1.Боран, дауыл және қатты желдер, зардаптары, тiрi қалу жолдары

Дауыл– бұл үлкен көлемді, жылдамдығы сағатына 120 метр, ал жерге жақын жерлерде сағатына 200 км ауа құйыны.

Боран –ұзақ соғатын, жылдамдығы сағатына 20 сек. өте қатты жел. Әдетте циклон өткенде байқалады, теңізді қатты буырқантып, құрғақта қиратады.

Құйын – күн күркірегенде бұлтта пайда болып, төмен, көбінде жердің бетіне дейін тарайтын диаметрі ондаған, жүздеген метр бұлт жеңі немесе піл тұмсығы тәрізді ауа құйыны.

Бұлар сияқты табиғи құбылыстарда адамдар үшін қауіптісі жолдар мен көпір беттерінің, имараттардың, электржеткізгіштер мен байланыс желілерінің, жер үстіндегі құбырлардың бұзылуы, сонымен қатар адамдардың қатты жылдамдықпен ұшып жатқан қираған имараттар, шыны сынықтарынан жарақаттануы болып табылады. Сонымен бірге ғимараттар толық қираған жағдайда адамдардың мерт болуы және жарақат алуы мүмкін. Қарлы және шаңды боран кезінде далалар, жолдар мен елді мекендерді қар басып қалуы, шаңның жиналуы («қара дауыл») және судың лайлануы қауіпті

Дауыл, боран, құйын кезінде қалай әрекет ету керек Егер дауыл, боран, құйын сіз ғимаратта болғанда басталса, терезеден аулақ тұрыңыз да, жайдың ішкі жақ қабырғаларының жанында, дәлізде, құрылған шкафтардың қасында, жуынатын бөлмелерде, дәретханада, қойма, мықты шкафтарының жанында, үстелдің астында қауіпсіз орындарға тұрыңыз. Пештегі отты, электр энергиясын өшіріңіз, газ желілерінің шүмектерін жабыңыз.Қараңғы уақытта фонарьлар мен шамдарды пайдаланыңыз, АҚ және ТЖ басқармалары, төтенше жағдайлар жөніндегі комиссиясының ақпараттарын есту үшін радиоқабылдағышты қосып қойыңыз, мүмкіндігінше терең паналарда, жерқоймаларда отырыңыз. Егер дауыл, боран, құйын сіз елді мекеннің көшесінде жүргенде басталса, неғұрлым жеңіл құрылыстар ғимараттар, көпірлер, электр өткізгіш желілер, діңгектер, тоғайлар, өзен, көлдер мен өндіріс обьектілерінен алыс жүріңіз. Ұшып жатқан шыны сынықтарынан қорғану үшін қаңылтыр, қатты қағаз немесе пластик жәшіктер, тақтай немесе қолда бар кез-келген заттарды пайдаланыңыз. Тезірек елді мекендегі жертөлелерде, жерқоймалар мен радияцияға қарсы паналарда тығылуға тырысыңыз. Зақымдалған ғимараттарға кірмеңіз, себебі қайта соққан желде құлауы мүмкін. Қарлы боранда ғимараттарға тығылыңыз. Егер далада немесе ауыл жолдарында келе жатсаңыз уақ-уақ тазаланып отыратын, және сізге көмек берілу мүмкіндігі бар басты жолға шығыңыз. Шаңды құйын кезінде бетіңізді дәкемен, шытпен, мата қиындысымен, көзіңізді көзілдірікпен жабыңыз. Егер құйын сіз ашық жерде жүргенде басталса, жол шетіне, шұңқырға, орларға, тар сайларға тығылып, басыңызды киіммен немесе тоғай бұтақтарымен жауып жерге жақын жатыңыз. Автомобильде қалмаңыз, шығып, жоғарыда көрсетілгендей тығылыңыз.

2. Қатты аяз бен қарлы боран қаупiнен аман қалу

Қыс маусымы ең қауіпті  жыл мезгілі болып табылады. Бұл төмен темперетуралар, борандар, қарлы борандар, көктайғақтар. Қараша айынан бастап, жыл сайын ТЖ Басқармасының  мәліметтерінде үсітіп алған адамдар туралы ақпарат белгіленеді. Себеп, жылжу құралдарының жөнделмеуі, автокөлік қызметтермен пайдалану мүмкіндіксіздігі бола алады. Ал көпшілік жағдайда, ауа-райының қолайсыз жағдайлар кезінде алкогольді мастық күйінде далада болған адамдар тонып қалады.

Әрбір автомобильде міндетті тәртіпте шұғыл жағдайда өмірді құтқара алатын киімдер болу қажет – дәнекерлегіш шам, арқансымдар, доңғалақтарға шынжырлар. Қатты аяздар немесе қар жауған кезде бірнеше автомобильдермен топтасу қажет, сонда, сыну жағдайда, көмекке колоннадан басқа жүргізушілер келе алады. Егер сіз қарлы боран немесе қатты аяз кезінде жолда қалатын болсандар, егер сізде машина елді мекеннен алыс немесе сіз үшін таныс емес мекенде тоқтап қалатын болса, машинаның ішінде қалуыңыз жөн, телефон арқылы көмек шақыруыңыз немесе жол бойында басқа автомобильдің өтуін тосуыңыз қажет.

Бос киім киіңіз – бұл жақсы қан айналымына мүмкіндік жасайды. «Қырыққабат» боп киініңіздер  – киім қабаттардың арасында әрқашан жылуды жақсы ұстайтын ауа қабаты бар. Сыртқы киім міндетті түрде ылғал өтпейтін материалдан болу қажет

Аязға қолғаптарсыз, бас киімсіз және шарфсыз шықпаңыздар. Ең жақсы түрі -  ылғал өткізбейтін және іші жүн жел өтпейтін матадан жасалған қолғап. Табиғи материалдардан жасалған саусақты қолғаптар ыңғайлы болғанымен аяздан құтқармайды. Шекені және иекті шарфпен қорғауға болады. Бетті және иекті шарф арқылы қорғауға болады.

Аязда ұзақ серуенге өзімен бірге бір буын ауысымды шұлықтарды, қолғаптарды және ыстық шаймен термосты ала кетуі пайдалы болады. Аязға шығу алдынан тамақ ішіп алу керек – сізге энергия қажет  болып қалуы мүмкін.

Балалар организмнің жылу реттеуі толық күйге келтірілген жоқ екенін есепке алу қажет, сондықтан балалар тоңазытуға және үсіп алуға көбірек шалдығады, бұны да серуенді жоспарланған кезде есепке алу қажет. Баланы аязды далаға жібере отырып, оған 15-20 минут сайын жылыға келіп жылыну қажет екенін есте сақтаңыз.Табиғат, әсіресе қыста көп қайғы, кенеттерді және  сынауды  әкеледі, уақытпен мертіктіреді, уақытпен құртады.  Әркімге «авариялық жағдайларға», табиғатта аман қалуға дайындалу қажет – оқу және жаттығу, төтенше жағдайларда аман қалу әліптерін түсіну және меңгеру қажет.