69. Аритмия түрлері. Негізгі себептері. Клиникасы. Анықтамасы. Атриовентрикулярлы блокада.3 дәрежесі. Диагностика және емі. (экг сұлбасын сызыңыз)

Аритмия түрлері

Жүрек аритмиялары – жүректің электр импульсінің жиілігінің, жүйелілігінің және пайда болу көзінің патологиялық өзгерістерімен, сонымен қатар жүрекшелер мен қарыншалар сергуінің арасындағы байланыс пен реттіліктің бұзылуымен сипатталатын күй.

Аритмиялар қарыншалық және қарыншаүстілік болып бөлінеді. Қарыншаүстілік аритмия кезінде ЭКГ да өзгеріске ұшырамаған QRS тісшесі тіркеледі.. Ал қарыншалық аритмияда QRS тісшесі деформацияланған болып келеді.

Негізгі себептері

1. Миокардта құрылымдық және метаболизмдік өзгерістер мен жүрек қызметінің реттелуін бұзатын іштен туа болған және жүре пайда болған аурулар.

2. Экстракардиальды патологиялық процестерде жүрек – тамыр жүйесінің реттелуінің бұзылуы.

3. Жүрек қызметінің реттелуін бұзатын физикалық және химиялық әсерлер.

Анықтамасы

Атриовентрикулярлық блокадалар (АВ – блокадалар) – электр импульсінің жүрекше-лерден қарыншаларға өтуінің бұзылуы.

АВ – блокаданың ІІІ дәрежесі – импульстің жүрекшелерден қарыншаларға өтуінің толық тоқтауы. Жүрекшелер мен қарыншалар бір-біріне тәуелсіз түрде бөлек қозып, бөлек жиырылады.

Классификация

Тұрақтылығына қарай:

а) өткінші

б) ұстамалы

в) созылмалы (тұрақты)

Орнының деңгейіне қарай:

а) проксимальдық (жүрекшелер немесе АВ – түйіні деңгейінде)

б) дистальдық (Гис будасының бағаны немесе оның тармақтары)

Дәрежесіне қарай: 3 дәрежені ажыратады (І, ІІ, ІІІ).

Клиника

Бас айналу, бас ауру, жалпы әлсіздік

Диагностика және емі. (ЭКГ сұлбасын сызыңыз)

ЭКГ – белгілері:

1. Жүрекшелер және қарыншалар ырғағының арасындағы байланыстың толық үзілуі (атриовентрикулярлық диссоциация).

2. Р-Р және RR аралықтары тұрақты болып келеді, бірақ RR – ұзақтығы РР ұзақтығынан жоғары болады.

3. Қарыншалар жиырылуының саны 1 минутта 40 пен 60-тың арасында болады.

4. Қарыншалық комплекстер кеңімеген және деформацияланбаған.

Толық АВ – блокадасының дистальді түрінде қарыншалар жетекшісі Гис будасы сабақтарының бір тарамының бойында орналасады.

ЭКГ-лық белгілері:

1. Жүрекшелер және қарыншалар ырғағының арасындағы байланыстың толық үзілуі (атриовентрикулярлық диссоциация).

2. PP және RR аралықтары тұрақты болып келеді, бірақ RR ұзақтығы РР ұзақтығынан жоғары болады.

3. Қарыншалар жиырылуының саны 1 минутта 40-45 аспайды.

4. Қарыншалық комплекстер кеңіген және деформацияланған.

Емі. Толық АВ-блокадасының негізгі емі – ЭКС қою (имплантация жасау). Миокард инфарктісі мен толық АВ – блокада қоса кездескенде, уақытша эндокардиальды ЭКС орнатады.

70.Тітіркенген ішек синдромы. Жіктелуі. Қауіп факторы. Диагностикасы. Амбулоторлық жағдайда жүргізу тактикасы. Күндізгі стационарға және стационарға жолдауға көрсеткіш. Дәрігерлік еңбек сараптамасы.Динамикалық бақылау. Алдын алуы.

Тітіркенген ішек синдромы – органикалық аурулармен байланысы жоқ, кем дегенде 3 айға созылған ішектің, негізінен тоқ ішектің моторлық және секрециялық қызметінің бұзылуы.

Классификациясы.

ТІС төрт мүмкін варианттары:

1. ТІС іш қатумен; 

2. ТІС диареямен; 

3. ТІС аралас түрі; 

4. Жіктелуге келмейтін түрі.

Симптоматика негізінде классификация:

1. ТІС ішек дисфункциясы басым;

2. ТІС ауырсыну синдромы басым;

3. ТІС метеоризмі басым.

Қауіп факторлары: жынысы әйел, отбасында ТІС-мен ауыратын адамның болуы, әдетте жасөспірім кезінде басталады, стресс, жалпылама үрей бұзылыстары (ТІС-мен байланысты), шамадан тыс бір затқа әуестік (ТІС-мен байланысты болуы мүмкін).

Диагностикасы: жалпы қан анализі, жалпы зәр анализі, нәжісті зерттеу(копрограмма), қарапайымдылар мен гельминттерге нәжісті жалпы клиникалық зерттеу, нәжісте жасырын қан анықталу(сапалық), патогенді және шартты патогенді микрофлораға нәжісті бактериологиялық зерттеу, іш қуысының жалпы шолу рентгенографиясы, тотальды фиброколоноскопия, ультрадыбыстық диагностика комплексті (бауыр, өт қабы, ұйқы безі, талақ, бүйрек).

Амбулаторлық жағдайда науқастарды жүргізу тактикасы:

Медикаментозды емес ем: Режим: Жеткілікті түнгі ұйқы(7-8 сағат), телевизор көру және компьютермен жұмыс істеуді күніне 30-60 минутқа дейін шектеу, күнделікті таза ауада серуендеу, ойын ойнау, бірқалыпты физикалық белсенділік, психоэмоциональді тұрақсыздықты коррекциялау - аутотренинг, психотерапиялық шаралар. Диетотерапия: уақытылы тамақ қабылдау, сұйықтықты жеткілікті мөлшерде қабылдау.Лактозалы, фруктозалы, сорбитті өнімдерді қабылдауды шектеу.

Медикаментозды ем:

Дәрімен емдеуді ішектің функциональдық күйіне қарап іске асырады.

Тоқ ішектің гипертонусы бар науқастарға М-холиноблокаторлар (метацин, пиренцепин), миотропты спазмолитиктер (но-шпа, папаверин т.б.) тағайындалады.

Ішектің тонусы төмендеген жағдайда прокинетиктер (домперидон, метоклопрамид, цизаприд) беріледі.

Іш өткенде лоперамид, қандыағаш бүршігінің тұрындысын (4,0:200, 1/3 стакан тұрындысын тәулігіне 3 рет) және басқа да антидиареялық препараттар тағайындалады.

Бактерия шамадан тыс өскенде эубиотиктер және басқа дәрілер қолданылады.

Ұйқы безінің секреторлық жетіспеушілігінде ферменттік препараттар беріледі.

Психотерапия жүргізу керек.

Күндізгігі стационарға және стационарға жолдауға көрсеткіш.

1. аурудың ұзақтығы (ауырсыну синдромы, диарея немесе нәжістің кідіруі) 3 айға жуық;

2. амбулаторлы емнің тиімсіздігі;

3. ішектің органикалық патологиясын жоққа шығару қажеттігі.

Уақытша еңбекке жарамсыздық сараптамасы .

Іш күшті ауырып, ауру өршіген кезде, іш өткенде науқас адам 7-14 күн бойы еңбекке жарамсыз болып есептеледі.

Динамикалық бақылау.

Аурудың болжамы жағымды, бірақ ауыр дәрежелі науқастарда болжам нашарлайды. Ағымы созылмалы, қайталамалы, бірақ үдемелі емес және асқынусыз. Ішектің қабыну ауруларының және колоректальды рактың даму қаупі ТІС-мен ауыратын науқастарда жалпы популяциядағылармен бірдей.

Алдын алу.

Тамақтану режимін сақтау, дәлелденбеген дәрілік препараттарды қолданбау.

Хирургия. 1-35.

№1 сұрақ

Алғашқы хирургиялық өңдеу, мақсаты, орындау техникасы, көрсеткіш, қарсы көрсеткіш, мүмкін болатын асқынулар.

Алғашқы хирургиялық өңдеу- асқынулардың алдын алуға және жарақаттың жазылуы үшін қолайлы жағдай жасауға, тіршілікке қабілетсіз тіндерді алып тастауға бағытталған операциялық ем түрі.

Алғашқы хирургиялық өндеу ота мерзіміне байланысты ерте , мезгілі өткен және кеш деп бөлінеді.

1. Ерте хирургиялық өндеу деп жарақат алғаннан бастап алғашқы тәулік (24cағ) ішінде, инфицирленген жарақат процессі дамымас бұрын орындалатын, алғашқы тігіс салумен аяқталатын отаны айтамыз. Тері асты шел май қабатының көлемді жарақаттануында капилярлы кан кетуді толықтай тақтата алмаған кезде жарақатқа 1-2 тәулікке дренаж қалдырылады. Әрі қарай таза операциялық жарақатты емдеу жүргізгендей жүргізіледі.

2. Екінші тәулік ( 24сағаттан 48 сағатқа дейін ) ішінде орындалған хирургиялық өңдеу мезілі өткен алғашқы хирургиялық өңдеу деп аталады. Бұл кезеңде қабыну белгілері дамиды, ісіну және экссудат пайда болады. Мұнда антибиотик енгізумен қатар жарақатты біріншілік мезгілі өткен өңдеу жүргізуге жарақат бетін ашық қалдырып кетеді.

3. Кеш алғашқы хирургиялық өңдеу 48 сағаттан кейін жүргізіледі. Бұл кезде қабыну инфицирленуге етене жақын болады. Мұндай жағдайда жарақатты ашық қалдырып, антибиотикотерапия жүргіземіз.

Жарақатты АХӨ көрсеткішіне жарақатты 48 72 сағат ішіндегі алған кез келген кездейсоқ-жарақат болып табылады.

АХӨ келесі жарақат түрі кезінде орындалмайды

- беттей жарақаттар, сызаттар, сырылулар

- шеттері 1см-дан кем алшақтаған кішігірім жарақат

- терең тіндерді жарақаттамаған көптеген ұсақ жарақаттар ( .бытыралы жарақат);

-ішкі мүшелерді, тамырларды, нервтерді зақымдамаған тесілген жарақаттар;

-кейбір жағдайлардағы жұмсақ тіндердің оқпен өтпелі жарақаттануы;

Қарсы көрсеткіштер

-жарақатта іріңді процесс дамыған кезде

-науқас ауыр жағдайда болса (терминалды жағдай, шоктың 3дәрежесі).

АХӨ этаптары:

-жарақатты тегістеу;

-жара өзегін тексеру;

-жараның шектерін, қабырғаларын, түбін кесу;

-гемостаз;

-зақымданған мүшелер мен құрылымдардың тұтастығын қалпына келтіру.

-дренаж қалдырып, жарақатқа тігіс салу.

№2 сұрақ

Жарақат процессінің патогенезі, ағымын анықтайтын факторлар, Жара регинерациясы.фазасы.

Жарақаттық процесс- тіндердің зақымдануына және инфекцияның енуіне жауап ретінде дамитын ағзаның жергілікті және жалпы реакциясының күрделі комплексі.

Жарақаттық процесс 3 кезеңнен тұрады:

1. Жарақаттық ісіну. Шамамен 2-3тәулік жалғасады, 3тәулікте азаяды, 4 тәулікте мүлдем жойылады. Жарақат алғанда қан тамырларының салдануынан жергілікті қан айналым бұзылады. Нәтижесінде зақымданған тіндер көлемі ұлғаяды және гипоксияның туындауына алып келетін жарақат өзегінің тамырлары қысылады. Сонымен қатар некроздық процесстердің өршуі болуы мүмкін.

2. Гидротация кезеңі. 4тәулікте жарақаттық ісік басылған соң, демаркационды сызықтың пайда болуымен көрінетін , қабыну процессі басталады. Бұл кезеңде грануляциялық тін дамуы мен жараның биологиялық тазалануы жүреді.

3. Дегидратация кезеңі.Бұл кезеңде жараның эпитализациясы ( тыртықтану ) болады.

Жарақаттық процестің патогенезі ағзаның тін зақымдануына жергілікті және жалпы реакциясы позициясынан қарастырылады.Жалпы реакция белгілі бейімделу синдромымен көрінеді. Жарақат алғаннан кейін 1-4 күнде ол өмірлік функциялардың жоғарылауымен корінеді: температураның көтерілуі, негізгі зат алмасумен, дене салмағының азаюымен, ақуыз ,май , көмірсу ыдырауы күшеюмен, клеткалық мембранасы өткізгіштігінің төмендеуімен, ақуыз синтезі мен регенерацияның тежелуімен көрінеді.Аталған механизмдердің негізін десимпатоадреналды жүйе функциясының күшеюі мен гликоген қорының мобилизациясына және оның ыдырауын күшейтетін, гликолиз стумуляциясына, тромб түзілуіне алып келетін, қан тығыздығы мен ұюын күшейтетін «өрт гормоны» -адреналиннің өндірілу күшеюінде жатыр.

Жалпы реакцияның II сатысында (4-10күн) парасимпатикалық жүйесіне жататын гормондар мен медиаторларының әсері жатады, олар:минерало-кортикостироидтар, альдестерон, ацетилхолин. Дене салмағы жоғарылаған ақуыз алмасуы мен регенерация процессі қалпына келеді. Жарақаттық процесстің жергілікті симптомдарына назар аударсақ , онда да ағзаның ішкі ортасын қорғауға және жарақат асқынуларын жоюға бағытталған реакциялар көрінеді. Жарақат алғаннан кейін дамитын ісіну қан тамырлардың қысылуы мен қан кетуді тоқтатады, сонымен қатар лимфа тамырларын да қысып, ағзаға токсикалық заттардың енуін төмендетеді. Экссудацияның дамуы токсиндердің көбеюіне , некротикалық элементтердің еруіне және ағзадан шығуына алып келеді. Соңында жара орнында зақымданған тіндердің шектерін берік жалғайтын және ішкі ортаны сыртқы теріс әсерлерден қорғайтын дәнекер тінді тыртық пайда болады.

Регенерация - өлі тіндердің орнын басатын, тіндердің құрылымдық элементтерінің қалпына келуі.Бұл құрылымының қалпына келумен қатар,фнкциясы да қалпына келеді.

Регенерацияның жүруіне ісер ететін факторларға жатады: жалпы ( жасы, зат алмасу қарқындылығы, қан түзілу және иммундық жүйенің жағдайы,т.б) және жергілікті (тамырлардың жағдайы, нейротрофиктер, лимфа айналымы, мүшелер мен тіндердің құрылымдық-функцияналды ерекшеліктері, жарақаттану ерекшеліктері)

Регенерация классификациясы:

-Регенерация дәрежесі ойынша:молекулярлы, клеткалық, субклеткалық, тіндік, мүшелік, жүйелік.

-Формасы бойынша жасушалық, аралас, жасуша ішілік.

-Регенерация түрі бойынша:физиологиялық, репаративті, патологиялық.

Жарақаттық процесс белгілі бір кезеңділікпен жүреді және 3фазасын ажыратады:

I фаза-қабыну фазасы (1-5күн)

II фаза-регенерация фазасы (6-14күн)

III фаза-тыртықтық және эпителизация фазасы (15 күннен 6айға дейін)

1фаза –қабыну фазасы.2 кезеңге бөлінеді.

А – тамырлық өзгеріс кезеңі. Б – жараның тазалау кезеңі.

Жарақаттық процесстің 1фазасында

1.Экссудацияға алып келетін тамыр өткізгіштігінің өзгерісі.

2.Лейкоциттер мен басқа клеткалық элементтердің миграциясы.

3.Коллагендер ісінуі мен негізгі заттардың синтезі.

4.Оттегі жетіспеуінен болатын ацидоз.

1фазада экссудациямен қатар токсиндердің , бактериялардың және тіндердің қалдық өнімдердің сіңірілуі болады. Жарадан сіңірілу оның грануляциямен жабылуына дейін болады Кең таралған іріңді жараларда токсиндер резорбциясы ағзаның интоксикациясына алып келеді, резорбтивті қызба дамиды.

2фаза – регенерация фазасы-бұл грануляцияның, яғни жаңа түзілген капиллярлармен жұмсақ дәнекер тінінің қалыптасуы.

3фаза – жұмсақ дәнекер тінінің тығыз тыртыққа айналады, ал эпителизация жара шектерінен басталады,тыртық жіне эпителизация қалыптасу фазасы.

№3 сұрақ

Біріншілік және екіншілік ағыммен жараның жазылуы.

Жараның жаралық процесі кезінде түрлі ауытқу ағымына қарамастан олар 3 классикалық түрі бойынша жазылады: біріншілік бітуімен жазылуы, екіншілік бітуімен жазылуы, қабыршақтану ( струп) арқылы жазылу.

Біріншілік бітуімен жазылуы

Жараның біріншілік біту арқылы жазылуы қысқа уақыт аралығында жіңішке, қатты тісшенің түзілуімен пайда болады. Бұл функциональды тиімді болып табылады.

Жараның біріншілік бітуімен жазылуы жарақаттану білінбейтін жағдайда болады, жараның айналасы тегіс, бір бірімен тығыз байланысады, тіндер толығымен өз қызметін атқара алады, гематомалар мен тіндердің интерпозициясын тудыратын серомалар болмайды.

Біріншілік бітуімен жазылуы кезінде қабыну фазасы кезінде гиперемия және тіндердің ісінуі байқалады. Жарадағы некротикалық тіндер аз ғана мөлшерде және қайта пайда болмайды. Жараның айналасы етене жанасады. Регенерация фазасы кезінде жара қабырғаларының аралығында түзілетін жіңішке фибринді пленка фибробласттармен және тамырлы тұзақтарсыз тез түзіледі. Бір уақытта жараның шеттерінен эпителидің өсуі болады, олар екіншілік инфекцияға кедергі тудырады. 6-8 күнге қарай грануляционды тін жараның қабырғаларын тығыз байланыстырады. Сол кезде эпителизация да аяқтала бастайды. Кейін грануляция жіңішке, білінбейтін тісшеге айналады.

Біріншілік бітумен жазылу кезінде жаралық процесс барлық фазадан өтеді.

Біріншілік бітумен жара шеті тігістермен байланысқан кезде, кездейсоқ кішкене мөлшердегі шеттерінің 1 смге дейінгі ажыраған беткей операциялық жаралар жазылады. Басқа кездейсоқ жаралар шеттерін тығыз теңестіру және инфекцияның дамуын алдын алу мақсатында тек хирургиялық өңдеуден кейін жазылуы мүмкін. Жараның біріншілік біту арқылы жазылу үшін қажетті талаптар:

1. жараның шеттерінің тығыз жанасуы

2. жараның ішінде гематома және бөгде заттардың болмауы

3. жараның ішінде некротикалық тіндердің болмауы

4. жараның ішінде инфекцияның болмауы

5. жалпы қолайсыз факторлардың болмауы.

Екіншілік бітумен жазылуы

Жараның екіншілік бітуімен жазылуы жара шеттерінің тығыз жанасуы болмаған кезде, тіндердің дефектісі болған кезде, тіндердің қызметке жарамсыздығы, жараның ішінде гематома және инфекция дамып жатқанда болады. Бұл жазылудың түріндегі ең міндеттісі жараның іріңдеуі жатады. Бұл жазылудың түрінде жаралық процестің айқын кезеңді ағымы байқалады. Бірінші фазасында айқын қабыну процестері дамиды, өмірге қабілетсіз тіндерді қабылдамау, экссудация болады. Екінші фазасында біртіндеп тіндердің дефектісін толтыратын айқын грануляционды тін қалыптасады. Кейінгі фазаларында оның организациясы мен қатаң тісше пайда болады. Жараның екіншілік бітуімен жазылуы үшін қажетті талаптар біріншілік бітуге қарама қарсы:

1. Белгілі бір мөлшердегі тіндердің дефектісі

2. Жараның ішінде гематома мен бөгде заттардың болуы

3. Некротикалық тіндердің болуы

4. Инфекциялық процестердің дамуына әкелетін жараның бактериалды ластануы

5. Науқас ағзасының қолайсыз жағдайы.

Жараның екіншілік бітуімен жазылуы жаралық процестің барлық фазаларының айқындылығымен және ұзақтығымен сипатталады. Жазылудың мерзімі 10-15 күннен басталып, бірнеше айға дейін созылуы мүмкін.

№4 сұрақ.

Инфецирленген жараның емдеу принциптері.

Инфецирленген жара – қабыну клиникасы көрініс беретін , жарақатқа түскен микроб пен организмнің қорғаныш күшінің теңдігі бұзылысынан туындайтын инфекциялық процесстің дамуы. Мұнда микробтар тіршілік қабілеті бар тіндерге терең орналасып, лимфа және қан тамырлар жолымен көбейеді.

Инфецирлену деңгейіне байланысты жіктелуі:

1. Асептикалық жаралар.

2. Жаңадан инфекцияланған жаралар.

3. іріңдеген жара.

Асептикалық жара – микрибиологиялық қана емес клиникалық маңызы бар түсінік. Бұл жағдайларда хирургиялық инфекция даму қаупі төмен екенін білдіреді. Асептикалық жараларға іріңдікті ашумен байланысы жоқ операциялық жаралар жатады. Мұндай жараларда не микрофлора мүлдем болмайды, не аз мөлшерде патогенді емес микроорганизмдер болады. Жаңадан инфицирленген жаралар – бұл жараға микроорганзимдер түскен, бірақ жалпы және жергілікті қорғаныш механизмдері оларды инкубациялық процесс сатысында ұстап тұра алатын және жарада инфекциялық процесстің ешқандай клиникалық белгілері болмайтын жағдай. Жараның біріншілк және екіншілік микробты ластануын ажыратады. Біріншлік ластану зақымдану кезінде пайда болады және жарақаттық және оқтан пайда болған жараларға тән. Екіншілік ластану байлап-таңу кезінде асептика шаралары сақталмауымен байланысты және көбіне ауруханаішілк инфекция көрінісі болып табылады.

Клинкалық көрінісі

Жара іріңдеуінің клиникалық көрінісі қабынудың жергілікті және жалпы белгілерімен көрініс береді. Ағзаның жалпы реакциясы іріңді процесске және оның ауқымына тәуелді. Интоксикация жаралық процестің бірінші фазасында пайда болады. Бұл кезде жалпы әлсіздік, қалтырау, терлеу, тәбетінің нашарлауы, бас ауруы пайда болады. Жарадағы ауырсыну пульсацияланып күшейеді. Жарадағы ауырсынуға байланысты ұйқысызқдық пайда болуы жедел хирургиялық көмекке көрсеткіш болып табылады. Температура тұрақты түрде жоғары гектикалық (38-39°С). Температураның көтерілуі іріңдеудің белгісі.

Жергілікті инфекциялы асқынулар тіндердің зақымдалу ошақтарында немесе хирургиялық араласудан кейінгі болатын инфекциялық процесстер. Оларға жараның іріңдеуі және жаралық инфекция жатады. Жараның іріңдеуі жаралық процестің бірінші фазасының (қабыну фазасы) жараның екіншілік тазарту түрі ағымы нәтижесінде болады. Бұл іріңнің қалыптасуын тудыратын үлкен көлемді өлі тінді жараларға тән. Соңғысы жаралық қуыс тарапынан болатын жаралық микрофлора және сау тіндердің тарапынан (микро- және макрофагтар) болатын ағзаның жеке жасушаларынан қалыптасады. Клиникалық жоспарлану бойынша жараның іріңдеуі өлі тіндерде дамитын екі талаптың: біріншісі – жараланған ағзаның тірі және өлі тіндер шекарасында қорғаныш кедергісін туыдра алуы және екіншісі жарадан іріңнің ерікті шығу мүмкіндігі әсерінен болатын инфекциялық процесс болып табылады. Инфекциялық процесстегі іріңдеуде жараны қоршайтын тірі тіндер кірмейді. Осы талаптардың болмауынан ірің жабық кеңістіктерде жиналып, жара қуысының қабырғасын инфильтраттануды бастайды, яғни инфекциялық процесс өлі тіндер шекарасынан шығып, жаралық инфекция дамиды. Жаралық инфекция жараны қоршайтын тірі тіндерде дамитын инфекциялық процесс, жараның микрофлорасы және айналасындағы тіндерде активті инвазия тудыратын жаралану кезінде немесе одан кейін түскен патогенді микробтардың әсерінен болады. Жаралық инфекция жасуша құрамының өлуімен және ағзаның айқын жалпы клиникалық реакциялармен өтеді. Диагностика. Жаралы инфекцияның ерте дамуын келесі белгілер көрсетеді: травматикалық ісінудің тез дамуы, тіндердің ишемиясы мен тері түсінің өзгерісі, геморрагиялық құрамы бар эпидермальды көпіршіктердің пайда болуы; - жарадағы қатты, солқылдаған аурулар 1-2 күннің ішінде жараланғаннан кейін; - дене температурасының 38°С  көтерілуі және лейкоциттер саны 12×109/л және одан да көп 1-2 тәулік ішінде жараланғаннан кейін. Дамыған инфекциялық асқынулар кезіндегі диагностикалық тактикалар жергілікті және жалпы симптомдарға негізделген. Динамикасы және пайда болуының реттілігі жараның іріңдегені немесе жаралық инфекция туралы хабарлайды: а) жергілікті симптомдарға ие болу және әлсіздіктің айқын болуы сақталған резистенттік факторлардың эффективтілігі және шектелген инфекционды процесс - жараның іріңдеуі; б) инфекционды процесстің клиникалық белгілері жалпы симптомдардан басталатын болса: өзін нашар сезінуі, дене температурасының көтерілуі, тахикардия, тәбетінің төмендеуі – диагнозы жаралық инфекция екендігіне күмән келтірмеу керек.

Емі. Жергілікті инфекциялық асқынулардың негізгі емдік бағыты: - жараны некротикалық және өмірге қабілетсіз тіндерден тазарту; - жарадан бөліндінің ағысын қамтамасыз ету; - ісінуден болған некроз аймағын қоршаған тіндердің өмірге қабілеттілігін қайта қалпына келтіру, микроциркуляцияны қалпына келтіру, биохимиялық процесстерді қалыпты жағдайға келтіру; - жаралық инфекция қоздырғышын жою (антимикробты профилактика және терапия). Олар жара және жаралық инфекцияның хирургиялық және консервативті ем түрлері арқылы іске асырылады.Хирургиялық түрі 3 маңызды құрамнан: екіншілік хирургиялық өңдеу, жараны жабу және дренаждаудан тұрады. Жараны екіншілік хирургиялық өңдеу келесі маңызды ерекшеліктері бар: а) жараны кең ажырату, соның ішінде, фасциальды футлярларды; б) жараның ошағын ғана емес, сонымен қатар, инфекционды процесспен зақымдалған, іріңмен сіңген және инфильтраттанған тіндерді алып тастау; в) атравматикалық операция; г) ішкі орта және инфекцияға әлсіз тіндердің,мысалы – сүйек сынықтары, сіңір, тамырлы-нервті түйін, ішек және т.б. арасындағы тіндік барьерлерді (терілік,бұлшықеттік) дамыту, гемостаз, микробтардың дамуына қолайлы орта болып табылатын гематомдардың, жабық кеңістіктердің пайда болуын тоқтату; е) хирургиялық өңдеуді жалпы жансыздандыру кезінде қолдану; ж) күнделікті жараны қайта хирургиялық өңдеуге жараны толық тазартуға дейін анықтайтын көрсеткіш. Жараны дренаждау: а) көп жағдайда, іріңді жараны емдеу кезінде екіншілік хирургиялық өңдеуден кейін жара тігілмейді, оны антисептикалық ерітінділерге немесе сіңіретін материалдармен немесе суда еритін негіздегі жақпамайларға малынған салфеткалармен толтырылады, бұл жараның жағдайына байланысты. Б) маманданған хирургиялық көмек деңгейінде екіөзекті немесе комбинирленген бірөзекті түтікті дренаждар арқылы приточно- отливным әдісімен ұзақ жуу түрінде активті дренаждау. Жараларды бітеу. Жараларды бітеуге міндетті көрсеткіш болып табылады: 1) жараны өлі және өмірге қабілетсіз тіндерден толық тазарту; 2) жара айналасындағы теріде қабынулық өзгерістердің болмауы; 3) жара шеттерінің созусыз ерікті теңестіре алу. Консервативті емдеу. Қабыну фазасында инфекционды асқынуларды сипатын анықтайтын тездетілген жараның тазартылуы және қабынудың жағымсыз факторларын бейтараптау қажет (ісіну, қанайналымның бұзылысы, протеолиздің шамадан тыс активтенуі). Оларға жататыны: антимикробты, қабынуға қарсы және жансыздандыру әрекеті бар көктамыр арқылы енгізілетін препараттармен сүйекішілік анестезия әдісімен сұйек-бұлшықеттік жараны хирургиялық өңдеу; - жараны тазартылғанға дейін жергілікті емдеу гидрофильділік қабілетіне ие препараттармен емдеу, жараға комплексті, көп бағытталған әсер – антимикробты, дегидратирленген, некролитикалық, қабынуға қарсы және жансыздандырғыш: натрий хлоридінің 10% гипертониялық ерітіндісі, фурациллин ерітіндісі (1:5000), 3% бор қышқылының ерітіндісі, полиэтиленгликол негізіндегі препараттар – левосин, левомеколь, диоксидинді жақпамай, 10% ацетат мафениді жақпамайы, «КФ» препараты; - қайталамалы кең спектрлі антибиотиктерді паравульнарлы енгізу; - ерте созылмалы артерияішілік инфузия новокин ерітіндісі, спазмолитик, антикоагулянттармен (гепарин 5000 ЕД), антибиотиктермен (1-2 ұрпақты цефалоспориндер және бірлік мөлшердегі аминогликозидтер) күніне 1 -2 рет; - жоғары дозалы глюкокортикостероидтар, протеаз ингибиторлары және антибактериальды препараттармен жарамаңылық блокада.

№5 сұрақ

Жарақат себептері. Емхана жағдайында көмекті ұйымдастыру. Госпитализацияға көрсеткіш. Жарақаттан кейінгі реабилитация. Жарақат сипатына және жасына байланысты зақымданудың ақырғы болжамы.

Жарақат-кез келген сыртқы орта факторларымен шақырылатын адамның дене мүшелері мен тіндерінің анатомиялық бүтіндігінің және физиологиялық қызметінің бұзылысы.

Оқшауланған жарақат-бір мүшенің немесе тірек-қимыл жүйесінің бір сегментінің зақымдануы(мысалы,бауыр жыртылуы,жамбас сүйектерінің сынуы,иық сүйектерінің сынуы).

Көптеген жарақат-бастың,дененің,аяқ-қолдардың біртипті жарақаттануы.(бір уақытта тірек-қимыл жүйесінің екі не одан да көп сегментінің немесе бөлімінің сынығы.Аралас және көптеген жарақаттар ішінде айқын жарақат ерекшеленеді,бұл жедел жағдайда дәрігер тактикасын анықтауда маңызды рөл атқарады.

Аралас жарақат-тірек-қимыл жүйесінің және бір немесе бірнеше ішкі мүшелердің бас миының зақымдалуы(жамбас сүйегінің сынығы және бауыр жыртылуы,жамбас сынығы және бас миының соғылуы)

Комбинирленген жарақат-механикалық және бірнеше механикалық емес факторлардың(термиялық,химиялық,радиациялық)әсерінен дамитын зақымданулар(сүйек сынығы күюмен бірге,жарақаттар,күйіктер және радиоактивті зақымданулар)

Берілген терминологияға байланысты сүйек сынуымен қатар сол сегменттің қан тамырларының,нервтерінің зақымдалуын оқшаулаған жарақаттарға жатқызамыз.(мысалы,иық сүйектерінің сынуы,иық артериясының асқынған зақымдалуымен)Табанның,білезіктің бірнеше сүйектерінің сынуы,бір сүйектің бірнеше деңгейде сынуын көптеген жарақат ретінде қарастырылмайды,оны оқшауланған жарақаттың бірнеше түрінде қарастырады.

Механикалық факторлардың әсерінен пайда болатын жарақаттарды ашық және жабық деп бөлеміз.

Сонымен қатар жарақаттар термиялық,химиялық,электрожарақат,психикалық жарақат,барожарақат,жарылыстан кейінгі жарақат. Жарақаттар тұрмыстық және өндірістік болып бөлінеді.Өндірістік жарақаттарға өз жұмысын орындау кезінде әртүрлі химиялық,механикалық, радиациялық, термиялық зақымдалуларды жатқызамыз.

Емхана деңгейінде көмек көрсету

Көмек көрсету көлемі медициналық сақтандырудың міндетті аймақтық бағдарламасымен реттеледі. Бұл жұмысты атқару үшін медициналық мекеменің травматологиялық көмек көрсетуге лицензиясы болуы қажет. Амбулаторлы травматологияның бөлінуі көмек көрсетілген науқастар тобына,емдік-диагностикалық көмек көлеміне, мекеменің емдік-профилактикалық,материалдық базасына байланысты екінші,бірінші немесе жоғары категорияларға біріктірілген.

Көмекті аурухананың қабылдау бөлімінде,басқа емхананың травмпунктінде алған науқастарға,стационардан шыққан немесе жарақаттанушының емге дейінгі күтіміне көрсетеді.Жедел(алғашқы) көмекті жеңіл жарақаттанған науқастарға,жұмсақ тіндердің соғылуы,байламдардың тартылуы,үлкен емес жарақаттарға,күйіктің I-дәрежесіне көрсетеді.Хирургиялық көмек көлемі жараларды бірінші хирургиялық өңдеу,жеңіл алынатын бөгде денелерді алып тастау,гипстік таңуларды салу немесе ауыстыру,таңғыш салумен шектеледі.Травматологиялық кабинеттің дәрігерлері уақытша еңбекке жарамсыздық зерттеуін жүргізіп,уақытша еңбекке жарамсыздық қағазын береді және созады,жарақат алған науқастар диспансеризациясын және сіреспеге қарсы профилактика жүргізеді.Біліктілік міндеттемесі:травматологиядан біріншілік маманданудан өткен дәрігерлер жұмыс жасай алады.Жұмысты қамтамасыз ету үшін емханада рентген кабинеті,физиотерапиялық және функционалды ем жүргізетін кабинеттер болуы қажет.Міндетті бөлмелер:дәрігер бөлмесі,байлам таңу бөлмесі(операциялық),гипстік бөлмелер.Ауру тарихы жалпы тіркеу бөлімінде сақталады.

Бірінші категориялы травматологиялық кабинет 2ауысымда,травмпункті тәулік бойы,әрбір ауысымда қосарлама екі немесе одан да көп дәрігерлер қарауы болады.Жедел көмекті науқастардың барлығына ұсынады,стационардан шыққан және көмек сұраған науқастарға ем жүргізу,уақытша еңбекке жарамсыздық зерттеуін жүргізіп,сіреспеге және құтыруға қарсы профилактика,жарақаттарды сот-медициналық зерттеу жүргізу және науқастардың диспансеризация жүргізуімен айналысады.

Госпитализацияға көрсеткіштер:

а)Ашық зақымданулар: тізе немесе шынтақ буындарына жақын орналасқан.

б)Жабық зақымданулар:кеуде клеткасының шытынаған сынығы-алдыңғы құрсақ қуысы қабырғасының бұлшық етінің кернеуі-жамбас сүйектерінің сынығы-салдану-ұзын сүйектердің көптеген сынықтары.

в)Травматикалық жұлыну:білезік,табан-тілерсек буындары аймағында.

г)Жедел көмек көрсету инструкциясы бойынша ауыр күйік кезінде басқа жарақаттарға қарағанда тыныс жүйесінің патологиясы және өміріне қауіп жоғары болғандықтан жақын жердегі мамандандырылған бөлімшеге жеткізіледі.

д)ілеспе жабық және тау-кен жарылыс зақымданулар.

Жарақаттан және операциядан кейінгі реабилитация-қалып қойған жарақат немесе ауруларда,сонымен қатар қолданылған емнен кейін жүзеге асырылады.Бұл оңай көрінгенмен ауыр жұмыс болып табылады,себебі науқастарға реабилитацияның маңыздылығын түсіндіру,міндетті дайындықтар және дәрігерлердің арнайы тәжірибесі,біліктілігі талап етіледі.

Жарақаттан және операциядан кейінгі реабилитация курстарын өту көрсеткіштері көп,соның ішінде ең жақсы танылғандары:

*бұлшықет атрофиясының регенерациясы және тонусы мен күшін қайта қалпына келтіру.

*буындардың қимыл белсенділігін қалпына келтіру.

*тіндердің регенерациясын күшейту,соның ішінде сіңірлік тіндерді

*мүше тіндерінің және сүйек тіндерінің тіршілігін жақсарту.

*ісінулер мен ауырсынулардан құтылу.

*зақымданған аяқ-қолдармен буындарда қан айналымын жақсарту.

Сонымен қатар,реабилитация науқастың жалпы тонусына,психологиялық және эмоциялық күйіне жақсы әсер етеді.Науқастар уақытында реабилитация курсынан өтпесе аурудың асқынулары,қайталануы немесе бұлшықет күшінің қайта қалпына келмеуі мүмкін.Жарақаттан және операциядан кейінгі реабилитация өзіне толық комплексті шараларды қамтиды және науқастың толық жазылуына,басынан өткерген ауруды есіне түсірмеуге бірден бір мүмкіндік болып табылады.

№6 сұрақ.

Клиникалық хаттамаға сәйкес жұмсақ тіндердегі іріңді қабыну ауруларының диагностикасы және жалпы тәжірибелік дәрігердің тактикасы. Клиникасы. Мүмкін болатын асқынулар: фурункул, карбункул, гидраденит, абсцесс, флегмона.

Фурункул-шаш фолликулы,май бездері және тері асты май клечаткасының жедел іріңді некротикалық қабынуы.

Клиникасы:көлемі үлкен емес фурункулдардың алғашқы пайда болуы кезінде ауырсыну,қызару,қышыну,ісіну байқалады.Шаш түбінде инфильтрат,ортасында болар болмас іріңдік,айналасында гиперемия

Асқынуы:лимфаденит,лимфангенит,буындардың қабынуы,менингит,энцефалит,фурункулдың бөгде дене мүшелеріне таралуы

Ақыры:біріншілік фурункул кезінде қолайлы,созылмалы фурункул кезінде,әсіресе егде жастағы адамдарда,қант диабетімен ауыратын науқастарда қауіптілігі жоғары

Карбункул-тамырлар тромбозы нәтижесінде тері және тері асты май клечаткасының некрозымен,ортақ инфильтрат түзілуімен сипатталатын бірнеше шаш фолликулдарының және май бездерінің жедел жайылған іріңді некротикалық қабынуы

Клиникасы:науқастың жалпы жағдайы ауыр,әлсіздік,дене темперетурасының көтерілуі,тәбетінің төмендеуі,жүрек қағу,қалтырау.Қабынған ошақта ауқымды қызарған,ісінген,тығыз инфильтрат анықталады.

Асқынуы:лимфангенит,лимфаденит,тромбофлебит,іріңді менингит,сепсис

Ақыры:емді уақытында қабылдаған жағдайда көбіне қолайлы,бет карбункулы кезінде,қант диабетімен ауыратын науқастарда қауіптілігі жоғары

Гидраденит-тері бездерінің іріңді қабынуы.Негізінен қолтық ойығы және кейде шап аймағында кездеседі.

Клиникасы:қолтық ойығында әр жерден түйін пайда болады,оны қолмен басқанда ауырсынып білінеді.Біраз уақыт өткен соң түйіннің ортасы босап,сол жерге ірің жиналады.кей жағдайда осы ірің өздігінен жарылып,қабынған жерден қанды-іріңді сұйықтық шығып,науқас біраз жеңілденіп қалады.Бұл бірақ уақытша құбылыс,одан әрі түйіннің көлемі ұлғайып,тері қызарып,адамны, дене температурасы көтеріледі,қалтырайдв.Бұл организімнің улануына әкелуі мүмкін.

Асқынуы:абсцесс,лимфаденит,сепсис,флегмона

Ақыры:Уақытылы емделген жағдайда науқас 10-15 күнде жазылады.Аурудың қайталануы мүмкін.

Абсцесс-жіті және созылмалы ошақты иефекцияларда пайда болатын және сол ошақта тіндердің қалыпты құрылымының бұзылуына әкелетін,қапшықпен шектелген іріңдік.

Клиникасы:жергілікті және жалпы симптомдармен көрініс береді.Жергілікті симптомдар:ауырсыну,тері аймағының қызарып,ісінуі.Жалпы симптомдар:әлсіздік,бас ауыруы,ұйқысының бұзылуы

Асқынуы:сепсис,флегмонаневрит,остеомиелит

Ақыры:қолайлы,қолайсыз

Флегмона-айқын шекаралары жоқ май клечаткасының жедел іріңді түрде қабынуы. Клиникасы:қабыну аймағының қызаруы,тығыздалуы,ісінуііауырсыну.Басқа тіндерге тез таралады.Дене температурасының 39 градусқа дейін жоғарылауы.

Асқынуы:тромбофлебит,лимфанегеит,лимфаденит,іріңді артрит,іріңді плеврит

Диагностика

• Анамнез жинау

• Жалпы қарау

• Жалпы Қан анализі

• Антибиотикке сезімталдығын тексеру

• Бактерологиялық тексеру

Емі:*Консервативті

* Оперативті

№7 сұрақ.

Клиникалық хаттамаға сәйкес саусақтың іріңді қабыну ауруларының диагностикасы және жалпы тәжірибелік дәрігердің тактикасы. Клиникасы. Мүмкін болатын асқынулар: панариции, қол басы флегмонасы.

Панариции – қол саусақтары тінінің және сирек аяқ башпайлары тінінің жедел іріңді қабынуы. Саусақтардың сыртқы бетінде пайда болатын іріңдік(тырнақ аймағынан басқа) күбірткеге жатпайды. Күбірткенің бірнеше түрін ажыратады: тері күбірткесі, тырнақ күбірткесі, сіңір күбірткесі, сүйек күбірткесі,буын күбірткесі, пандактилит. Клиника. Жалпы симптомдар: ауырсыну(өте әлсізден өте күшті ауырсынуға дейін, солқылдаған ауырсыну), ісіну(жиі зақымданған ошақта), қызару, бас ауруы, қызудың жоғарылауы, қалтырау. Асқынуы. Көптеген асқынулар болуы мүмкін: лимфа түйіндерінің және тамырларының қабынуы(лимфангит, лимфаденит), миозит, тромбофлебит, сепсис, қол басы флегмонасы(терең тіндер қабынуы), остеомиелит, қанның жалпы зақымдалуы және т.б. Диагностика. Науқастың шағымдары және клиникалық сиптомдарына қарап диагноз қойылады. Күбірткенің формасын және іріңдіктің локализациясын анықтау үшін басы түйіршікті зондпен пальпация жүргізеді. Сүйек және буын күбірткесін ажырату үшін рентгенография жасайды. Буын күбірткесінде өзгерістер бірден анықталмайды және әлсіз көрінеді. Сондықтан диагнозды нақтылау үшін екінші қолдың аттас сау саусағын салыстырмалы рентгенографияға түсіреді. Тактика. Консервативті терапия: дарсонваль, УЖЖ, жылу процедуралары. Хирургиялық жүргізу тактикасы.

Ақыры. Бұл ауру кезінде медициналық көмекке ерте жүгінгенде ғана ақыры қолайлы. Қол басы флегмонасы – қол басы клеткалық кеңістігінің диффузды іріңді зақымдалуы. Клиникасы. Флегмона симптомдары жұмсақ тіндердің зақымдалу тереңдігіне байланысты. Адамда үнемі айқын ауырсыну сезімі, әсіресе қолды бүгіп жазғанда күшейеді. Беткей флегмоналар беткей симптомдармен көрінеді, жалпы жағдайының нашарлауы болмайды. Сондай ақ қол басы ісінуі тән. Барлық саусақтар мөлшері ұлғаяды. Егер алақандық терең флегмона болса, қол басы сыртқы бетінің реактивті ісінуі болады, бұны қол басы сыртқы флегмонасымен шатастырады. Бірақ реактивті ісінуде ауырсыну симптомы айқын емес, бұл аймақты басып қарағанда тін қатты қамыр тәрізді. Алақан ісінген және жазық, көтеріңкісіз және ойықтарсыз. Саусақтар жұмсақ тіндер ісінуінен алшақтаған. Қозғалыс ауырсынумен, сондықтан олар аздап бүгілген. Алақан ашық-қызыл түсті. Бұдан басқа, организмнің жалпы интоксикация белгілері дамиды. . Диагностикасы. Қабынудың басты белгілері – температураның жоғарылауы, ісіну, қызару және ауырсыну. Лабораториялық зерттеулер. Лейкоцитоз, ЭТЖ жоғарылауы. . Рентгенограммада сүйектің зақымдалу белгілері 2-апта соңы мен 3-апта басында анықталады. Асқынуы. Қабыну жоғары бөлікке тарап, білек флегмонасы дамиды. Қол басының білекке өтетін аймақта алақандық бетінде жиі ісінулер мен іріңді қабынулар таралатын ерекше клеткалық кеңістік орналасқан . Кез келген іріңді процесстің ауыр асқынуы сепсис болып табылады. Сондай ақ асқынуларға қабыну процесінен кейінгі тыртықтану нәтижесінде дамыған сіңір, бұлшықет функциясының бұзылуы жатады. Емдеу тактикасы: тек оперативті ем. Ауырсынуды басу жалпы және жергілікті. Медикаментозды емес терапия: трипсин, химотрипсин элетрофорезі, антибиотикотерапия, бұл жағдайдаантибиотиктерді көктамыр ішіне енгізеді, УЖЖ-терапия. Медикаментозды ем: операциядан кейінгі кезеңде микрофлора сезімталдығын есепке ала отырып, антибиотикотерапия, антисептиктер, сульфаниламидтер, протеолитикалық ферменттер, физио- және рентгенотерапия.

Ақыры. Бұл ауру кезінде медициналық көмекке ерте жүгінгенде ғана ақыры қолайлы.

№8 сұрақ.

Клиникалық хаттамаға сәйкес тілме, іріңді лактационды мастит ауруларының диагностикасы және жалпы тәжірибелік дәрігердің тактикасы. Клиникасы. Мүмкін болатын асқынулар

Тілме – терінің ошақты серозды немесе серозды-геморрагиялық қабынуымен қатар қызба және интоксикациямен көрінетін стрептококкты инфекция түрі.

Клиникасы және диагностикасы.

Тілменің эритематозды түрітеріде зигзагтәрізді тісше, доға, тіл түрінде бейнеленген шектелген гиперемиямен көрініс табады. Зақымдалған ошақта науқас күйдіру, тырысу, ауырсынуды сезеді. Регионарлы лимфа түйіндері ұлғайған, пальпацияда ауырсынады.

Тілменің эритематозды-буллезді түрінде гиперемия және ісіну фонында құрамында мөлдір сұйықтығы бар буллезді элементтер түзіледі.

Эритематозды-геморрагиялық түрінде қабыну аймағында гиперемия және ісіну фонында петехиядан бастап көлемді экхимоздарға дейінгі қанталаулар пайда болады.

Буллезді-геморрагиялық түрінде құрамындағы қанмен сіңбеленген көпіршіктер түзіледі.

Әдетте дене температурасының 38-40ºС жоғарылауымен жедел түрде басталады, қалтырау, жүрек айну, құсу, бас ауруы, сандырақтау, менингизм белгілері де байқалуы мүмкін.

Перифериялық қанда лейкоцитоз нейтрофильді ығысумен, нейтрофильдердің токсикалық түйіршіктілігі, эозинофилия, ЭТЖ жоғарылауы анықталады. Қанның биохимиялық анализінде С-реактивті белоктың көбеюі байқалады.

Лабораторлы нақтылау үшін зақымданған аймақтан алынған материалдың себіндісін жасайды, сондай-ақ стрептококкты антигендерге антиденелерді анықтайды.

Анағұрлым ақпаратты әдістер қатарына ПТР-диагностика және ИФА жатады.

Емі. Тілмені хирург және терапевт мамандарының көмегімен емделеді. Жоғары температура кезінде қызуды түсіретін препараттармен қатар көп мөлшерде сұйықтық қабылдау тағайындалады. Сонымен қатар төсек режимі және диетаға кеңес береді. Басты ем антибиотик және қабынуға қарсы ем жүргізу болып табылады. Жергілікті ем буллезді түрінде жүргізіледі. Сонымен қатар ултракүлгін сәулесімен емдеу тиімді..

Тілме асқынулары, басым көпшілігі жергілікті сипатта. Жергілікті асқынуларға абсцесс, флегмона, тері некрозы, флебит, тромбофлебит, лимфангит, периаденит жатады. Тромбофлебит кезінде жиі балтырдың тері асты және сирек терең веналары зақымданады.

Жалпы асқынулар сирек дамиды, оған жатады: сепсис, токсикоинфекциялық шок, жіті жүрек-тамыр жетіспеушілігі, өкпе артериясы тромбоэмболиясы және т.б.

Тілменің ақыры – тұрақты лимфостаз (лимфедема) және екіншілік шораяқ (фибредема).

Іріңді лактациялық мастит

Лактациялық (босанудан кейінгі) мастит – әйелде босанғаннан кейінгі кезеңде лактация фонында пайда болатын сүт безінің қабынуы. Лактациялық мастит босанғаннан кейінгі кезеңнің кез келген мерзімінде дамуы мүмкін, дегенмен босанғаннан кейін 2-3 аптада жиі кездеседі.

Клиникасы және диагностикасы. Іріңді маститтің бастапқы симптомдары: сүт безі аймағында ауырсыну, тығыздалған бөлік анықталуы, нәрестені емізгенде ауырсыну. Температураның жоғарылауы, қалтырау, бас ауруы, ұйқысыздық пайда болады. Қолтық асты лимфа түйіндерінің ұлғаюы, пальпацияда ауырсынуы. Тығыздалған бөлік ортасында флюктуация анықталуы мүмкін. Маститтің серозды түрінен инфильтративті және іріңді түріне ауысуы – 4-5күн. Маститтің флегмонозды фазасы науқастың жалпы жағдайының кенет нашарлауымен, температураның 39,5-40ºС дейін жоғарылауы, қалтыраумен сипатталады. Тілі құрғақ, тері жамылғысы бозарған, бездің диффузды ұлғаюы, без терісі гиперемияланған, жылтыр, тері асты веналарының кеңеюі. Пальпацияда – флюктуация бірнеше жерде анықталады. Лейкоцитоз. Лейкоцитарлы формуланың солға ығысуы, ЭТЖ жоғарылауы. Несепте белок, лейкоциттер, эритроциттер. Гангренозды түрінде науқас жағдайы өте ауыр. Пульс 100-120 рет мин. Температура 40-40,5ºС. Сүт безі көлемі ұлғайған, ісінген, пастозды, ауырсынады, терісі көгерген, кей жерлерде терісі некроздалған. Сүт безі емізігі ішке тартылған, сүт шықпайды. Регионарлы лимфа түйіндері ұлғайған, ауырсынады. Лейкоцитоз, лейкоцитарлы формуланың солға ығысуы.

Инфильтратты саңылауы кең инемен пункциялау және УДЗ-дің бағалы диагностикалық маңызы бар.

Емі. Маститтің іріңді түрлерінде хирургиялық ем көрсетілген.

Асқынулары және ақыры. Жіті іріңді лактациялық мастит сепсис және іріңді процестің кеуде клеткасына таралуымен асқынуы мүмкін. Іріңді маститтің ақыры – жыланкөздер түзілуі, сүт безі деформациясы және оның көлемінің кішіреюі, лактацияның азаюы және тоқтауы.

№9 сұрақ.

Клиникалық хаттамаға сәйкес атерома , липома ауруларының диагностикасы және жалпы тәжірибелік дәрігердің тактикасы. Клиникасы. Мүмкін болатын асқынулар.

Атерома – шығу өзегінің бітелу салдарынан дамитын терідегі май безінің ісік тәрізді түзілісі.

Клиникалық көрінісі: тері астында дөңгелек формалы түзіліс, беткейі тегіс, қозғалмалы, айқын шектері бар, түзіліс тығыз және сипағанда ауырсынусыз, орталығында шығарушы тармағы ұлғайған және ісінген, ішіндегісі ақ, ботқа тәрізді, эпителий мен без сөлінен тұрады.

Атероманың ұзақ уақыт болуы оның қабынуына және іріңдеуіне әкеледі, сол кезде атерома қуысында абсцесс пайда болады. Мына белгілермен көрінеді: атерома аймағында ауырсыну, терінің қызаруы, ісіну, температураның жоғарылауы.

Негізгі диагностика – атерома аймағын және іргелес теріні визуальды қарау.

ЖТД – дің тактикасы: консервативті , оперативті

Асқынуы болмаса: радиотолқынды алып тастау, сәулелі алып тастау, хирургиялық ем.

Атерома асқынуы: іріңдеу, флегмона

Липома – май тініндегі қатерсіз жаңа түзіліс.

Липоманың симптомдары:өсуі баяу,консистенциясы эластикалық, мойында орналасса, тыныс алу жолдарын қысып, тыныс алу қиындайды

Диагностика: УДЗ, рентген зерттеуі, электрорентгенография, КТ, МРТ, гистологиялық зерттеу.

ЖТД – дің тактикасы: хирургиялық, липосакция

Асқынуы:кейде инфекциялық ошақ болуы мүмкін малигнизация беру

№10 сұрақ

Клиникалық хаттамаға сәйкес тырнақтың ене өсуі, гигрома ауруларының диагностикасы және жалпы тәжірибелік дәрігердің тактикасы. Клиникасы. Мүмкін болатын асқынулар

Онихокриптоз (ене өскен тырнақ) – бұл тырнақ пластинасының тырнақтың бүйір бөлігіне немесе айналасына өсіп шығуы. Айқын қабынумен,кейде іріңдеумен сипатталады

Клиникалық белгілері – қатты ауырсынумен, ісінумен, экссудациямен және грануляциялық тіннің жайылып өсуімен білінеді, көбіне аяқтың үлкен бармағына шығады, клиникалық белгілеріне қарап оңай ажыратуға болады.

Емі:

• Емі науқастың жасы мен ауырлық дәрежесіне қарай жүргізіледі

• Аздаған ауырсыну мен айқын емес эритема кезінде консервативті ем көрсетіледі: жылы ваннада 20 минуттан күніне 3 рет ұстау.

• Консервативті емге көнбесе – хирургиялық ем( ауырсыну, айқын эритема, іріңдеу) көрсетіледі. Тырнақ пластинкасын толық немесе бір бөлігін алып тастайды.

Асқынуы:Қант диабеті, атеросклероз,лимфангит,остеомиелит, өкше гангренасы

Гигрома – пайда болған синавиальды қалада немесе буын маңындағы қуыста орналасатын ісік тәрізді түзіліс. Көбіне созылмалы бурситтің нәтижесінде буын жаны қалтасында сарысулы-кілегейлі немесе кілегейлі-фибринозды сұйықтықтың жиналуы

Клиникалық көрінісі гигроманың көлеміне байланысты.Үлкен емес гигромалар кезінде науқастар шағым айтпайды.Көлемі өскен сайын сәйкес синовиальды қалтада ауырсыну пайда болады.Ауырсыну физикалық күш түскенде байқалады.Ауырсынуға гиперестезия мен парастезия қосылады.

Диагностика :диагнозы анамнезінен және клиникалық көріністер арқылы қойылады.Күманды жағдайларда: УЗИ, МРТ және пункция жасалады.

Емі: Консервативті емі: Физикалық күш түсірмеу керек, парафинмен,ультракүлгін сәулемен, батпақпен емдеу арқылы жүргізіледі.Көбіне консервативті ем нәтижиесіз болады. Ең эффективті емі – бурсэктомия болып табылады

Асқынуы: өздігінен немесе травманың әсерінен капсуланың жарылып, құрамындағы сұйықтықтың айналадағы тіндерге жайылып қабындыру немесе іріңдеуі.

№11 сұрақ.

Терінің факультативті және облигатты рак алды ауруланына қандай аурулар және потологиялық жағдайлар жатады? Терінің рагіне әкеліп соқтыратын факторлар.

Ісік алды немесе рак алды аурулар деп қатерлі түзілістірге алып келетін тіндердің туа немесе жүре пайда болған өзгерістерін айтады. Рак алды ауруларға көптеген ағздағы жағдайлар жатады: қабынулық, дисгормоналды, дистрофиялық себепті тіндердің арнамалы емес өзгерістері, қатерсіз, ісіктер, даму ақаулары, жастық өзгерістер. Жасушаның барлық өзгерістері және солардан пайда болатын құрылымдар ізашар клеткалардың дифференцировкасының бұзылуымен байланысты.

Облигатты рак алды ауру, негізінен генетикалық немесе туа біткен факторлар әсерінен пайда болып, ерте немесе кеш рак ауруына айналады.

Факультативті рак алды ауру, қатерлі түзіліске салыстырмалы түрде сирек айналады. Факультативті рак алды ауру жиі тұқымқуалаушылық және туа пайда болған тіндердің өзгерістерімен байланысты емес. Факультативті рак алды жағдай ұзақ болғанына байланысты, қатерлі ісік даму ықтималдығы жоғары болады.

Терінінің облигатты рак алды аурулары

Пигментті ксеродерма – ДНҚ репарациясының ақауы нәтижесінде дамитын тұқымқуалаушылық фотодерматоз. Пигментті ксеродерма ерте балалық жаста пайда болып және күн сәулесінің алғашқы әсерінде көрініс береді. Бет терісі қызыл және ісіңкі болады. Біраз уақыттан соң эритема толығымен бетке және дененің ашық жерлеріне таралған дөңгелек пигментацияланған дақтарға ауысады. Осы уақытта тері құрғап, эластикалығын жоғалтады. Әрі қарай теріде ақшыл түсті атрофия ошақтары пайда болады. Біртіндеп нәзік, атрофияланған теріде жаралар, гиперкератоздар және сүйелдер туындайды. Пигментті ксеродерманың малигнизациясының профилактикасы: терінің ашық жерлеріне қамтитын, күннен сақтаушы жақпа майлар

Боуэн ауруы, сұрғылт-қанды қабықпен қапталған, көбінесе жекелеген, сирек топталған тегіс, дұрысы емес немесе дөңгелек пішінді зақымдалу ошақтарының баяу дамуымен сипатталады. Өзіне тән ерекешелігі –зақымдалу ошағының шеткеріден біркелкі емес өсуі, оның алуан түрлілігі эрозия аймақтарының алмасып келуімен, беткей атрофиямен, гиперкератоз ошақтары және аймақ шеттерінің сәл көтеріңкілуіне байланысты. Аурудың 2 формасы: біріншісі инсоляцияға ұшыраған ашық аймақтарда пайда болады, екіншісі – терінің жабық жерлерінде дамиды. Бір белігінің айқын басым болуына байланысты ауруды экзематәрізді, гиперкератозды және сүйелдік формаларын ажыратады. Ошақтар жиі денеде, қолдарда, шатаралық және сыртқы жыныс мүшелер аймағында орналасады. Емі: теріде кішкене ошақтарда –криодеструкция, проспидия хлорилпен (30%) жағынды апликациясы. Тері қатпарларындағы кшікене ошақтарды жиі хирургиялық жолмен немесе көмірқышқылды лазерь көмегімен жояды.

Педжет ауруы апокринді тер бездері бар кез-келген тері аймағында дамуы мүмкін (қолтықта, шап қатпарында, шатаралықта, вудьвада, ердің жыныс мүшелерінде және т.б.). Жиі сүт безінің емізік аймағында дамиды. Неғұрлым жиі егде және қарттық жаста. Педжет ауруының барлық формасында жалпақ клеткалы ракка айналуы мен инвазивті өсу қаупі жоғары. Зақымдалу ошағы негізінде қыртысты қабықпен мацерирленген бетімен, тегіс емес кескінге ие болып келеді. Жалпақ клеткалы ракқа айналуы. Емі жалпақ клеткалы ракқа сәйкес. Бәрінен жиі – комбинирленген терапия – цитостатикалық препараттар (блеомицин, проспидия хроиді) және сәулелік терапиямен кең хирургиялық тілу. Бастапқы сатыларда проспидия хориді және демеколцинмен жағынды апликация, сонымен қатар лазерлік терапия немесе криодеструкция.

Кейра эритроплазиясы жиі ер адамның жыныс мүшелерінің басында, сирек үрпіде орналасады. Негізінен піштірілмеген ер адамдар ауырады. Кейра ауруында зақымдалу ошақтарының шеттері айқын, ашық-қызыл немесе айқын қызғылт-күрең түсті, жылтыр немесе бархатты беткейлі болып келеді. Жалпақ клеткалы ракқа трансформациясы. Емі патологиялық процесстің орналасуына, оның көлеміне, инфильтрация айқындылығына және өрнектер болуына байланысты. Үрпінің зақымдалуында – піштіру. Жыныс мүшесінің басындағы кішкене көлемді ошақтарда – жергілікті анестезиямен криодеструкция. Күнделікті 3 апта бойы проспид хлориді жағындысымен апликация әсері береді.

Дюбрей меланозы(лентиго, ескі лентиго, Хатчинсон меланотикалық сепкілі) – орта және егде жастағы адамдар терісіндегі өзіндік пигментация аймақтары. Лентиго невус сияқты іштің төменгі бөлігінде, бөксе аймағында, табанда секілді дененің әр түріл аймағында емес, ол дененің ашық жерлерінде – бет, мойын, қол басында орналасады.Бас пен мойында пайда болатын лентиго үлкен ауданға ие (2-3 см диаметрде) және түсі айқын емес. Дене мен қол аяқта дамитын лентиго, кішілеу көлеммен (0,5-1,5см) және айқындау қаралау түспен ерекшеленеді. Лентигоның ерекеше белгілеріне түсінің біркелкі еместігі (пигментациясы) және шетінің тегіс болмауы (географиялық карта типі бойынша) жатады. Меланомаға айналуы.

Профилактика. Тері меланомасы және рақ даму қаупі жоғары тұлғаларды анықтау қажет. Қауіп тобына ұсынады: Күнде болуды шектеу, күннен қорғайтын жақпалар, пигментті дақтардың жарақатын болдырмау, зақымға бейім(киім қажауы, аяқ киім) невустар жою, тобық, табан және тырнақтағы невустарды мұқият бақылау, кәсіби қауіпті жою, рак алды ауруларды уақытында емдеу.

Терінің факультативті рак алды аурулары

Факультативті рак алды ауру ағзаның ішкі және сыртқы жағымсыз факторлардың сәйкес келуінде ракқа өтіп кетуі мүмкін. Факультативті рак алды ауруына жатады:

• Қарттық (күндік, актиниялық) кератоз

• Терініңмүйізгегі

• Кератоакантома

• Қарттық (себорейлі) кератома

• Кеш сәулелік жаралар

• Трофикалық жаралар

• Мышьяк тәрізді кератоз

• Тыртықтар

• Туберкулез, жүйелі қызыл жегі, сифилис кезінлегі терінің зақымдалуы

Қарттық (күндік, актиниялық) кератозжиі 50 жастан асқан ер адамдарда терінің ашық жерлерінде кездеседі. Өзгерістер қабыршақтанған сары-қоңыр түсті қабыршақтардың жинағы, дөңгелек пішінді, диаметрі 1 см артық емес болып көрінеді. Қабыршақтар терімен жабысқасын, оларды жою қиынлау, ауырсынумен. Қатерлі жалпақ клеткалы ракқа ауысуы туралы зақымдалу ошағында қышыну, ауырсыну, ифильтрация, өрнек және қан кетудің пайда болуы ақпарат береді.

Терінің мүйізгегі терілік кератоздың бір варианты ретінде қарастырылады. Жарақатқа жиі ұшырайтын тері орнында жиі дамиды. Тығыз цилндр немесе конус тәрізді, терінің бетіне шығып тұратын, сары-қоңыр немесе сұрғылт түсті, астындағы терімен тығыз байланысқан түзіліс. 4-5 см дейін ұзындықта болуы мүмкін, баяу өсуімен сипатталады. Малигнизация кезінде терігің мүйізгегі негізі аймағында қызару, тығыздалу және ауырсу пайда болады.

Қарттық (себорейлі) кератома – бұл егде және қарттық жастағы адамдарда жиі кездесетін эпителиальды ісік. Терінің жабық жерлерінде орналасады. Зақымдану ошақтары көптеген, баяу өседі, 1-2см диаметрге жетеді. Қарттық кератома тегіс немесе бұдырлы, овальды немесе дөңгелек пішінді, айқын шеттері бар, қоңыр немесе сұрғылт-қара түсті табақша. Табақшаның беті деңіл алынатын май қыртысымен, қапталған, ұсақ бұдырлы, себебі мүйзгек кисталары бар(бітелген түк фолликулалары). Қарттық кератоманың малигнизациясы сирек болады. Малигнизация үшін бетінде эрозияның пайда болуы және негізінің тығыздалуы тән.

№12 сұрақ.

Тері рагіне күмән келтірген кезде науқасқа қандай зерттеу жүзгізу керек ? Тері рагінің емдеу әдісі.

Тері рагының диагностикасы

Тері рагына күмән бар науқастар дерматоонкологтан кеңес алуы тиіс. Дәрігер түзілісті және терінің басқа да аймағына қарап, жергілікті лимфа түйіндерін пальпациялайды, дерматоскопия өткізеді. Ісіктің өсу тереңдігін және үрдістің таралуын анықтау УДЗ көмегімен өткізуге болады. Тері рагының диагнозын түпкілікті растау немесе жоққа шығару цитологиялық немесе гистологяилық зерттеу арқылы нақтылауға мүмкіндік бар. Цитологиялық зерттеу рак жарасынан немесе эрозиясының бетінен алынған жағындыны арнайы бояумен бояп, микроскопия әдісімен жүргізіледі. Тері рагының гистологиялық диагностикасы жаңа түзілісті алып тастаған кейінгі немесе биопсия жолымен алынған материалда өткізіледі. Егер ісіктік түйіннің үстіндегі тері тұтастығы бұзылмаған болса, онда биопсиялық материалды алу пункциялық жолмен орындалады. Лимфа түйінің пункциялау көрсеткіш бойынша орындалады. Гистология атипиялық клеткаларды табады, олардың шығу тегін (тегіс, базалды, мелоциттер, безді) және дифференцировка дәрежесін анықтайды.

Тері рагын диагностикалау кезінде кейбір жағдайларда оның екіншілік сипатын, яғни ішкі мүшелердегі біріншілік ісікті жоққа шығару керек. Бұл әсіресе тері аденокарциномасына қатысты. Осы мақсатпен іш қуысы мүшелерінің УДЗ зерттеуін, өкпе рентгенографиясын, бүйрек КТ, контрастты урография, қаңқа сцинтиграфиясы, бас миы КТ және МРТ және т.б, жүргізіледі. Дәл осы зерттеулер алыстанған метастаздар мен тері рагының тереңдеп өсу кезінде қажет.

Тері рагының емі

Емдеу үшін келесі әдістер қолданылады:

• Сәулелік

• Хирургиялық

• Дәрілік

• Криодеструкция

• Лазерлі коагуляция

Тері рагының емдеу әдісін таңдау оның түріне, үрдістің таралуына, рак жасушаларының дифференцировка дәрежесіне сәйкес анықталады. Пациенттің жасы мен тері рагының орналасуыда ескеріледі.

Тері рагын емдеудің негізгі мақсаты – оны жою. Оны орындау жиі патологиялық өзгерген тіндерді хирургиялық жолмен кесу арқылы орындалады. Ота көрінерлік сау тіндерді 1-2см алып орындалады. Операцияны сау тіндерді минималды түрде, ал ісік клеткаларын максималды түрде алып орындау, алынатын түзіліс аймағының шетін микроскопиялы интраоперациялық зерттеу мүмкіндік береді.Тері рагын кесу көмірқышқылды лазерь көмегімен орындалуы мүмкін, ол операция уақытындағы қан кетуді азайтып, жақсы косметикалық нәтиже береді.

Тері рагының айналасындағы тіндерге аздап өсуінмен сипатталатын кішкене өлшемді (1-2см дейін) ісіктерде электрокоагуляция, кюретаж және лазермен жою қолданылуы мүмкін. Электрокоагуляция өткізу кезінде сау тіндерді 5-10 см алу ұсынылады. Беткей жоғарғы дифференцировкаланған және аз инвазивті тері рагы сау тіндерді 2-2,5 см алып криодеструкциялануы мүмкін.Криодеструкция кезінде алынған материалға гистологиялық зерттеу мүмкіндік бермегендіктен, оны алдын алу биопсия жолымен ісіктің аз таралуын және жоғарғы дифференцировкаланғаның дәлелденген соң жүргізіледі.

Фотосенсибилизатор енгізу фонында, тері рагының емінде фотодинамикалық терапиясын қолдануға болады. Базалиома кезінде цитостатиктермен жергілікті терапия оң әсерін береді.

№13 сұрақ.

Меланома. Этиологиясы. Клиникасы. .Диагностика және жалпы тәжірибелік дәрігердің тактикасы.

Меланома – қалыпты жағдайда теріде орналасатын және күннің ултракүлгін сәулесі әсерінен бояғыш пигмент меланин бөлетін мелноциттердің шектен тыс бөлінуінен туындайтын қатерлі ісік.

«Меланома» терминің гректің “melanos” қара, қоңыр деген мағына білдіреді. Өте жиі пигментсіз варианттары кездеседі. Көп жағдайда ісік теріде болады, ауыздың кілегей қабатында, әйелдің жыныс мүшелерінде, асқазан-ішек жолында, көз алмасында болуы мүмкін.

Меланоманың негізгі клникалық формалары беткей таралушы, түйінді, қатерлі-летиго меланома, аккһралды мелнома болып табылады. Ісік өзгермеген теріде, пигментті невустада бірдей дамиды. Терінің ашық және жабық аймағында, жиі әйелдерде аяғында және ер адамдарда арқасында орналасуы мүмкін. Дұрыс емес конфигурациялы, тегістеу контурлы, регрессиия және түссіздену ошақтарымен, өрнек түсті, бетінде кератоз бар табақша болып табылады. Орташа бірнеше жылдан соң түйінге айналады, бұл горизонталды өсудің вертикалдыға ауысқаның білдіреді. Меланома дененің кез-келген жерінде дамуы мүмкін, әйелдер жиі тобықта, ер адамда арқада дамиды. Қарт кісілерде бетінде көп кездеседі.

Тері меланомасын дамытуға дамытуға бейімдейтін факторалр мен қауіп топтары. Меланома даму қаупі жоғары топтарға: ақ терілі, жирен шаштылар, көк, қоңыр, жасыл көзділер, көп уақыт күн астында болатындар, терісі күйгендер, жақын туыстары меланомамен ауырғандар. Терінің пигментті невусының жарақатынан соң меланоманың дамуы кездеседі. Меланома қалдың кездейсоқ немесе қасақана жарақатынан соңда дамиды. Жарқат алу байқалмай созымалы өтуі мумкін.

Негізінен мелнома терідегі тегіс немесе түйінді аурысынусыз құрылым. Түсі әртүрлі: қара-көк, қоңыр немесе қызғылт. Кейде ісік көп реңді болып келеді. Өрнектелмеген түрлері жағымдырақ өтеді. Түйінді түрлері өрнектелгенде метастаз беру қаупі жоғары.

Меланоманы ерте анықтаудың тиімді әдісі теріні ретті түре қарап тұру. Қалдың ауысқаны туралы мағлұмат беретін өзіндік «меланома әліппесі» бар, ол латынның 4 әрпімен белігіленеді.

А (asymmetry) – ассиметриялығы

B (borderirregularity) – қалдың шеттері тегіс емес

C (color) – әр бөлігінің түсі біртекті еместілігі

D (diameter) – қалдың диаметрі 6 см артық.

Сонымен қатар түсін және формасын ауыстырып тұрған қалдар өзгермеген қалдарға 4 есежиірек меланома болып табылатын болған соң 5 ші әріп қосылды.

E (evolving) – қалдың кез-келген сыртқы өзгерістері, жиі кездесетіндері : түсі өзгеруі, невус аймағында тері түсінің бұзылуы немесе болмауы, лакты беткей және қабыршақтану, қал маңында қабыну ареолосының пайда болуы, шеткері конфигурациясының бұзылуы, невус көлемінің ұлғайып және тығыздалуы, қыщыну, қалдың солқылдауы, сызаттың, қан кетудің пайда болуы, қалдың жоғалып кетуі.

Өте құнды қосымша ақпаратты жаңа түзілісті 10-40 есе үлкетйіп қарауға мүмкіндік беретін дерматоскопиялық зерттеу береді.

Меланоманы ерте анықтау және профилактика. Мелнома даму қаупін төмендету. Теріні ретті түре қарап тұру. Әсіресе жаздың басы мен аяғында қалды қарау. Күмән туса дәрігер қаралу. Күн, ультракүогін, жасанды сәулелермен қатынасты төмеднтеу. Сағат 10 мен 15 аралығында күн астында болмау. Себебі осы уақытта күйік алу қаупі жоғары және күннен қорғайтын жағнды әсері болмайды. Жағындылар күюден қорғайды, бірақ мелонома даму қаупін төмендетпейді. Күннен қорғатайтын заттарсыз 30-40 мин астам болмау. Қорғанудың қарапайым әдісі денеміздегі киім, бас киімдер болып табылады.

Тері меланомасының диагностикасы

1. Тері меланомасының диагнозы алынған ісікті морфологиялық зерттеу әдістерінің мәліметтеріне сүйенеді. Ісіктіңбетінде бұдырлық болса цитологиялық әдіспен зерттеп, отаға дейін диагнозды нақтылауға көмек береді. Жергілікті лимфа түйіні УДЗ арқылы пункцияланып, жерегілікті таралуы жайлы мағлұмат береді. Егерде жүргізілген зерттеулерге қарамастан диагноз нақтыланбаса, жедел интраоперациялық гистологиямен, эксцизионды биопсия арқылы нақтыланады. Эксцизионды биопсиямен диагноз расталса радикалды хирургиялық араласу болады. Жалпы клиникалық зерттеулермен қатар меланоманың лимфогенді және гематогенді таралуын ескерііп аспаптық зерттеулер қолданылады: кеуде рентгенографиясы, іш қуысы УДЗ, лимфа түйіндеріне УДЗ, сүйек жүйесі зақымданса остеосцинтиграфия немесе рентгенография, бас миы зақымданса МРТ немесе КТ.

Тері меланомасының емі: Метастаз жоқ және жергілікті лимфа түйіндеріне метастаз бар меланома емі – хирургиялық. Метастатикалық түрлерінде хирургиялық, химиотерапия, иммунтерапия, жалпы гипертермия.

№ 14 сұрақ.

Базелиома. Этиологиясы. Клиникасы. .Диагностика және жалпы тәжірибелік дәрігердің тактикасы

Базелиома (базальды клеткалы рак) – эпидермис клеткаларынан дамитын, терінің қатерлі ісігі. Атының шығу тегі құрылысы терінің базальды клеткаларына ұқсас болғандықтан берілген.Базалиома қатерлі ісіктерге тән негізгі қасиеттер ие: көрші тіндерге еніп оларды бұзады, дұрыс жүргізілген емнен кейінде қайта дамиды. Этиология:

Базалиома негізінен 40 жастан жоғары жастағы адамдарда кездеседі.

• Күн сәулесінің тікелей әсер етуі

• Ағзаға канцерогендердің әсер етуі –әр түрлі бояғыштар, химиялық элемент мышьяк, аморфты көмірсулар (сажи) болуы, пиролиза өнімдері, никотин қара майлары.

• Электромагнитті сәулелер әсері

• Тұқымқуалаушылық патология

Қауіп факторына иммунодепрессантпен терапия фонында иммунитеттің төмендеуі және аурудың ұзақ өтуі жатады.

Бала және жасөспірімде базалиома даму мүмкіндігі төмен. Бірақ базалиоманың туа біткен формасы – Горлин-Гольц синдромы кездеседі (необазоцеллюлярлы синдром), ол ісіктің беткейтегіс формасынан, төмен жақ сүйек кистасынан, қабырғалардың даму ақауы және басқа да аномалиялардан құралады.

Базалиома классификациясы

1Пішініне байланыстыклассификация : түйінді-жаралы, тесілулі, сүйелді, нодулярлы (ірі түйінді), пигментті, склеродермиформды, ттыртықты-атрофиялық, беткей тегіс базалиома

2 Классификация

Т біріншілік ісік

Тxбіріншілік ісікті бағалау үшін ақпарат жеткіліксіз

Т0 біріншілік ісікті анықтауға мүмкіндік жоқ

Тis Карцинома преинвазивті (carcinoma in situ)

Т1 ісік көлемі – 2 см дейін

Т2 ісік көлемі – 5 см дейін

Т3 ісік көлемі – 5 см артық, жұмсақ тіндер зақымдалады.

Т4 Ісіктер басқа тіндер мен мүшелерге өседі

Базалиоманың 3 сатысы

1 сатысы ісік немесе жара диаметрі – 2 см., дермамен шектеліп және жақын тіндерге көшпейді.

2 сатысы тері базалиомасы 5 см., терінің бүкіл қабатына өседі, юірақ тері асты шелалмайына таралмайды

3 сатысы 5 см. артықтері базалиомасына өседі. Беткейі өрнектеліп, тері асты шелмайы бұзылады. Әрі қарай жұмсақ тіндер, сіңірлер және бұлышқеттер зақымдалады.

4 сатысы тері базалиомасы, осы кезеңде жұмсақ тіннен бөлек, шеміршек пен сүйек бұзылады.

Локализациясы:жоғарғы ерін;қабақ: жоғарғы немесе төменгі; мұрын және мұрын ерін қатпары; ұрт пен маңдай; құлақ қалқаны және мойын; бастың шашты бөлігі.

Клиникалық көріністері: жекелеген, тығыз, жартылай шар тәрізді түзілістер, ішіндегі кішкене ойыс, диамеьрі 1см артық емес шектелген формаға ие, тері бетінен сәл көтеріңкі

-Сәл уақыттан соң әлсіз қышыну пайда болады, тартқанда түйінді түзілістер байқалады, түйіндер сарғылт-сұр немесе ақшыл түске ие, ісік үлкейе келе ауырсыну пайда болады, бетінен қабыршағын алғанда қанайды.

Түйінді-жаралы базалиома дөңгелек пішінді, теріден шығып тұратын түйінге ұқсас қатаюдың пайда болуымен көрініс табады. Уақыт өте қатаю үлкейіп, бұрыс пішінге өзгереді. Түйіннің айналасында «маржан» тәрізді белдік пайда болады. Қабақта, мұрын-ауыз қатпарында, көздің ішкі бұрышында орналасады.

Тесілулі базалиома көбінесе терінің жарақаттанған аймақтарында пайда болады. Тез өсуімен және айналасындағы тіндердің айқын бұзылыстарымен ерекшеленеді.

Сүйелді базалиома сыртқы түрі түрлі-түсті орамжапыраққа ұқсас. Терінің беткейінде өсетін, қатты ,жаршы дөңгелек пішінді түйін түрінде көрініс береді. Сүйелді базалиоманың ерекшелігі айналасындағы сау тіндерде деструкцияның болмауы.

Нодулярлы (ірі түйінді) базалиома беткейінде «тамыр жұлдызшалары» көрінетін, теріден жоғары орналасатын жалғыз түйін. Түйін сыртқа қарай өседі.

Пигментті базалиома- сыртқы пішіні « маржан» тостағаншаға ұқсайтын түйін. Бірақ ортасындағы немесе шеттеріндегі қара пигменттерге байланысты меланомаға ұқсас болып та келеді.

Склеродермиформды базалиома ерекшелігі түсі бозғылт, қатты , тегіс май тіндеріне ұқсас, шеттері анық түйін. Май тіндерінің беткейі дөрекі, уақыт өте ол жойылады.

Тыртықты атрофиялық базалиома ол да түйіннің пайда болуымен басталады. Өсуімен байланысты ісіктің ортасында деструкция жараға айналады. Уақыт өте жара ісіктің шеттеріне қарай жайылады, ал ортасында тыртық пайда бола бастайды. Осылай ісік тыртықты арнамалы түрге ауысады және ісік әрі қарай өсе береді.

Беткей тегіс базалиома теріге терең өтпейтін, теріден жоғары өспейтін, көптеген 4см жаңа түзілістің пайда болуымен көрініс береді. Түзілістің түсі әр түрлі бөзғылт –қызғылттан қызыл түске дейін «Маржан» тәрізді шеттерімен. Осындай базалиомалар бірнеше онжылдықтар бойы дамиды, ағымы қолайлы.

Диагностика.

-шағымы, анамнез, қарау

-Цитологиялық және гистологиялық зерттеу, ісік беткейінен алынган жұғынды немесе жағынды.

-Керек болған жағдайда басқада қосымша зерттеу әдістерінің пайдалану, басқада базалиома ауруларын ажыратуға бағытталған.

Емі

Келесідей емдеу әдістері қолданылады:

Сәулелі, хирургиялық, кешенді, дәрілік, кригенді, лазерлі.

№15 сұрақ.

Беткей орналасқан түзілістердің диагностикасы және жалпы тәжірибелік дәрігердің тактикасы: липома, папилеома, фиброма, гемангиома. Клиникасы. Мүмкін болатын асқынулар

Липома - май тінінің қатерсіз ісігі. Тері асты щелмай клетчаткасында жиі орналасады,бірақ сонымен қатар іш қуысы және одан тыс аймақтардағы мүшелерді қоршап жататын клетчаткада да кездеседі.Липома жеке және көп (липоматоз) болуы мүмкін. Липоманын өсімі адамның салмағына қатысты емес. Оның өсу темпі әртүрлі – баяулатып өсуден жедел түрде тез өсуге дейін барады. Көбінесе, 30 – 50 жас аралығында,әйел адамдарда ер адамдарға қарағанда жиі кездеседі. Мөлшері жиі 4 см-ге дейін,одан үлкендері де кездеседі. Консистенциясы жұмсақ эластикалық, қозғалмалы, капсуласы болған жағдайда анық шектелген, ауырсынусыз. Емі тек қана хирургиялық. Ісіктің өсуі және косметикалық дефект операцияға көрсеткіш болып табылады. Егер ісіктің мөлшері кішкентай және орналасуы қолжетімді болса оперативті емді жергілікті инфильтрационды анестезиямен амбулаторлық жағдайда жасайды. Ал ісіктің мөлшері үлкен және күрделі анатомиялық аймақтарда (мойын,қолтықасты шұңқыр) орналасқан болса госпитализацияны және стационарлық жағдайда оперативті араласуды қажет етеді.

Папиллома – тері және шырышты қабаттардың вирустық этиологиялы қатерсіз ісіктәрізді түзілісі.Тар негізінде емізік тәрізді (аяғында), жұмсақ немесе тығыз консистенциялы, ашық, қою қоңыр түсті. Папилломалардың теріде орналасуы косметикалық дефект тудырады, көмейде орналасуы – тыныс алу, сөйлеу бұзылысына, ішкі мүшелердің шырышты қабатында орналасуы – жаралануға, қан кетуге әкеледі. Рецидив болуы мүмкін. Папилломаны электрокоагуляция, криодеструкция, хирургиялық, радиотолқындық, лазерлік әсерлесу әдістері арқылы жояды. Гемангиома –бұл тамырлық тіннің клеткаларынан тұратын қатерсіз ісік.Әдетте бұл ауру бірнеше айлық балаларда және жаңа туған нәрестелерде анықталады.Оларда бұл түзілістер ауқымды мөлшерлерге дейін тез дамиды және де айқын косметикалық дефект тудырады. Ересек адамдарда гемангиома сирек дамиды. Гемангиоманың жиі орналасатын жерлері кеуде, мойын,бет болып табылады.Басқа жағдайларда ауру шелмай клетчаткасын,сүйек тінін зақымдайды.Емі хирургиялық.

Диагностика

Шағымдары, анамнез. Диагностика обьективті қарау және пальпацияға негізделеді. Пальпация кезінде ісіктің мөлшерін, консистенциясын (тығыз, жұмсақ эластикалық, бұдыр),капсуласының бар жоғын,терімен және басқа тіндермен байланысын,қозғалысын, регионарлы лимфа тіндерінің үлкеюін анықтау керек.Диагностикада рентгенологиялық зерттеу, УДЗ,кейбір жағдайларда цитологиялық зерттеуге биопсия әдісімен материал алу. Ісікті алған жағдайда міндетті түрде гистологиялық зерттеу.

Емі

Жалпы емдеу принципы– это иссечения в пределах здоровых тканейсау тіндерге дейін капсуласымен бірге кесу,фасция аралық қуыстарға еніп жатқан түбірлерін жою.

№16.сұрақ.

Аяқтардағы артерияның қан айналымының бұзылыстары кезінде жалпы тәжірибелік дәрігердің диагностикасы және жүргізу тактикасы. Профилактика. Науқастың жұмысқа қайта қалыптасуы.

Аяқтағы қанайналым бұзылысы артериялардың тарылуы немесе бітелуі салдарынан аяққа қан келуінің азаюынан туындайды.Жүру кезінде ауырсыну пайда болып, тыныштық күйде басылады. Мұндай жағдайды ауспалы ақсақтық деп атайды. Ол әр түрлі аурулар нәтижесінде болуы мүмкін., бірақ әрдайым артериялардың күрделі проблеммаларымен байланысты болады. Сондықтан алғашқы симпомдар көріне бастағанда дәрігерге қаралап, диангостика жүргізу керек.

Этиология: темекі шегу, алколдік қоолдану, семіздік, егде жас, стесс, қант диабеті, генетика, май алмасуының бұзылысы.

Ауыспалы ақсақтық кезінде ауырсыну аяқтың әр түрлі бөлімдерінде : табаннан бастап, сирқ тізе санға дейін кейде бел аймағына дейін тарайды. Кейдк қан айналымының бұзылысы аяқтағы ауырлық сезімімен әлсіздік , құрысы , жынсыздану белгілерімен көрінеді. Кей кезде ауыру перифериялық артериялар арқылы ешқандай клиникалық белгі бермейді. Қан айналымының бұзылысының себебі көп, бірақ оларды 3 топқа бөлуге болады.

• Артерияның зақымдануы ( перифериялық бөлімі)

• Атеросклеротикалық түйіндердің пайда болуынан тамырлардың тарылуы.

• Артерия қабырғаларының қабынуы, тарылуы.

Мұндай бұзылыстардың негізгі себептеріне жататын аурулар.

Аяқтың облитерациялық атеросклерозы. Бұл аурумен әртүрлі жастағы әйел адамда, ер адамда ауырады, бірақ жиі 40 жастан асқан ер адамдарда жиі кездеседі. Холестерин және липидтер қан тамырда жиналып, склероздық түймедақ түзіліп тамырдың толық және толық емес бітелуі болады.

Облитерациялаушы эндоартерит (тромбангиит). Тамырдың созылмалы аутоиммунды ауруы. Сан қантамырының спазмы нәтижесінде қан жеткілікті мөлшерде жетпейді. Көбінесе бұл аурумен зиянды әдеттері бар ер адамдар жиі ауырады.

Қант диабеті кезінде қан тамырының зақымдануы. Ең ауыр асқынудың бірі диабеттік табан. Аяқта қан тамырының жетіспеушілігімен аяқтарда некротикалық іріңдеуі, гангрена дамып, жиі ампутацияға алып келеді

Амбулаторлы жағдайда өткізілетін негізгі (міндетті)диагностикалық зерттеулер:

 Аортаның іштік бөлігінің ,аяқ артерияларының УЗДГ

Амбулаторлық жағдайда жүргізілетін қосымша диагностикалық зерттеулер:

 коагулограмма (АЧТВ, МНО, Фибриноген, ПВ, ПТИ);

 липидті спектрге биохимический қан анализі (ЛПВП, ЛПНП, холестерин, триглицеридов);

Аяқ артерияларының КТА/МРА ;

 ЛПИ анықтау.

Жоспарлы госпитализацияға жолдама кезінде жүргізілетін зерттеулердің минимальды тізімі:

ЖҚА; ЖЗА; биохимиялық қан анализі (жалпы билирубин, тіке және тіке емес билирубин, АЛТ, АСТ, жалпы белок, мочевина, креатинин, электролиттер, глюкоза);

коагулограмма (АЧТВ, МНО, Фибриноген, ПВ, ПТИ); Аортаның іштік бөлігінің ,аяқ артерияларының УЗДГ ; қан тобы және резус фактор; ЭКГ; ИФА әдісімен қанды ВИЧ-ке зерттеу; ИФА гепатит В, С; Вассерман реакциясы.

Жүргізілетін қосымша диагностикалық зерттеулер:

КТА/МРА; Ангиография; Кеуде клеткасының Рентгенографиясы; Ішқуысын УДЗ; ФГДС.

Профилактикалық іс-шаралар:

 40 жастан асқан адамдардың артериялық зақымдануларының скринингі;

 шылым шегуден бас тарту;

 салауатты өмір салтын ұстану;

 Дене салмақ индексінің нормализациясы.

Әрі қарай жүргізу:

 жылына 2 рет ангиохирургқа қаралу;

 жылына 1 рет артерияларды ультрадыбыстық зерттеу;

 қанның липидті спектрін бақылау;

 қан ұю көрсеткішін бақылау;

 көрсеткіштері бойынша жыл сайынғы тамырлық консервативті терапия.

Еңбекпен қамту.

Командировкаларға,түнгі кезекшілікке,тұрып жұмыс жасауға,суық және ылғалды жерлерде жұмыс істеуге тиым салынатын рациональды еңбекпен қамтылу.

№17

Аяқтардың облитерациялық атеросклерозы және эндоартерииті. Этиологиясы , патогенезі. Диагностикасы, емдеу принциптері. Профилактика.

Аяқ артерияларының облитерациялық атеросклерозы – бұл аяқ артерияларында атеросклеротикалық түймедақ пайда болып,тамыр қуысы тарылып, қанайналым бұзылысына және жүктеме кезінде, кейін тыныштық кезде де пайда болатын ишемия (оттегі жетіспеушілігі) әкелетін патология.

Этиология: шылым шегу, жиі артериального қан қысымының көтерілуі, қандағы жалпы холестериннің жоғары концентрациясы, артық салмақ(семіздік), ас қозғалыстық өмір салты(гиподинамия), қант диабеті, жақын туыстарында жүрек-қантамыр ауруларының болуы.

Патогенез. Атеросклероз кезінде қантамырлардың тарылуы (стеноз) немесе толық бітелуі (окклюзия) болады.Тіндерге қалыпты қан келуі бұзылады. Артериялар 70%-тен аса тарылғанда қанайналысы түрі және жылдамдық көрсеткіштері қатты өзгереді.Тіндердің оттегі және қоректік заттармен қамтылуы жетіспеушілігінен олардың қызметі бұзылады.

Клиника: 500 немесе одан кем метр жүргенде балтыр немесе сан бұлшықеттерінде пайда болатын әлсіздік, кенет тоқтап кідіруге әкелетін аяқта пайда болатын ауырлық неемесе бұлшықеттердегі ауырсыну, сирақтардағы терінің өзгеруі,қабыршақтануы,түктердің түсуі.

Диагностика.Тобық-иықтық индексті анықтау (тобық-иықтық индекс – бұл аяқ артерияларындағы артериялық қанайналымының адекваттылығын анықтау параметрі); 

-аяқ артерияларын дуплексті сканерлеу – науқастарды скринингтік зерттеудің "алтын стандарты"  (анықтау және динамикалық бақылау);  

-МСКТ- аорта және аяқ артерияларының ангиографиясы – операция алдылық тексерудің және УЗДГ ақпараты жеткіліксіз кезіндегі "алтын стандарт" болып табылады;

-рентгенконтрастты ангиография.

Емі.

Консервативті терапия

Облитерациялық атеросклероздың ерте сатыларында консервативті ем көрсетілген.Ол міндетті түрде кешенді болуы тиіс.Сонымен қатар,тамыр спазмын тудыратын барлық факторлар жойылуы керек. Толық емделіп шығуы үшін шылым шегуден бас тарту шарт болып табылады. Физикалық белсенділікке көп мән беріледі.Ақсақтығы бар науқастар күнделікті 30-45 мин жүруі қажет.Бұл ұсақ артериялардың дамуына,бұлшықеттік күшеюіне,ауырсынусыз жүру арақашықтығын көбейтуге септігін тигізеді.

Ауырсыну және бұлшықетте қысылу пайда болғанда жүруді тоқтатып,басылғасын кері жалғастыру керек. Жиі велосипед тебу және жүзуді науқастар жүруге қарағанда жақсы көтереді (бірақ оны алмастыра алмайды).Артериялық қан қысымын көтеру коррекциясы, қанның холестерин деңгейін,қант диабеті бар науқастарда қант деңгейін қалыпқа келтіру жүргізіледі.Ұсақ тамырлар тонусын азайтатын, эритроциттердің белсенділігін күшейтетін және қантамырларда тромб түзілуін болдырмайтын препараттар қолданылады.Сонымен қатар, физиотерапиялық,бальнеологиялық процедуралар,гипербариялық оксигенация қолданылады.

Аяқ артерияларының атеросклерозын хирургиялық емдеу.

Реконструктивті операциялар:

Рентгенэндоваскулярлы емдеу әдістері. Рентген сәулелерінің бақылауымен арнайы жіңішке құралмен сан артериясындағы кішкене тесу арқылы (басқа артериялар сирек) аяқ қантамырларының зақымдалған бөлігіне қол жеткізе аламыз. Қазіргі заманғы техника тамыр аймағын арнайы баллон арқылы ішкі жағынан кеңейтуге мүмкіндік береді.Сонымен қатар, қажет болған жағдайда қайталап тарылуды болдырмайтын жіңішке металликалық каркас (стент) орнатуға мүмкіндік береді.

Ашық оперативті араласулар. Қантамыры 7-9 см дейін бітеліп қалған науқастарда артерияның ішкі өзгерген қабатын атеросклеротикалық түймедақпен және қан ұйындыларымен бірге (эндартерэктомия) алып тастайды. Артерия қабырғасында кальцийдың жиналуынан пайда болатын окклюзивті процесс күшеюі болған жағдайда қанағысының айналма жолы (шунт қою) немесе артерия бөлігін кесіп,синтетикалық протез немесе биоматериал қою жүргізіледі.

 Ампутация

Егер жүргізілген емге қарамастан зақымдалған аяқтың ишемиясы жалғасып, гангрена өршісе – бұл ампутацияға көрсеткіш болып табылады.Ампутация деңгейі қатаң түрде индивидуалды болуы керек және аяқтың қанмен қамтамасыз етілуі ескерілуі керек.

Алдын алу

-Шылым шегуден бас тарту.

-Дұрыс тамақтану, холестеринсіз диета.

-Физикалық белсенділік.

Еңбекпен қамту

Командировкаларға,түнгі кезекшілікке,тұрып жұмыс жасауға,суық және ылғалды жерлерде жұмыс істеуге тиым салынатын рациональды еңбекпен қамтылу

№18 сұрақ.

Аяқтардағы көктамырдың қан айналымының бұзылыстары кезінде жалпы тәжірибелік дәрігердің диагностикасы және жүргізу тактикасы.Профилактика. Науқастың жұмысқа қайта қалыптасуы

Венозды: 1 Көктамырдың варикозды кеңеюі. Көктамырдың бұлшық ет қабырғасы болмағандықтан жиырыла алмайды. Алайда, қанның табиғи тартылыс күші болғандықтан жоғары яғни жүрекке қарай ұмтылады. Бұл көптеген факторлардың арқасында болады. Олардың бірі коммуникативтік (жалғастырушы) веналардағы арнайы клапандар болып табылады. Беткей тамырлардағы қанды терең тамырларға кері өтуіне жол бермейді. Терең көктамырлардан қанның жоғары көтерілуінің себептері:1)артериалық қан қысымы, аяқ бұлшықеттерің жұмысы. Бұлшық ет жиырылған кезде терең тамырларды итереді.2) тромбофлебиттер. Тромбофлебит деп көктамыр қабырғасында тромбтың болуына байланысты қабынуы. Сондықтан бұл ауру бірқатар жағдайларда аяқтың варикозды ауруларының асқануы болып табылады. Қабыну кезінде томбофлебит асептикалық болып табылады, ол микробтардың қатысуынсыз өтеді. Көбіне тромбофлебиті бар науқастар аяқтардың қан айналысының бұзылыстарына әкеліп соғатын аурулары жеткілікті болады. Бұл созылмалы жүрек жеткіліксіздігі, ауыр эндокринологиялық, онкологиялық ауруы бар науқастар. Тромбтың көлеміне байланысты толық немесе жартылай жабылуы мүмкін.Саңылаудың жартылай жабылуы аяқтың созылмалы венозды қанайналымының бұзылысына әкеледі.Аяқтың қан айналамының бұзылуына әкелетін қауіп факторлар:

1. Қант диабеті

2. Темекі шегу

3. Холестерин деңгейінің көтерілуі

4. Липидті баланстың бұзылуы

5. АҚ көтерілуі

6. 1 одан жоғары дәрежедегі семіздік

7. Аз қозғалыс және т.б

Аяқтың қан айналымы бұзылысын емдеу.

Аяқтың қан айналымы бұзылысын емдеу бұзылыс көлеміне байланысты ем таңдалады. Мамандар қажет зерттеулер жасап, патология себебін анықтап содан кейін кешенді терапия әдісін таңдайды. Аяқтың қан айналымы бұзылысы кезінде қан тамырларының тонусын төмендететін қан айналымын жақсартуға ықпал ететін гомеопатиялық және флеботропты, лимфотоникалық, БАД препарттары тағайындалады.

Қосымша емдік терапия ретінде қабынуға қарсы стероидты емес дәрілер, антикоагулянттар, метаболикалық алмасуды түзететін препараттар, гирудотерапия тағайындайды.

№19 сұрақ.

Рейно ауруы. Этиологиясы , патогенезі. Диагностикасы, емдеу принциптері. Профилактика.

Рейно ауруы- ұсақ артерия мен артериолалар зақымдалуымен жүретін дерт.Айқын микрципкуляторлы бұзылыстар болады.

Этиологиясы: тұқым қуалау, криоглобулинемия тромбоцитоз, ұзақ уақыттық тоңазу, микседема, артериялардың қысылуы, эндокриндік аурулар, стресстік жағдайлар .

Клиникасы:

1 саты-белгілі бір аймақтағы артериялар мен капиллярлардағы кенеттен спазмның туындауы,әдетте осы аймақ бозарған,салқын болады,сезімталдығы төмендейді.Ұстама уақыты бірнеше минуттардан бінеше сағаттарға дейін созылады.

2 саты-асфиксияның туындауы.асфиксия болған жерде сезімталдық жойылып,қкатты ауырсыну болады.Екінші сатыдағы басты механизмвеналардың салдануы болып табылады.

3саты-ұзақ асфиксияның нәтижесінде дамидыТерінің түсі көкшіл күлгін түске айналады,ісінеді,құрамында қан бар көпіршіктер пайда болады.Көпіршік жарылғаннан кейін сол жерде некроз туындайды.

Диагностика: науқастан анамнез жинау, жалпы қарау, жалпы қан анализі, жалпы зәр анализі, қанныңбиохимиялық анализі, АМЕН пробасы, капилляроскопия

Емі: Консервативті ем Медикаментозды ем (тамыр кеңейтетін препараттар) *Жылы ванна қабылдау *Зақымдалған аймаққа массаж жаса *Ауру қатты асқынған жағдайда оперативті ем (симпатэктомия) *Хирург консультациясы

Алдын алу шаралары

*Тоңазуды болдырмау *Қолғап кию *Зиянды әдеттерден арылу *Тамыр тарылтатын препараттарды қолданбау *стресстік жағдайларды болдырмау

№20

Аяқтардың венасының варикозды кеңеюі. Этиологиясы и патогенезі. Клиникасы. Диагностика жәнеемдеу тактикасы.. Профилактикасы..

.

“Варикоз” сөзі латынның “ varix, varices” – кебу, қампаю, ісу деген сөзінен шыққан.

Варикоздық ауруды емдеу туралы алғашқы мәліметтер ежелгі Египет папирустарында кездеседі (3 мың жыл бұрын).

Аяқтың варикозды ауруы біршама кең таралған тамырлық патология болып табылады. 20%жуық ер адамдар мен 40% жуық әйел адамдар осы аурудың әртүрлі формасына шалдыққан.

Аяқтың варикоздық ауруының негізгі этиологиялық факторлары:

Тұқымқуалаушы бейімділік (ата – анасының екеуі де ауырса, пайда болу қаупі 60%)

Жыныстық ерекшелік – әйелдер 1,5 – 2 есе жиі шалдығады (жүктілік, гормоналды бұзылыстар)

Артық салмақ (салмақтық 20% артуы қауіпті 5 есе арттырады)

Ұзақ статикалық жүктеме немесе аз қозғалыс белсенділігі.

Аяқтың варикозды ауруының патогенезінің негізін венозды қанның орталыққа бағытталған ағымын қамтамасыз ететін клапандық аппараттың дисфункциясы құрайды. Клапандық синустардың функционалдық және анатомиялық кемістігінің туындауы аяқтың тері асты және терең көктамырларында вертикалды және көлденең патологиялық рефлюксін туындатады.

Клиникалық классификация

0 саты – ең жұмбақ жағдай, бұл кезде науқас варикоз кезінде болатын симптомдарға (ісік, аяқтағы ауырлық сезіну мен ауырсыну, түнгі құрысулар) шағымданады, бірақ көзге көрінетін белгілерде, зерттеу қорытындыларында да көктамырлардың кеңеюі болмайды

1 саты – аяқта тамырлық «жұлдызшалар» немесе тамырлық торша көрінеді. Сонымен қатар жоғарыда көрсетілген шағымдар болуы мүмкін.

2 саты – 1 сатыны варикозды ауруға жатқызу ғалымдар арасында талас туғызғанымен 2-саты нақты варикоз ауруына жатады. Бұл этапта сіз өзіңізде, компьютер алдында көп отырғаннан кейін және биік тақада жүргеннен кейін, көктамырдың ұлғаюын немесе көкшіл түйінді, көре аласыз. Осы сатыдан бастап тромб түзілуі мүмкін.

3 саты – жоғарыда аталған симптомдарға, әсіресе күннін соңында болатын тұрақты ісік болады.

4 саты – қол аяқтарда трофикалық өзгерістер басталады (қоректену жетіспеушілігіне байланысты). Пигменттің аномальды түске ие болуы мүмкін қою қоңырдан қара түске дейін. Сонымен қатар теріде кішкене қызарудан зақымдануға дейін баратын қабынуы дамиды. Уақыт өте келе теріде ақ түсті, шамалы түлеген аймақтарымен сипатталатын терілік атрофия пайда болуы мүмкін. Бұның бәрі трофикалық жараға алып келеді.

5 саты – жоғары аталғандармен қоса қалпына келген трофикалық жара кіреді

6 саты – белсенді қалпына келметйін трофикалық жара

Аяқ веналарының варикозды ауруларының симптомдары

Ауру енді басталған кезде симптоматикасы әлсіз және демалып, ұйықталып алғаннан кейін кетеін болғандықтан науқастарды көп мазаламайды. Оны қысқаша аяқтың ауырлану синдромы деп атауға болады. Ол келесідей көрініс береді:

• Кешкі мезгілде немесе ыстықта пайда болып таңертеңгілікте толық жойылатын табан және тобықтың жұмсақ ісіктері

• Аяқтың шаршауы, кішігірім жүктемеден кейінгі ауырлықтың пайда болуы

• Түнгі уақытта балтыр бұлшықеттерінде құрысулар

• Аяқтардағы қатты қышынулар (әсіресе түнде)

Варикоздың ерте сатысында ісінулер тобық және табанның сыртқы аймақтарында орналасып, ауру үдеген сайын ісіктер жоғары аяқтың сирақ бөлімдеріне қарай көтеріледі.

Зақымдалған жерлердегі терінің түсі өзгереді, көкшілденеді, кейін қоңыр қай түске ауысады. Ең асқынған жағдайларда трофикалық жаралар пайда болады.

Емі

Консервативті ем веналар қатты кеңімеген немесе операцияға қарсы көрсетілімдер болған жағдайда жүргізіледі. Бұл ем кезінде үнемі арнайы компрессиялық таңғыштар мен эластикалық дәке тағып, препараттар – флеботониктер, диуретиктер және тіндегі микроциркуляциясы қалпына келтіретін дәрілер қолданылады. Соңғы орында диетаның да рөлі бар: веналар жағдайының әрі қарай нашарлауының алдын алу үшін тұз бен сұйықтықты шектеу ұсынылады.

Науқастарға емдік жаттығу курстарында сабақ алу ұсынылады, онда науқастарға тамыр қабырғасын қатайтуға және аяқтағы қан айналымды жақсартуға бағытталған жаттығулар беріледі.

Жеңіл сатысында жүзу және аздаған тұз қосылған аяққа жылы ванна қолдану пайдалы.

Хирургиялық әдістер

Аяқтың варикозын емдеу –аурудың себебі және оның асқынуына байланысты жүретін ұзақ процесс болып табылады. Варикоз хирургиялық ауруға жатады және оны емдеу хирургиялық әдістер көмегімен жүргізіледі Негізгі хирургиялық әдістер:

• Флебоэктомия ең жиі қолданылатын операциялардың бірі. Бұл операцияны сырқаттың асқынуы кезінде, ишемия кезінде, жүктілік кезінде және егде жастағы адамдарға жасауға болмайды.

• Лазерлік коагуляция кезінде госпитализацияны талап етпейді, заманауи әдіс.

• Радиожиелікті коагуляция- тілік жасалмайтын заманауи әдіс болып табылады. Операция УДЗ бақылауымен және жергілікті жансыздандырумен жасалады.

• Склеротерапия.

№21сұрақ.

Емхана жағдайында тік ішек ауруларымен ауыратын науқастарды жүргізу тактикасы және диагностикасы, клиникасы: геморрой.

Геморрой тік ішек айналасында түйін түзетін геморроидалды көктамырлардың тромбозы, қабынуы, патологиялық кеңеюі және иректелуімен байланысты ауру.

Геморрой дамуына итермелеуші факторлар:семіздік, тұқымқуалаушы бейімділік, аз қозғалу (гиподинамия), стресс, темекі шегу, тік ішектегі қан ағысы бұзылысы , жиі іш қату, ішектің және бауырдың қабынулық және ісіктік процестері, инфекция.

Клиникалық көрінісі. Біртіндеп дамиды. Бастапқы кезде артқы өтіс аймағында ыңғайсыздық ауырлық және қышу сезімі дамиды, сонымен қатар ауырсыну мен іш қату болады. Бұл сезімдер өткір тағам, алкоголь қабылдағаннан кейін, кейде физикалық жүктемеден кейін күшейеді.

Геморрой ауырсыну синдромымен, қан кетумен, геморроидалды түйіндердің төмен түсуімен көрінеді. Типтік жағдайларда дефекация кезінде немесеодан кейін бірден қан кету болады (ішек зақымдалуы). Қан түсі әдетте алқызыл, бірақ кейде қою ұйындымен қан кетуі де мүмкін. Тұрақты түрде қан кету анемияға әкеледі. Ішкі геморроидалды түйіндердің төмен түсуі біртіндеп пайда болады. Бастапқыда дефекация кезінде, кейін күшену, ауыр зат көтеру, жөтелу, түшкіру кезінде болады. Алғашқы сатыларында түйіндері аздап еніп тұрады, кейін аналды каналдан тыс орналасады. Аурудың кез келген сатысында клиникалық көрінісі ауыр геморроидалды түйін тромбозы мен некрозы болуы мүмкін.

Асқынулары: қан кету, жедел іріңді парапроктит және некроз.

Классификация

Жедел геморрой – немесе аноректальды тромбоз ішкі және сыртқы геморроидалды түйіннің тромбтануы. Процесс өте күшті ауырсынумен жүреді, себебі түйіндер көп мөлшерде рецепторлармен қамтылған.

Созылмалы геморрой – әлсіз ауырсыну және түйін қабынуы. Бұл жағдайға жалған “маңызды емес” сзімін тудырады.

Созылмалы геморрой ағымында 4 саты ажыратады:

1. Науқас айқын емес дискомфорт сезеді, ішкі түйіндердердің қабынуы тексеріс кезінде ғана анықталады.

2. Науқас өзі қалпына келтіре алатын кезеңді түрдегі қабынған түйіндердің төмен түсуі байқалады.

3. Төмен түскен түйінді қалпына келтіру қол көмегін қажет етеді

4. Түйінді қалпына келтіру мүмкін емес

ДиагностикаШағымдар, анамнез, жалпы қарау, лабораториялық әдістер.

Геморрой диагностикасы геморроидалды түйіндерді анықтауға мүмкіндік беретін саусақпен қарау әдісі жүргізіледі. Сонымен қатар науқастарды ректалды УДЗ - ға немесе ректомоноскопияға жолдайды.

Емі

Ауру түріне байланысты бірнеше емдеу тәсілдері бар.

-Патологиялық іш қатумен күрес

-Антигеморроидалды препараттар (жақпа май, гель, балауыз түрінде)

-Склеротерапия, инфрақызыл коагуляция

-Геморроидалды түйіндерді хирургиялық алып тастау – геморроидэктомия ( классикалық Миллиган – Морган немесе Уайдхед операциялары)

-Аз инвазивті операциялар ( ТНД – Трансаналды геморроидалды деартерилизация, Лонго бойыша операция )

-Фитотерапия

-Массаж

№22 сұрақ.

Емхана жағдайында тік ішек ауруларымен ауыратын науқастарды жүргізу тактикасы және диагностикасы, клиникасы: паропроктит.

Парапроктит ( тік ішек маңы абсцессі) – жедел немесе созылмалы тік ішек маңы шелмайының қабынуы. 30-50 жас аралығындағы ер адамдар әйел адамға қарағанда 2 есе жиі ауырады.

Этиология және патогенезі. Парапроктит тік ішек маңы шелмайына микрофлоралардың (стафилакокк,грамоң,грамтеріс таяқшалар) түсуінен пайда болады. Жәй парапроктит көбіне полимкробты флорамен шақырылады.

Жедел парапроктиттің классификациясы.

1.Этиологиясы бойынша: анаэробты, спецификалық, спецификалық емес,травматикалық.

2.Іріңдіктердің орналасуы бойынша: тері астылық, ишиоректальды, шырыш асты, пельвиоректальды, ретроректальды;

Клиникалық көрінісі және диагностикасы. Тік ішек аймағында немесе тік ішек аралығында қарқынды ауырсынумен, дене температурасының көтерілуімен,қалтырау, әлсіздік, басының ауырсынуы, ұйқысыздық, тәбетінің төмендеуімен көрінеді. Тік ішек мағы флегмонасында айқын интоксикация, өмірлік мағызы бар мүшелердің дисфункция синдромының дамуына, сепсиске әкеледі. Науқастарда әлсіздік, басының ауырсынуы, ұйқысыздық, тәбетінің төмендеуі болады.

Тері астылық парапроктит – 50 % парапроктитпен ауыратын науқастарды кездеседі. Жедел дамып, қозғалыс кезінде қатты ауырсыну, дефекация, дизурия байқалады. Дене температурасы 39С жетеді,жиі қалтырау туындайды. Тексеру кезінде анустың айналасында гиперемия, ісік болады, анальды каналдың деформациясы анықталады.

Ишиоректальды парапроктит ( шонданай сүйек пен тік ішектің аралығындағы терең жатқан майлы шелмайдың іріңді қабынуы)- 35-40% науқастарда кездеседі. Алғашқыда іріңді процестің көріністері көрінеді, күрт дене температурасының көтерілуі, қалтыраумен, тахикардиямен және тахипноэпен, қанда лейкоциттің жоғарылауы болады. Сонымен қатар, әлсіздік, ұйқы бұзылу, интокскация белгілері байқалады. Тік ішек айналасы солқылдап, шыдатпай ауырады.

Шырыш асты парапроктит. 2-6 % науқастарда байқалады. Науқасты ауырсыну сезімі онша қатты мазаламайды. Дене температурасы субфибрильді. Пальпация арқылы ішек арнасының ісініуі, іріңдеген жердің ауырсынуы анықталады . Кейін іріңдеген жердің өздігінен жарылуынан ішектің жазылуы басталады.

Пельвиоректальды парапроктит – ағымы өте ауыр, 2-7% науқастарда кездеседі. Алғашқы кезде жалпы әлсіздік, дене температурасының көтерілуі, қалтырау, бастың ауруы, іштің төменгі бөлігінің ауруы болады. Іріндеу кезінде (7-20 күн ауырсынудың басталғанынан) –шаршағыштық, қарқынды ауырсыну, тенезм, іш қату,дизурия болады.

Емі: Жедел парапрктит кезінде хирургиялық ем жүргізіледі. Іріңдікті кеңінен тіліп ашып, жараны инфекциядан толық тазартып,мұқият дренаждайды.

№23 сұрақ.

Емхана жағдайында тік ішек ауруларымен ауыратын науқастарды жүргізу тактикасы және диагностикасы, клиникасы: ректальды жыланкөз.

Параректальды жыланкөз – терең патологялық канал (фистула), тік ішек аралық аймағындағы қабыну ошағын біріктіреді (абсцесс немесе ісік).

Клиникалық көрінісі: әдетте науқастар артқы өтістің тері аймағында жыланкөз жараларының болуына шағымданады. Іріннің бөлінуіне байланысты науқастар төсеме салуға мәжбүр болады. Бөліністер теріде қышыну және тітіркенуді шақырады.

Тік ішек жыланкөздерінің симптомдары:аналь тесігінің аймағында жараның шығуы, қанды бөлініс, жағымсыз иіс, ауырсыну, қызару және терідегі тітіркену, қозғыштық, ұйқының бұзылуы, дәреттің ,нәжістің бұзылуы;

Жүргізілетін тексерулер:биохимиялық анализ, қан анализі, зәр анализі, инфекцияның шақырылуын анықтауға іріңді бөліністің микробиологиялық анализі, зондтау, патологиялық каналдың созылыңқылығымен иілуі анықталады, ирригоскопия (тоқ ішекті рентген әдісмен зерттеу), ультросонография, колоноскопия (тоқ ішекті эндоскопиялық зерттеу), фистулография, ректороманоскопия (тік ішекпен сигма тәрізді тоқ ішекті аспаптық зерттеу), компьютернаятомография

Тік ішектегі жараны алып тастау операциясы.

№24 сұрақ.

Емхана жағдайында тік ішек ауруларымен ауыратын науқастарды жүргізу тактикасы және диагностикасы, клиникасы: тік ішектің түсуі.

Тік ішектің негізгі рөлі – асқорыту жолдарындағы қалдық тағам мен токсинді заттарды: щығарады.

Клиникасы: артқы жол мен аралықта ауырсыну, қышыну, дискомфорт, анальды тесікте бөгде зат болу сезімі, анус пен перианальды зонада шырышты, ірің тәрізді бөліністер, нәжісте қан болуы, тұрақты іш қату, жиі іш өту, тенезмдер, еріксіз газ бен үлкен дәрет шығуы

Диагностикасы:анамнез жинау, ректальды қарау, ректороманоскопия, иррогоскопия, фиброколоноскопия

Жүргізу тактикасы:

• консервативті

• оперативті

Тік ішек түсуі –үдемелі ауру, артқы тесік арқылы тік ішек қабаттарының сыртқа шығуы.

Клиникасы:а уырсыну, басқа ағзалардың түсуі, нәжісті ұстай алмау, іш қату, жиі қансырау

Диагностика:

1. Ректороманоскопия / колоноскопия

2. Ирригоскопия

3. Видеодефектоскопия

4. Жамбас сүйектері мен сегізкөздің рентгенографиясы

5. Сфинктерометрия

6. МРТ

Жүргізу тактикасы:

1. консервативті

2. оперативті

№25 сұрақ.

Емхана жағдайында тік ішек ауруларымен ауыратын науқастарды жүргізу тактикасы және диагностикасы, клиникасы: анустың сызаты, қышуы.

Артқы өтіс сызаты – артқы өтіс өзегі қабырғасының әртүрлі көлемді және пішінді (саңылау тәрізді немесе сопақша) ақауы. 80% жағдайда анальды сызат шартты циферблаттың 6 сағатында (артқы анальды сызат), 7-9% - артқыөтіс өзегінің алдыңғы қабырғасында (12сағ) орналасады, сирек (0,5-1%) оның бүйір қабырғаларында кездеседі.

Клиника. Анальды сызат кез келген жаста кездеседі. Ерлерге қарағанда әйел адамдар жиі сырқаттанады. Науқас дефекация кезінде және одан кейін де бірнеше сағатқа созылатын азапты күйдіретін ауырсынуға шағымданады. Ауырсыну әдетте өте қатты, кейде аралыққа, жыныс ағзаларына, зәршығару өзегіне, сегізкөзге таралады. Сыртқы қысқыштың тонусы жоғарылаған болады, соның салдарынан іш қату дамиды.

Артқы өтіс сызаты кезінде қанталау аз ғана болады. Қан нәжіспен араласпайды, ол бетінде жолақтар түрінде немесе дефекациядан кейін тамшы түрінде ғана болады.

Диагностика. Тік ішекті саусақпен тексеру қатты ауырсынумен өтеді. Сфинктердің спазмы салдарынан артқыөтіс тесігіне саусақ қиындықпен енгізіледі, ол созылмай тұрған қатты сақина түрінде сезіледі. Сондықтан саусақпен тексеру ауырсынуды басатын препараттарды қолдану арқылы жасалады, ал ректоскопия алдында сызат орнын 5мл 1% новокаин ерітіндісін айналасындағы тіндерге енгізу арқылы жансыздандыру қажет.

Емі консервативті және оперативті. Консервативті шаралар сфинктер спазмын және ауырсынуды басуға (калий перманганатының әлсіз ерітіндісімен ванночкалар, анестетикпен балауыз және жақпамайлар), үлкен дәретті қалпына келтіруге (диета сақтау), жара жазылуына бағытталған. Консервативті ем нәтижесіз болған жағдайда хирургиялық араласулар көрсетілген (Габриэль отасы, сфинктеротомия).

Анальды қышу – бұл артқы өтіс аймағындағы тері жамылғысы қышуы және күйдіру сезімімен сипатталатын ауру. Бұл жағдай жеке ауру немесе басқа аурулардың симптомы ретінде болуы мүмкін, алайда бұл науқаста бірдей физикалық және психологиялық дискомфорт тудырады.

Диагностика. Артқы өтісте қышудың пайда болу себебін колопроктолог-дәрігер ғана қараудан және науқаспен әңгімелесуден кейін анықтай алады. ҚД, глист инвазияларын, саңырауқұлақты инфекцияны жоққа шығару үшін лабораторлы зерттеулер жүргізу қажет; ал әйел адамдарға гинеколог кеңесіне жолдама берілуі мүмкін. Тері ауруларына күмән болса, дерматолог кеңесі қажет.

Тоқ ішек ауруларын диагностикалау үшін колоноскопия жүргізіледі. Колоноскопия геморройдың бастапқы сатыларын, анальды сызаттарды, тік ішектің түсуін тез және нақты диагностикалауға, ішектің кілегей қабығының полипын, сондай-ақ қатерлі ісіктерді анықтауға мүмкіндік береді.

Емі. Анальды қышу себебін анықтау және қышуды тудырған ауруды емдеу. Ем өмір сүру салтын және гигиенаны сақтаумен қатар жүргізілуі тиіс.

№26 сұрақ.

Амбулоторлы хирургия ұғымына анықтама беру. Хирургиялық потологиялардың диагностика әдісі. Хирургиялық потологиялардың операциялық емдеу принциптері.

1. Кіші хирургия түсінігіне анықтама беру, хирургиялық патологиялардың диагностикалық әдістері. Хирургиялық патологияларды оперативті емдеу принциптері.

Амбулаторлы хирургия(кіші хирургия)– бұл медициналық мекемелерде немесе үйде науқастың стационарға баруынсыз қиын емес операцияларды және хирургиялық процедураларды өткізу арқылы дәрігерлік көмек көрсету. Амбулаторлы хирургия қызмет көрсетуі кең.оны екі топқа бөлуге болады: медициналық манипуляциялар, хирургиялық операциялар. Медициналық манипуляциялар:

• Жарақатты, тілу,күйік, үсікті және т.б.антисептикалық өңдеу.

• Зәр шығару жолдарына және т.б. эндоскопиялық араласулар;

• Биопсия; 

• Байлап-таңу; 

• Блокада; 

• Пункция; 

Хирургиялық операциялар:

• Варикозды веналар және түйіндерді, тамырлар торларын алып тастау;

• Геморрой, парапроктит, анальды сызаттарды емдеу әдістері.

• Фимоз, варикоцелені емдеу;

• Фурункул, карбункул, абцессті емдеу;

• Паронихии, панарицииді емдеу;

• Гематоманы емдеу;

• Липоманы алып тастау;

• Атероманы емдеу;

• Фиброманы емдеу.

Диагностикасы. Лабароториялық зерттеулер болжам диагнозға және хирургиялық араласуларға байланысты жүзеге асырылады. Рентгенологиялық әдістерді шартты түрде екіге бөлуге болады: міндетті және арнайы. Барлық науқастар кеуде клеткасы рентгеноскопиясынан өтуі керек(флюорография).болжам патологияға байланысты іш қуысы мүшелерін зерттеу жоспарланады: В зависимости от предполагаемой патологии планируется исследование органов брюшной полости: обзорная рентгеноскопия (ішек түйілуінде), асқазан рентгеноскопиясы (асқазан жарасы және қатерлі ісігінде), зәр шығару жолдарын контрастты зерттеу(бүйректік патологияда), өт жолдарын контрастты зерттеу (созылмалы холецистит кезінде). Оптикалық құралдар(эндоскоп) көмегімен мүшені және қуыстарды қарау диагноз қоюда маңызды мәлімет береді. Диагностикалық пункция буындардағы, плевральды,іш қуысы құрамы сипатын анықтау үшін қолданылады. Сұйықтықтағы белок санына қарап транссудат не экссудат екенін ажыратуға болады. Зондтау ірің құрамы бөлінетін жара өзектерінің жолдары, жыланкөз жолдарын нақтылау үшін жүргізіледі. Зондтау метал зонд көмегімен жүзеге асады. Жыланкөз жолын нақты анықтау үшін фистулография қолданылады – рентгеноконтрастты заттармен жолды толтыру(йодолипол, кардиотраст). Сондай ақ хиругиялық науқастарды зерттеу пульс жиілігін, тыныс жиілігін, АҚҚ өлшеу, температурасын өлшеумен толықтырылады.

№27 сұрақ.

МСАЖ мекемелерінде хирургия кабинетін, таңу кабинетінің жұмысын ұйымдастыру.

Медициналық –емхана мекемесі халыққа білікті медициналық көмек және ауруды алдын-алуға көмектеседі. Ауруларды алдын-алу, емдеу, диагностикалау емханада және үйде жүргізіледі.

Емханада жүргізіліп жатқан жұмыс көлемі:

Ауруларды анықтау. Науқастарды тексеру, қажнт болған жағдайда диспансерлік бақылау жүргізу. Сонымен қатар,науқастарды емдеу анықталған жағдайда оларға еңбекке жарамсыздық қағазы беріліп, кейде басқа жұмысқа аударылады. Науқастарды жұмысқа қабілеттілігінің жоғалуында медициналық әлеуметтік-сараптау комиссиясына (МӘСК) жолданады.

Емхананың хирургиялық бөлімшесінің құрылымы:

Бұл хирургия, таңу, операция алды, операция, автоклав кабинеттері. Жалпы тәжірибе дәрігеріне және хирургқа емханада жұмысты қалай ұйымдастыруды білу керек.Емханада хирургия,таңу бөлмелері стерильді және таза, құрал-жабдықтармен жабдықталған болуы тиіс.

Сондай-ақ емханада хирургиялық науқастарды есепке алғаннан кейін динамикалық бақылауға алады. Бұл науқастарға: әртүрлі оқшауланған жарықтар, аяқ тамырларының варикозды кеңейуі,трофикалық жаралар, лимфостаз,сүт безінің қатерсіз ісіктері жатады.Көрсетілген патологияс бар науқастарда жылына 1-2 рет емдеу, алдын-алу, асқыну мәселелері шешіледі. Рейно ауруы,эндоартрит намесе атросклерозы бар науқастар жылына 2-4 рет қайталап қаралады.

Асқазан резекциясы және кеуде мүшереріне жасалған операциялардан кейінгі науқастар 3 жыл бойы жылына 2 рет қаралады.

Буын таяуында, созылмалы остеомиеолит бар науқастар 4жыл травматолог бақылауында жылына 2 рет тексеріледі. Бұл науқастарды кейде асқынуларды анықтау үшін тексереді әрі қарай емхана мен стационарда емдейді. Науқастарға диспансерлік бақылау картасы жүргізіледі №30/у.

Операция науқастардың келісімімен жасалады. Шұғыл операция жасау кезінде науқас бас тартқан жағдайда, амбулаторлық жеке картасына (нысаны №025/у) қол қойылып толтырылады. Әдетте, емханадан стационарлық емделуге мынандай науқастар жіберіледі:

Емханада толық ем алуға мүмкіндігі жоқ соның ішінде жедел операцияға көрсеткіш кезінде және қарқынды стационарлық ем қажет болған жағдайда жіберіледі.

Іріңді аурулары бар науқастар, көлемі үлкен оперциялар мен ұзақ уақыт стационарлық емді қажет ететін науқастар.

Жіті хирургиялық аурулары бар,құрсақ және кеуде қуыстарының жарақатын алған науқастар, емханадағы жан сақтау бөліміне жатқызылған науқастар динамикалық бақылау үшін жібереді.

Магистральды тамырлардың өткізгіштігінің бұзылуында немесе олардың зақымдануында (жедел артериялық тарылуда немесе илиофеморальды көктамыр тромбозында).

Емханада емдеу көретілмеген хирургиялық аурулары бар жоспарлы науқастар стационарлық емдеуге жіберіледі. Сондай-ақ, стационарлық емдеуге кіщі хирургиялық емдеуге мұқтаж науқастар жіберіледі.

Емхана дәрігері науқастарды диспансерлеу және асқынуларды алдын-алу мақсатында жүйелі түрде бақылайды. Науқас тексеруге жатады және есепке алуды жүргізе отырып,денсаулық жағдайын бақылайды.

Жалпы тәжірибе дәрігері ,соның ішіне хирург операция және таңу жұмыстарын ұйымдастыру тиіс. Операция бөлмесінде жоспарлы және шұғыл кіші хтрургиялық операиялар жүргізіледі.

Операция бөлмесі жарық, аумағы 18-20 м2 болуы тиіс,қабырғалары майлы бояумен боялған,еден тегіс, оңай жуылатын болуы тиіс. Температура 21-24С.Операциялық үстел стерильді құрал –жабдықтарен жабдықталуы тиіс. Құралдарға арналған шкаф,бактериоцидттік шам болуы керек. Таңу және онда жұмыстың ұйымдастырылуы дұрыс, таңу бөлмесінде таза,іріңсіз таңулар, жедел хирургиялық аурулар және жарақаттар жүргізіледі.

Емханада хирург:

• Жедел хирургиялық аурулармен жарақаттарда шұғыл көмек көрсетіледі.

• Еңбекке жарамдылығын қалпына келтіргенше науқастарды стационарға тасымалдауды ұйымдастырады.

• Кейбір хирургиялық ауруларға ем жүргізеді

• Кейде үйде ем жүргізеді.

Орындалатын шұғыл операциялар:

• Реанимациялық іс-шараларды (жасанды тыныс алуды, кеңрдек интубациясы, трахеостомия)

• Қан кетуді тоқтату

• Беткей абсцесстерді ашу

• Парафимоз кезінде операция

Жоспарланған:

• Гистологиялық зерттеуге жолдай отырып, шағын ісіктерді (папилома, липома) жою.

• Өскен тырнақты алып тастау

• Диагностика

• Буындарға емдік пункция

• Бөгде денелерді жою,екіншілік тігістер салу

Стационардан шығарылатын науқастарды ВКК кеңесімен қорытындысын жүргізе отырып, МӘСК-ге жіберіледі. Уақытша (1 жылға дейін) тұрақты мүгедекті анықтау үшін .

Шұғыл госпитальдауға көрсесткіш:

1. Стационарда жедел хирургиялық аурулардың операциясын жасауда.

2. Мүшелердің зақымдануында.

3. Жедел хирургиялық және (үлкен көлемді оперциялармен бақылауды талап етуде)

4. Жедел хирургиялық аурулардың динамикалық бақылауында.

5. Магистральды қан тамырларының зақымдануында (жедел артериалды тарылуда)

Жоспарлы госпитализация:

1. Оперция жасауды қажет еткенде.

2. Созылмалы ауруларды емдеуде, егер емханада әсері болмаса

3. Арнайы аппаратпен тексеру үшін

Емханада:

Диспансерлеу жүргізіледі, жүйелі түрде сау науқасты дәрігерлік бақылауда қарау.

Іріктеу тексерістерде,дер кезінде науқасты емдеу кезеңдік бақылаудан өткізіу

Емханада жансыздандыру:

І. Контакты анестезия.

1. 2-5 % новокоин, 10% лидокаин және т.б (аз мөлшерде пайдалану қажет, улылығы жоғары болмас үшін)

2. Тіндерді салқындату хлорэтил 30-50 см қашықтықта, 10-15 сек сезімталдығы жоғалады.

ІІ. Инфильтратты анестезия 1-2 % новокаин (5-10 мл) немесе 1% лидокаин

Асқынулар: Аяқ-қолдың операцияларында жергілікті анестезиядан асқынулар,көбіне анестетиктерді мөлшерден тыс қолдану немесе анестетикке сезімталдықтан .

№28 сұрақ.

Емхана жағдайында операциядан кейінгі асқынулардың алдын алуда жалпы тәжірибелік дәрігердің орыны. (холецистоэктомиядан кейінгі синдром, операция жасалған асқазан ауруы )

Емханада жұмыс жасайтын хирургтың жұмысы операциядан кейінгі науқастардың денсаулығын қалпына келтіру және операциядан кейінгі асқынулардың алдын алу жөнінде ескерту.Басынан өткерген операциядан соң науқастарда операциядан кейінгі аурулар,операциядан кейінгі асқынулар болуы мүмкін.Егер жарыққа жасалған операциялардан кейінгі мезгілде құрсақішілік қысымның жиі көтерілуі,құрсақ қабырғасының әлсіздігі болатын болса,жарық рецидиві болуы мүмкін. Асқазанға жасалған операциядан кейін пострезекциялық синдром дамуы мүмкін(демпинг синдром,ұзын жетекші ілмек синдромы,агастральды астения синдромы,асқазан-ішек анастомозының жетіспеушілігі,анастомозит).Операциядан кейінгі асқынулардың алдын алу үшін дәрігер науқастарға қарау жүргізу керек,егер асқынуларды дер кезінде бақыласа,асқынудың негізгі себебін анықтап,стационарға жолдама беру керек.Өт шығару жолдарына жасалған операциядан кейін асқынулар (холедохолитиаз,өт шығару жолының қысылуы)болса науқасты стационарға жолдайды. Хирургиялық ауруларда еңбекке жарамсыздық мерзімі беріледі..Шап жарығына жасалған операциядан кейін 21-23күн.Қысылған шап жарығына жасалған операциядан кейін еңбекке жарамсыздық мерзімі 30-40күн.Панариция кезінде 4-15күн,паронихияда 4-15күн,тырнақ өсуі кезінде жасалған операциядан кейін 4-10күн.Әртүрлі ауруларда уақытша еңбекке жарамсыздық мерзімін емхананың емдеуші дәрігері анықтайды.Тұрақты еңбекке жарамсыздық мерзімін беру үшін науқас емхана жанындағы комиссиядан өтеді.

№29 сұрақ.

Хирургиялық кабинеттің жұмысын ұйымдастыру. Жабдықталуы. Инструментті өңдеу және стерилизациялау заңдылықтары.Документация.

Хирургиялық кабинетте қарауды хирург және мейірбике жүргізеді.Хирург науқасты қарайды,негізгі документтерді жүргізеді,ал мейірбике манипуляциялар мен байлам салуды орындайды.Жоспарланған операцияларды белгілі бір күн мен сағатта жасайды.Бұл уақытта басқа науқастарды қабылдамайды.Хирургиялық кабинетте келесі жедел операциялар жүргізіледі:

Реанимациялық шаралар: ИВЛ,трахея инкубациясы,трахеостомия,сыртқы жүрек массажы.

Үлкен емес жараларды алғашқы хирургиялық өңдеу және қан тоқтату.Липома,атеромаға операциялар.Панариция,іріңді мастит,білезік флегмонасын ашу.Тырнақтың ішке қайырылып өсуі,аяқтың Iсаусағының вальгустық қайырылуы.Құйрық аймағындағы абсцесстерді ашу.Контрактура шынтақ бурситіне араласулар.

Хирургиялық кабинеттің құрал-жабдықтары жедел диагностикалық процедураларды және манипуляцияларды орындау қажеттілігіне байланысты қарастырылады.

Операция бөлмесінің жабдықтары:операция үстелі,инструменттердің қозғалмалы үстелі,медикаменттерге арналған үстел,инструменттер мен медикаменттерді сақтауға арналған шкаф,наркоздық аппарат,наркотизатор үстелшесі,стерилизатор,винтті табуреткалар,жарық жабдықтағышы.

Байлам таңу бөлмесінің жабдықтары:стерильді инструменттер мен таңу материалдары тұратын орташа үстел,кипятильник,таңуға және кішкентай іріңді операциялар үшін үстел,2табуретка, таңу материалдарын,инструменттерді,медикаменттерді сақтайтын шкаф,қол жуғыш,шелек қақпағымен,қолданылған материалдарға арналған полиэтиленді қаптар,наркоз жинағы,наркотикалық заттар(эфир,хлор этил)

Құжаттама

*ауру тарихы және оны жүргізу

*тағайындау қағазы

*регистрациялық журнал

*операциялық журнал

*наркотикалық және қатты әсер ететін препараттар есеп журналы

№30 сұрақ.

Емхана жағдайында тік ішек рагі кезінде науқасты жүргізу тактикасы және диагностикасы.Колостомалы науқастың реабилитациясы

Тік ішек рагы – тік ішек эпителийінен (ішкі төсеніш қабатынан) дамитын қатерлі ісіктік ауру.

Тік ішек рагының себептері:

Тік ішек рагының себептері толық зерттелмеген, олар созылмалы қабыну аурулары – пароктит, жаралы колит және созылмалы анальды сызаттар болуы мүмкін.

Рак дамуында генетикалық факторлардың тоқ және тік ішек рактарының отбасылық анамнезі, отбасылық диффузды полип және т.б маңызы бар. Соңғысы көптеген полиптердің дамуымен сипатталады – тоқ және тік ішектің қатерсіз түзілістері, олардың көбісі ракқа айналады, бұл жағдайларда аурудың себебі болып тұқымқуалайтын генетикалық мутация болып табылады. Тік ішек рагының дамуына тамақтану ерекшеліктері, рационда майлы және етті тағамдардың шектен тыс көп болуы, дәнді дақылдар мен көкөністердің аз болуы да әсер етеді. Іш қату тік ішек пен тоқ ішектің кілегей қабығының белоктармен, майлардың алмасу өнімдерінің токсиндерімен тітіркенуіне алып келеді.

Өте көп тамақ ішу және аз қимылдау, артық салмақ ішектің ісіктік патологиясы дамуының итермелеуші фактор темекіні шектен тыс қолдануы мен асқорыту мүшелерінің рагы даму арасындағы байланысы анықталады. Сонымен қатар вегетариан арасында ракқа шалдыққандар саны аз болады және де кәсіптік фактор да маңызды: асбесті өндірісте жұмыс жасайтындар ракқа шалдығу қаупі жоғары.

Тік ішек рашының симптомдары:

Арнайы емес: әлсіздік, салмақ тастау, тәбетінің төмендеуі, тамақтан бас тарту, дене температурасының жоғарылауы.(37 С)

Сипатты: дефекация кезінде патологиялық бөлінділердің бөлінуі, тік ішектің барлық ісігіне тән: кілегей аз немесе көп мөлшерде (себебі көптеген ісіктер кілегейлі бездерден дамиды және кілегей түзуші болып табылады, іріңді немесе қанды, кейде қан кету түрінде ( қан алқызыл егер ісік тік ішектің төменгі бөлігінде орналасқан болса) ісік бөліктері.

Жиі тік ішектен қан кеткенде геморроидалды түйін ұлғаюымен ауыратын науқастар дәрігерге қаралмайды, себебі геморройдың белгісі деп ойлайды. Қан кету көзін келесідей анықтауға болады: геморрой кезінде қан дефекация актінің соңында нәжіс массасымен жарақаттану нәтижесінде болады. Ауырсыну арқаға, құйымшаққа, сегізкөзге, шатаралыққа таралады. Ол ісікпен нерв ұштарына ішектің сыртқы қабатының ұлғаюына байланысты. Нәжіс формасының өзгеруі жиі ауырсынумен дефекацияға шақыру тік ішекте бөгде дене себебі іш қату (тік ішектің жоғары бөлігінің ісіктеріңде): 1-2 күннен 1 аптаға дейін, іштегі ауырлық сезімі, іш кебу, ауырсынумен қатар жүреді, себебі жас келген сайын ішек атониясы жоғарылап, асқорыту бездерінің белсенділігі төмендейді.

Анус пен тік ішектің өткізгіш бөлігінің ісіктерінде визуалды анықталатын тік ішектің бастапқы бөліктерінің ісіктерінің болуы. Дефекация актінің бұзылысы (нәжіс пен газды ұстай алмай) анальды тесікті тарылтатын бұлшық еттің өсуі, зәрді ұстай алмау – шатаралық пен зәр шығарушы өзектің бұлшық еттің өсуі.

Ұзаққа созылған процестің симптомдары:

• Үнемі болатын іштің төменгі бөлігінің өте күшті ауырсынуы

• Зәр шығару кезінде немесе әйелдерде қынаптан тыныштық күйде нәжістің бөлінуі

• (қуықтың ісікпен өсуі кезінде және ішек пен қуық немесе қынап арасында жыланкөз пайда болуы) оның салдары – қуықтың созылмалы қабынуы

• Тыныштық күйде немесе дефекация актінде зәрдің бөлінуі

• Тік ішек ісігі өсуінің келесі формаларын ажыратады:

Ішек қуысына қарай (эндофитті)

Кіші жамбас мүшелері мен шелмай қабатына қарай (экзофитті)

• Тік ішек рагінің сатылары:

Ісік кілегей қабаттан аспайды, ішектің 1/3 бөлігінен аспайды, метастаз жоқ.

5 см ге дейін ісік (ішектің 1/3 бөлігінен артық) аймақтық лимфа түйіндеріне метастаз бар.

Ішек қуысының жартысынан артық лимфа түйіндеріне метастаздар.

Ісік көрші мүшелерге: жатыр, қынап, зәр шығарушы өзек, қуық немесе жамбас сүйектеріне қарай өседі.

Метастаздар негізгі ісіктің құрылымы мен өзі дамитын мүшенің қызметін бұза отырып өсетін бөлігі.

Метастаздардың пайда болуы, ісіктің өсуіне байланысты: тін тез өседі, қоректену оның барлық элементтеріне жетпейді, клеткалар бөлігі басқа клеткалармен байланысын үзеді, ісіктен үзіліп қантамырларына өтеді организмге таралып ұсақ және дамитын торы бар мүшелерге (бауыр, өкпе, бас миы, сүйек) тарайды. Қан ағымынан мүшелерге тұрақтап, әрі қарай өсуін жалғастырады. Кейбір жағдайларда метастаздар өте ірі көлемге (10 см ге артық) жетеді де, науқас ісіктің тіршілік өнімдерінен уланып және мүше қызметі салдарынан қайтыс болады.

Тік ішек рагы бірінші кезекте жақын орналасқан лимфа түйіндеріне – жамбастың шелмай қабаттары және оны қанмен қамтамасыз ететін тамырлар бойымен, анус ісіктері кезінде метастаз шапта болуы мүмкін.

Алыс орналасқан мүшелер арасынан зақымдалу жиілігі бойынша бауыр ең бірінші орында, бұл тік ішекті қанмен қамтылу ерекшеліктеріне байланысты: жоғарғы бөлімінен қан тікелей бауырға ағады және метастаздар сонда шөгеді. Екінші орында өкпе, төменгі бөлімнен қан төменгі қуыс вена жүйесіне (іш қуысының орталық венасы), одан тікелей өкпе мен жүрекке ағады. Одан бөлек рак сүйекке, іш қуысының серозды жабындысына және т.б. мүшелерге метастаз беруі мүмкін. Егер метастаздар аз болса, оларды жоюға болады- бұл рактан толық емделуге мүмкіндік береді. Ал егер метастаз көп болса, тек сүйемелдеуші химиотерапия қолданылады. Рактан бөлек тік ішекте басқа да қатерлі ісіктер дамуы мүмкін:

№31 сұрақ.

Реабилитация туралы түсінік. Реабилитациялық процестің сатысы.

Реабилитация (латынша қайта келу, halibis – икемділік) – физиологиялық процестің қайта келуі. Оңалтудың қазіргі заманғы тұжырымдамасы – ауруды және мүгедектердің денсаулығын, еңбекке жарамдылығын, бисоциалды қалпына келтіру және боциалды экономикалық жағдайды анықтау. Негізгі проблеманың шешімі болып социалдық аспекті, жеке басының және биологиялық бағалау комплексінің жолдарын қарастыру арқылы шешіледі.

Реабилитациялық процестің объектісі – науқас адам болып табылады. Оңалту процесі 3 сатыдан тұрады:

1. Қалпына келтіру емі.

2. Қарапайым түрлері бооып: тіршілікті қалпына келтіру және әлеуметтік дағдыларды қалыптастыру.

3. Емделушіні қалыпты өмірге келтіру.

№32сұрақ.

Реабилитацияның негізгі принциптері. Реабилитацияның негізгі этаптары.

Науқастарды оңалту үш кезеңге бөлуге болады. 

*Оңалту бірінші кезеңі - клиникалық. Бұл кезеңде ол емдеу және дұрыс оңалту ажырату қажет. Бір жағынан, емдеу және оңалту іс-бір мезгілде жүзеге асырылады, сондай-ақ осы іс-шаралар басқа мақсаттары бір-бірінен айырмашылығы бар. Емдеу аурудың көріністерінен жою немесе аз бағытталған. Оңалту Физикалық, еңбек, әлеуметтік бейімдеу қол жеткізуге бағытталған. Оңалту емді толықтырушы.

*Жетекші клиникалық кезеңі міндеттері негізгі морфологиялық зақымданған органдар мен жүйелердің өзгерістер, содан кейін істен туындайтын функцияларды жою, азайту және жою, аурудың бактериялық, вирустық көзі жоюды қоса алғанда, факторларды, зақымдайтын, этиологиялық жою тұрады.

*Аурудың өткір кезеңінде, аурудың алғашқы сатысында сәйкес, оңалту іс-аурудың, ауырлыққа, науқастың жасына сипатына байланысты. Олар емдеу жағдайда ауруханада және үйде екеуі пайдаланылуы мүмкін. , Бірінші оңалту клиникалық кезеңі мәселелерді шешу үшін, кез келген құралы пайдаланылуы мүмкін. аурудың сипатына қарай физиотерапия, физиотерапия, диета, медициналық қорғаныс режимі, сондай-ақ дене белсенділігінің режимі болып табылады. Емдеу және аурудың сипатына байланысты қорқыныш еңсеруге бағытталған оңалту іс-шараларын, ауыру емдеу Бірінші кезеңде.

Зардап шеккен органға немесе жоғалтқан функцияларын барабар өтемақы функциясын қалпына келтіру кезінде оңалту бірінші кезеңі аяқталады. ауру клиникалық және зертханалық зерттеулер аурудың белгілері, сондай-ақ функционалдық көрсеткіштердің болмауы жасы норманы жақындап келеміз кезде қалыпқа функцияларын көрсеткіштері жоғалтты.

Бұл периодта науқас толық жазылуымен бірге морфологиялық және функционалдық ерекшеліктері қадпына келуіне септігін тигізеді, толық төзімділік компенсациясы ауруға кеткен уақытта қамтамасыз етеді және өмір сүру жағдайы толық адаптацияланады, қамтамасыз ете отырып физикалық, техникалық науқастың өмірге толыққанды араласуы, кәсіби дағдылары мен қарапайым еңбекке қабілеті қалпына келтіреді. Көрсетулер бойынша кәсіби бағдар қолданады, кәсіби оқулар, рационалды еңбекке денсаулықтың барлық параметрлерін қалпына келтіреді, морфофункционалдық белгілер кешенді түрде ұсынылады, барлық орган мен жүйенің қалыпты функциямен қамтамасыз етеді.

Созылмалы ауруларда науқасты мүгедектікке әкелетін, реабилитацияда тапсырмалар қорытындыланды, тек орган функциясының компенсация жағдайы жетістіктері үшін емес, бірақ және сол компенсацияға көмектесу. Осы науқастар сәйкестік кезінде жеке жоспар арқылы мерзімді курстарды медикаментозды терапия және басқа терапия түрлерімен тексеріледі немесе тұрақты терапия денсаулықтың сапасын қалпына келтіруді қамтамасыз ету үшін қойылады.

Осы науқастар 3-ші этап реабилитация кезінде белгісіз уақыт аралығында тұрып қалады. Бірге мерзімде бірінші, екінші этапқа мерзімді аурудың асқынуы қайта келеді.

№33 сұрақ.

Қайта қалпына келтіру емі және медициналық реабилитацияның негізгі принциптері.

Медициналық реабилитацияның негізгі міндеттеріне жатады:

-Реабилитациялық шараларды бастауды ерте жүргізу;

-Қажетті құралдар кешенін қолдану;

- Реабилитация бағдарламасын жекешелендіру;

- Реабилитацияның кезеңділігі;

-Барлық реабилитациялардың кезеңдерінің үзіліссіздігі және реттілігі;

-Жалпы және арнайы әрекеттер үйлесімдігі;

-Реабилитациялық шаралардың әлеуметтік бағыттылығы;

- Реабилитация тиімділігі мен жүктеме адекваттылығын қадағалау әдістерін қолдану;

- Дегенеративті өзгерген тіндер профилактика мүмкіншілігі жағынан қарағанда реабилитациялық шараларды ерте өткізу маңызды, әсіресе неврологиялық аурулар кезінде.

-Адекватты жағдайдағы науқастың емдеу процессіне реабилитациялық шараларын ерте қосу ауру ағымының және ақырының қолайлы болуын қамтамасыз етеді. Бұл мүгедектікті алдын алуға жатады.(Екіншілік профилактика)

Мынадай сұрақ туындайды:

Реабилитациялық шаралар қашан және қандай жағдайда өткізу басталады. Бұл сұрақ науқастың жағдайына және патология түріне байланысты. Соған қарамастан , реабилитациялық шаралар науқастың ауыр жағдайында,температурасы жоғарылаған, интоксикация, жүрек қан тамыр жетіспеушілігі,өкпе жетіспеушілігі, адаптациялық-компенсаторлық механизмдер тежелуінде қолдануға болмайды. Бірақ бұл абсолютті дұрыс көрсеткіш емес. Қол жетімді және қажетті реабилитациялық шаралардың қолдану кешенділігі. Медициналық реабилитация проблемалары өте ауыр көптеген мамандардың (терапевт, хирург, травматолог, физиотерапевт, ЛФК, физ.реабилитация дәрігерлері мен методисттері, психолог, психиатр,т.б)бірігуін қажет етеді. Олар науқастың физикалық және психикалық жағдайын әр реабилитация этаптарында бақылайды. Реабилитациялық шараларды талап ететін науқастардыңкелу себебіне байланысты мамандардың құрамы мен олардың қолданылатын әдіс құралдары әр түрлі болады.

Реабилитация бағдарламасын жекешелендіру.

Реабилитациялық шараларды қолдану себебіне, науқастың мүгедектік жағдайының ерекшелігіне, олардың функционалдық мүмкіншілігіне, белсенді қозғалысына, жасына, жынысына байланысты, мамандар құрамы әдіс құралдар әр түрлі болады. Яғни, науқастың реабилитациялық шараларды қолдануға реакциясын ескере отырып жеке қарауды талап етеді. Заманауи реабилитация науқастың белсенді қатысу принципімен тығыз байланысты, сондықтан қалыпқа келтіру емінде қолданылатын пассивті әдістер өз позициясын жоғалтуда.

Реабилитация процессінің кезеңділігі:

Медициналық реабилитацияда 3 және 4 этапты ажыратады.