29 Homo туыстастығының эволюциясы

Саналы адам -

(лат. Homo sapiens; кейде Хомо Сапиенс деп айтылады - Сүтқоректілер класының Приматтар отрядының гоминидтер тұқымдасының Адамдар тегінің жалғыз биологиялық түрі.

Ислам бойынша Адамды Алла тағала топырақтан жаратқан. Батыс елдерінде әлі қара-қайшылыққа толы эволюциялық теориясын ұстанады, оған сәйкес адам — тірі жүйелер эволюциясының дамуының ең жоғарғы сатысы.

Адамның табиғаты және жаратылысы осы күнге дейін философиялық және діни атыстың негізгі тақырыбы болып келе жатыр.

Ағылшын ғылымы Чарльз Дарвин 1871 ж. шыққан «Адамның тегі және жыныстық сұрыпталу» деген еңбегінде: «Адам жануарлар әлемінің эволюциялық дамуы нәтижесінде пайда болды», — деп дәлелдеген.

Шебер адам (лат. Homo habilis) — еңбекке бейімі бар, адам тақылеттес ең әуелгі тіршілік иесі. Оның сүйектерінің қалдықтары шығыс Африкадан табылған. Ғылымда «Homo habilis» («шебер адам») деп аталып кеткен ол осыдан 1 миллион 750 мың жыл бұрын өмір сүрген. Оның миының аумағы 652 см³, яғни ертедегі маймылдың миынан әжептәуір көлемді де салмақты болған. «Шебер адамның» еңбек құралы малта тастың сындырылған түрлерінің қырлары пышақ сияқты өткір болып, кесу үшін пайдаланылған.

Бұл көне адамдар түрі шамамен бұдан 1,2-1,6 млн жыл бұрын пайда болды. Питекантроптар Африка шегінен шығып, адамдардың таралу аймағын кеңейтіп, Еуропа және Азияға орналасты. Олар біртіндеп өзгере және әбден жетіліп, миллиондаған жылдардан астам өмір сүрді. Бұдан түр бәсекелестікте төтеп бере алмай, тіршілік үшін күресте жеңіліс тапты деуге болмайды. Ол көне адамдардың едәуір алға басқан түрлері неандерталдықтарға бастама болды.

Кәдімгідей тік жүруге байланысты питекантроптардың каңқасында маңызды өзгерістер болды. Аяқ басында күмбезпайда болды. Жамбас пішіні табақка көбірек ұқсас бола бастады. Питекантроптар шапшаң жүріп, алыстау қашықтықка жете алды. Осыған орай питекантроптар homo erectus немесе тік жүретін адам деп аталды.

Австралопитек (лат. «australis» — оңтүстік, грек, «pitekos» — маймыл) — адамның арғы тегі. Австралопитекдің қаңқалары алғаш 1924 ж. Оңтүстік Африкадағы Калахари шөлінде, Таунгс маңынан табылған. Кейін Шығыс және Ортлық Африканың басқа да жерлерінен бас сүйек қалдықтары табылды. Австралопитектерді ағылшын ғалымдары Р. Дарт (1924 ж.), М. Лики, Л. Лики (1959—1962 ж.), американ антропологтары Д. Джохансон, М. Иди (1959—1962 ж.) зерттеген. Австралопитектің бойлары аласа, бас сүйегі мен миы шағындау (500—600 см³), жақ сүйектері үлкен, көздерінің айналасы шұңқыр, мандайы кең, саусақтары ұстауға икемді болған.

Бұл ретте егер hомо сапиенс биологиялық эволюционизм заңдылықтарының негізінде дамымаған болса, қалайша кроманьондықтар соншалықты морфологиялық түрлі нәсілдерге ажырап кетті деген сауал туындайды. Мәселе мынада: қара тері ультрафиолеттік нұрланудан жақсырақ қорғайды, ал ақ түсті тері – Д витаминнің синтезденуін қамтамасыз етеді. Қара тәнділер мен ақ түсті адамдардың айырмашылықтарын осымен түсіндіруге болады. Дарвин адамдық нәсілдерді қалыптастыруда жыныстық сұрыпталу анықтаушы рөл атқарады деп есептеген. Бұл тұрғыда Я.Я.Рогинский мен М.Г.Левин «алғашқы қауымдық қоғамдағы ең күшті еркектер ең сүйкімді әйелдерді өздеріне таңдап алған. Мұндай ер адамдардың ұрпақтары көп санды болған. Ақырында, жыныстық сұрыпталудың нәтижесінде тайпа типі қалыптасқан болуы керек» – деп, болжамдайды[3].

Жаңа заманда қоршаған ортаға тәуелді болмастан өмір сүрген адамдардың жиынтықталған нәсілдік белгілерінің бейімделу үшін маңызы болмай қалды. Алайда, этникалық өздік сана мен жыныстық сұрыпталу үдерістері жинақталған биологиялық айырмашылықтардың араласуына жол бермеді. Табиғи сұрыпталу тек мемлекеттік құрылымның қалыптасуына байланысты ғана рөлін жоғалта бастаған. Адамның саналы және мақсатқа қаратылған еңбегінің де маңызы зор болды. Сонымен, зерттеушілер бастапқы замандарда ғана табиғи және жыныстық сұрыпталу әсерінің әжептәуір болғандығын мойындайды. Айта кету керек, адамзат биологиялық тіршілік иесі болғандықтан, табиғатпен байланысын үзген жоқ. Сонымен бірге адам баласы саналы тіршілік иесі болғандықтан, моралдық қасиеттерін жоғалтпауы тиіс. Табиғат технократтық даңғойлықты кешірмейді. «Бейімділікке қабілет танытпаған нәсілдерді» жоюға қаратылған ресми мемлекеттік саясат та, қанауды ақтау үшін еңбек жазған ғалымдар (Спенсер) да әлеуметтік дарвинизм тұжырымдамасын ту етіп көтеруде.