3.De Saussure’a teoria znaku:

Ferdynand de Saussure nawiązywał do komunikacyjnego rozumienia znaku. Według niego znakiem nazywamy połączenie pojęcia i obrazu akustycznego. Znak językowy łączy więc nie tyle rzecz i nazwę, ale pojęcie i obraz akustyczny. Ten ostatni nie jest dźwiękiem materialnym, czymś czysto fizycznym, ale psychicznym odbiciem dźwięku, wyobrażeniem, jakie daje nam o nich świadectwo zmysłowe. Słowo traktowane jako znak jest czymś dwoistym, powstałym ze złączenia dwóch składników. Obydwa te składniki zawarte w znaku językowym są zatem natury psychicznej, a połączone są więzią asocjacji.

Saussure proponuje zachowanie wyrazu „znak” dla oznaczenia całości i zastąpienia wyrazu „pojęcie” przez element znaczony, a „obraz akustyczny” przez element znaczący. Znak ma charakter binarny (dwudzielny): złożony ze strony oznaczającej i oznaczanej. Więź pomiędzy tymi elementami ma charakter arbitralny, ponieważ pojęcia się zmieniają.

Znak językowy:

• jest konwencjonalny (oparty na „umowie” społecznej);

• jest dowolny (arbitralny)

• obraz akustyczny / graficzny znaku ma charakter linearny; z natury rzeczy jest akustyczny i rozwija się w czasie, przedstawia pewna rozciągłość, która jest wymierna tylko w kierunku linearnym.

• wartość znaku językowego jest określana w jego relacji do innych znaków; znak jest utworzony w języku poprzez różnice, które oddzielają jego obraz akustyczny i rdzeń pojęciowy od innych znaków; znak ma charakter dystynktywny, jest tym, czym nie są inne znaki;

• De Saussure kładł nacisk na fakt, że znaki istnieją wyłącznie w systemie, nie mogą pojawiać się poza nim; systemem znaków jest ich język;

Znak jest konwencjonalnym związkiem dwóch elementów: elementu znaczącego i elementu znaczonego, z których każdy też podlega konwencjonalizacji.

W komunikowaniu znak służy (jego użytkownikom) do przywoływania (aktywizowania) określonych treści mentalnych oraz uruchamiania procesu sygnifikacji czyli:

• odnoszenia znaku do obiektów lub stanów materialnej rzeczywistości (doświadczeń) lub

• odnoszenia znaku do innych znaków i tworzenie nowych, bardziej złożonych treści mentalnych.

4. Co to jest mit? Jakie ma znaczenie w teorii znaku?

Mit - Opowieści o wydarzeniach zmyślonych lub realnych ukazujące zachowania i sytuacje, które nabierają ponadczasowej aktualności i ogólniejszej wymowy.

Mity objaśniają rzeczywistość, legitymizują ustalony porządek i wskazują wzorce postępowania. Mity udzielają odpowiedzi na nurtujące ludzi danej epoki pytania egzystencjalne.

Przekaz staje się opowieścią mityczną głównie dzięki metaforom i metonimiom, które pobudzają łańcuch skojarzeń i wprowadzają do opowieści znaczenia symboliczne, wiążąc te skojarzenia i znaczenia w spójną całość.

Metafora (przenośnia) polega na opisywaniu jakiejś rzeczy (doświadczenia) za pomocą określeń i pojęć odnoszących się pierwotnie do innej rzeczy, przy czym obie te rzeczy nie są ze sobą związane, ale wydają się podobne i porównywalne (np. czas to pieniądz). Są podstawowym środkiem wyrazu w twórczości artystycznej.

Metonimia (zamiennia) polega na opisywaniu jakiejś rzeczy (doświadczenia) za pomocą określeń i pojęć dotyczących innej rzeczy, która jest z nią związana (coś zamiast czegoś) lub stanowi jej nieodłączną część. Metonimie są skrótami myślowymi, które zwiększają spoistość opisu oraz jego związek z rzeczywistością (efekt realistyczny), np. w relacjach dziennikarskich i dokumentalnych.

ZNACZENIE MITYCZNE (ideologiczne) niektóre konotacje dominują nad pozostałymi i narzucają sposób myślenia (i interpretowania) zarówno odniesienia, jak też zjawiska czy sytuacji, której częścią jest odniesienie (znak przywołuje mit, który stanowi kontekst określający rozumienie innych odniesień i znaków z nim sąsiadujących.) Mit to hiperkonotacja, wykluczająca inne „odczuwanie” znaku .

Mity to opowieści podlegające ciągłej permutacji, opartej na transformacji głębokiej struktury myślenia o świecie, składającej się z opozycyjnych kategorii binarnych ważnych dla danej kultury.

Mitologizacja znaku:



Według Barthesa :

- mit to opowiadanie, w którym dana kultura tłumaczy i przez który rozumie dane aspekty rzeczywistości i natury;

- Mity naturalizują historię;

- mity są w rzeczywistości produktami pewnej klasy społecznej, która odgrywa ważną rolę w danym okresie historycznym (np. burżuazja) i która zyskała społeczną przewagę właśnie dzięki szczególnemu biegowi historii;



Mity rozpowszechniają pewne znaczenia; są ich nośnikiem; z tego powodu znak według Barthesa jest zmitologizowany i ideologiczny – gdyż mit niosąc ze sobą historię, neguje ją i próbuje zmieniać na korzyść danej klasy społecznej, a następnie przedstawić jako naturalną oraz prawdziwą historycznie i społecznie; Mit zaciemnia i mistyfikuje pochodzenie klasy społecznej, a także jej wymiar polityczny oraz społeczny; mit „kobiecości” i „męskości” rozwijał się n potrzeby męskiej części burżuazji w społeczeństwie kapitalistycznym, powstał on by nadać specjalny sens warunkom społecznym stworzonym przez XIX wieczną industrializację;

Mit to kulturowy sposób myślenia o czymś, sposób konceptualizowania i rozumienia; mit jest związany z myślą, która może być traktowana jako znak (Peirce);

Barthes widzi mit jako łańcuch powiązanych koncepcji znaczenia.

Mit jest zatem bliski ideologii, która funkcjonuje na poziomie konotacji. Barthes uważał, że nie wszystkie znaki semiotyczne i nie każdy znak niesie ze sobą ideologiczny bagaż, ale tam gdzie są znaki jest również i ideologia.