37. Резисторларды аралас қосуды сызып көрсетіңіз.

Резистор (қарсыласамын) — электр тізбегінің әртүрлі тармақтарындағы ток күшін, не кернеуді шектеу немесе реттеу үшін қолданылатын радиотехникалық немесе электртехникалық бұйым. Радиоэлектрондық құрылғылардағы барлық бөлшектердің жартысынан астамы (80%-ға дейін) Резисторлар болады. Резистордың негізгі сипаттамаларына кедергісінің номинал мәні (0,1 Ом-нан 1 ГОм-ға дейін), кедергінің номинал мәннен ауытқу мүмкіндігі (0,25%-дан 20%-ға дейін), макс. сейілу қуаты (Вт-тың жүздік үлесінен бірнеше МВт-қа дейін) жатады. Ток өткізгіш бөлігінің материалына қарай Резисторлар металдық, шалаөткізгіштік, сымдық, таспалық, т.б.; құрылымына қарай тұрақты, айнымалы болады. Айнымалы Резистор кедергісі жылжымалы тетік арқылы, не ток күші мен кернеу арасындағы бейсызықтық тәуелділікке байланысты өзгеруі мүмкін.

Резистор тоғы І-дың, берілген кернеуі U-ға тəуелділігі вольт-амперлі сипаттама деп аталады

Егер де, резистор кедергісі, тоққа бағышты болмаса, ВАС координат басынан өтетін тіке сызық болады . Бұндай резистор сызықты деп аталады. Егер, ВАС тік сызықты болмаса,резисторлар сызықты емес деп аталады.

38.Активті екіұштылықтың теоремасын дәлелдеңіз

а-суретте екі қысқышымен берілген электр сұлбасы

екіұштық деп аталады.

Электр энергиясының қорек көзі бар екіұштық, активті деп аталады. Егер де екіұшты энергия көзі жоқ болса, пассивті деп аталады.

Күрделі электр тізбегінің үдерісін зерттеуде, бір тармақтағы тоқты, кернеуді жəне қуатты анықтау қажет болады. Бұл жағдайда, күрделі тізбектің 2 нүктесіне қосылған, зерттейтін тармақты бөліп алады. Электр сұлбасының қалған бөлігі активті екіұшты болып көрсетіледі.

Бөлінген тармақтарға байланысты активті екіұштықты

баламалы генератормен ауыстыруға болады, ЭҚК бөлінген тармақтың кернеуінін бос жүрісіне тең, ал ішкі кедергі пассивтік екіұшты кірме кедергісіне тең.

Активті екіұштықты тік бұрышты А əріппенбелгілейміз. б-сурет, ал пассивті екіұштықты тік бұрышты П əріппен белгілейміз в-сурет. Барлық пассивті екіұшты электр энергия тұтынушысы болады жəне Rкір кірме кедергісімен сипатталады.

41.Синусоидалды тоқ пен кернеудің амплитудасы жəне фазасы

Қазіргі техникаларда айнымалы тоқтың неше түрлі формалары кеңінен пайдаланылады: синусоидалды, тікбұрышты, үш бұрышты т.б. (2.1-сурет). Тоқтың кез келген уақыттағы мəні лездік мəні деп аталады. Тоқтың, ЭҚК-ның кернеудің, лездік мəндері і, u, е əріптерімен белгіленеді. Тоқтың лездік мəні теңаралық уақытта қайталанса, периодты деп аталады, ал толық бір тербеліс жасауға кететін уақыты- уақыт периоды деп аталады. Егерде лездік тоқтың қисығы синусоида түрінде болса, тоқ синусоидалды деп аталады. Егерде қисық синусоидтан өзгеше болса, тоқ синусоидалды емес деп аталады. Айнымалы тоқтың электр тізбегіндегі синусоидалды формасы жиі қолданылады, себебі, тоқтардың барлық кернеулігі мен жиілігін синусоидалды уақыты – уақыт функциясы болады. Айнымалы тоқ генераторларынан уақыты синус заңымен өзгеретін ЭҚК алуға тырысады. Тек осылай электр қондырғылардың тиімді жұмыс жасауын қамтамасыз етуге болады.Барлық синусоидалды уақыт функциясы (мысалы тоқ) бір түрде жазылады:

i= Imsin (2.1)

(2.1-сурет)

і – тоқтың лездік мəні; Іm – тоқтың жоғарғы (амплитудалық) мəні (2.2-сурет); ω – бұрыштық жиілік мəні; Ψ – бастапқы фаза;

2.2-сурет

(ωt+ψ) синус аргументі фаза деп аталады. ψ бұрыш фазаға тең, бастапқы уақытта t=0 сондықтан оны бастапқы фаза деп атайды. Фаза уақыт өткен сайын өседі (2.2-сурет) 2π-дейін өскесін, тоқтың барлық өзгеру циклі қайталанады. Ағым мезгілі Т болғанда, фаза 2 π-ға дейін өседі. Сондықтан 2 π/Т фазаның өзгеру жылдамдығын көрсеткендіктен, ол бұрыштық жиілік деп аталады.

(2.2)

f= -;жиілік, Гц Стандартты жиілік =50 Гц тең болса, бұрышты жиілік

Синусоидалды функция аргументіден-уақыт t немесе ωt бұрышы айтады. Сондықтан, u жəне і лездік мəндерін табу үшін олардың параметрларын табу керек, олар: амплитуда, бұрыштық жиілік жəне бастапқы фаза. Қазіргі техникаларда айнымалы тоқ жиілігі, жиіліктің мыңдаған бөлігінен милиард Герцке дейін кең қолданылады. Біздің елдің электроэнергетикасында жəне Еуропада стандартты жиілік 50 Гц, АҚШ-та-60 Гц.