1. Гісторыя як навука. Фармацыйны і цывілізацыйны падыходы да вывучэння гісторыі.

Слова «гісторыя» у перакладзе з грэчаскай мовы азначае «апавяданне аб мінулых падзеях, аб тым, што ужо адбылося. У шыроким сэнсе гэта паняцце ахоплівае усякі працэс развшця у прыродзе і грамадстве. У вузкім сэнсе гісторыя ёсць навука, якая вывучае развіццё чалавечага грамадства у мнулым.

У параунані з іншымі гуманітарнымі навукамі гісторыя выступае як навука комплексная і інтэгральная, таму што раскрывае чалавечую дзейнасць ва усей разнастайнасш з'яу гістарычнага развшця: палітыкі, эканомікі, культуры і г. д.

У эпоху антычнасці гісторыю лічылі настауніцай жыцця, і гэта сапрауды так. Гісторыя збірае і практычна перадае вопыт гістарычнага мінулага ад аднаго пакалення да другога. Яна дапамагае крытычна асэнсаваць, што з дасягненняу нашых папярэднікау мы можам пераняць і ад чаго трэба адмовіцца.

Гісторыя фарміруе у чалавека грамадзянскія якасці, дазваляе яму убачыць хібы грамадства, суаднесці класавыя і сацыяльныя ітарэсы з агульначалавечымі. Яна дае нам сацыяльную памяць і дапамагае захаваць пераемнасць у жыцш пакаленняу. Але самае галоунае — гісторыя выхоувае патрыятызм, любоу да сваей Радзімы.

Фармацыйн'ы падыход К.Маркса (1818—1883). Вядомы нямецкі мысліцель і грамадскі дзеяч сфармулявау канцэпцыю матэрыялістычнага тлумачэння гісторыі. Паводле тэорыі К.Маркса, прагрэс чалавецтва ажыццяуляецца у выглядзе заканамерных змен пяци асноўыых фамадска-эканаміч-ных фармацый (першабытнаабшчынная, рабауладальншкая,

феадальная, капиталістычная, камуністычная). Пераход да новай фармацыі, адпаведна гэтай мадэлі, ажыццяуляецца у і выніку сацыяльных рэвалюцый. Фармацыйны падыход у гістарычным пазнанні пераадолеу многія недахопы ідэалістычнай метадалогіі, сцвердзіу прынцыпы гістарычнай заканамернасці дэтэрмінзму, пашырыу ідэі адзінства чалавецтва і бесперапыннага грамадскага прагрэсу. Усё гэта мела спачатку станоучы эфект. Разам з тым гэты падыход утрымліваў і шэраг недахопау.

Па-першае, К.Маркс зыходзіў з адналінейнасці гістарычнага развшця. Аднак не усё краины паутараюць фармацыйны ход еурапейских краин. К.Маркс сам усведамляу шматстайнасць свету і казау, што некаторыя Краіны адносяцца да так званага "азіяцкага спосабу вытворчасш".

Па-другое, фармацыйны падыход абсалютызуе у гісторыі класавую барацьбу, насілле.

Па-трэцяе, рашаючае значэнне у тлумачэнні гистарычных падзей ён надавау аб'ектыуным фактарам, а асноунаму творцу гсторыі - чалавеку - адводзіу другарадную ролю. Па-чацвёртае, калі фармацыйны падыход абгрунтоувае непазбежнасць усталявання кямуніст.дэманструе уласны утапізм.

У аснову цэвілізацыйнага падыходу кладуцца не вытворчыя адносіны, а чалавек у сукупнасці яго зпатрабаванняў. здольнасцей, волі і ведаў. Новы цывілізацыйны падыход тлумачэня гістарычнага працэсу пачау складвацца у XVIII ст, задоуга да з'яулення марксаускай тэорыи. Яго заснавальнікамі можна лічыць французскіх філосафау-асветікау Ж.-Ж. Русо, Ф. Вальтэра, Д. Дзідро. Аднак канчатковае афармленне новага метаду адбылося у канцы XIX — пачатку XX ст.