150	21,114
180	0
210	-21,114
240	-40,824
270	-54
300	-52,704
330	-32,886
360	0
390	32,886
420	52,704
450	54
480	40,824
510	21,114
540	0
570	-21,114
600	-40,824
630	-54
660	-52,704
690	-32,886
720	0

M, кН*м

М

3.5 – сурет Қатарлы төрт цилиндрлі қозғалтқыштың айналдыру моментінің өзгеру диаграммасы

Қорытынды

Есетеу – графикалық жұмыс IV бөлімнен тұрады.

I бөлімде дизельді Д-260Т қозғалтқышының қиюластырылған жылулық есебін есептедім. Бастапқыда берілген тиімді қуат, сығылу дәрежесі, айналыс саны, цилиндрдің саны, қоршаған ортаның температурасы мен қысымы тб. мәліметтер арқылы қозғалтқыштың жұмыстық көлемі, цилиндрдің негізгі өлшемдері, отын үнемділігін анықтадым.

Сығу политропасы мен ұлғаю политропа нүктелері арқылы

4 ырғақты қозғалтқышта болатын, 5 процессте орындалатын қозғалысты индикаторлық диаграммада кескіндеп, оның ауданын анықтадым. Дизельді қозғалтқыштың индикаторлық диаграммасының карбюраторлыға қарағанда өзгешелігінің бар екендігіне көзім жетті. Оның себебі, изохоралық процесс аяқталып, жанған газ қысымы тұрақтанады, сол себепті әрі қарай цилиндр ішінде жүретін процесс тұрақты қысымда болғандықтан диаграммада өзгешелік байқалады екен.

ІІ бөлімде қозғалтқыштың айналшақты – бұлғақты механизмнің кинематикасын, яғни піспектің жүріс жолы мен үдеуін анықтап, графигін сыздым. Бұл параметрлерді анықтау үшін иінді біліктің бұрылу бұрышы  арқылы оның жүріс жолы 360 та, ал үдеуі піспектің екі жүрісінде яғни, 720 орындалатынын анықтадым.

ІІІ бөлімде қозғалтқыштың айналшақты – бұлғақты механизмнің динамикасын, яғни қозғалтқыш цилиндріндегі газдардың піспек түбіне түсіретін күштің, бөлшектердің жылдамдай түсетін қозғалысы нәтижесінде алынатын екпін күшін, әсер ететін моментті анықтап, графигін сыздым.

Пайдаланылған әдебиеттер

1. Сағындық Т.Ж. Трактордың, автомобильдің және олардың қозғалтқыштарының теориясы және есептеу негіздері бойынша курстық жұмыстарға арналған әдістемелік нұсқау.

Астана: 2010. - 52б [1].

2. Сағындық Т.Ж. Іштен жану қозғалтқыштар теориясының негіздері мен есептеулері: Техникалық жоғарғы оқу орындарының студенттеріне арналған оқу құралы. Астана, 2014. -142б [2].